DOI Artikel:
Lipska, Dąbrówka: Nowożytne ołtarze z przedstawieniami Grobu Pańskiego na terenie dawnego dominium warmińskiego - pochodzenie, forma, treść
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0169
II. 8. Lubomino, ołtarz główny - wnętrze skrzyni, fot. Dąbrówka Lipska, 2009
Dość szczegółowy opis typowej, jego zdaniem, przestrzeni za obrazem
w ołtarzu głównym daje Georg Matern. Jej dekoracja malarska imitowała ko-
lumny ustawione zgodnie z zasadami perspektywy, eksponowano tam mon-
strancję z odpowiednią oprawą świetlną sprawiającą wrażenie niebiańskich
obłoków. Centralny punkt stanowił krzyż adorowany przez anioły, poniżej zaś
znajdował się Chrystus złożony do grobu-jaskini51. Na podstawie tego opisu
odpowiedź mogłaby się wydawać jednoznaczna, gdyby nie to, że na terenie
Warmii od końca XVI w. szczególną popularność uzyskało nabożeństwo
czterdziestogodzinne52. Można więc przypuszczać, że były one wykorzystywane
do wystawiania Najświętszego Sakramentu w czasie tych uroczystości.
Mimo iż kwestia nabożeństwa czterdziestogodzinnego została poruszona
w czasie synodu diecezjalnego w 1610 r., wiadomo jedynie, że zalecono
wówczas, by nabożeństwo poprzedzać i kończyć procesją eucharystyczną,
51 Matern, Die Liturgie..., s. 50.
52 Pierwsze informacje na temat odprawiania nabożeństwa czterdziestogodzinnego
na Warmii pochodzą z 1594 r., kiedy kardynał Andrzej Batory upraszał o zwycięstwo nad Tur-
kami. Było ono dość często odprawiane w intencji wygranych wojen. W 1609 r. z inicjatywy
biskupa Rudnickiego w intencji wyprawy do Inflant i Moskwy, a także odsieczy wiedeńskiej.
Podejmowano także modlitwy w intencji obrad sejmu (w 1611) czy zarazy i klęsk żywiołowych
nękających Warmię, bądź też błogosławieństwa dla Kościoła, zob. Joseph Kolberg, Die Anfange
des 40-stilndigen Gebetes in der Didzese Ermland, „Pastoralblatt fur die Diózese Ermland” 1899,
Nr. 10, s. 98-103; 1899, Nr. 12, s. 123-127; Władysław Nowak, Kult Eucharystii w Diecezji War-
mińskiej 1243-1939, Olsztyn 2002, s. 105-132; Jan Obłąk, Początki 40-godzinnego Nabożeństwa
na Warmii, „Warmińskie Wiadomości Diecezjalne” 1958, nr 5, s. 26-31; Antoni Podleś, Dzieje
czterdziestogodzinnego nabożeństwa w Polsce [w:J Studia z dziejów Liturgii w Polsce, t. 4, Lublin
1982, s. 253-288.
Nowożytne
ołtarze
z przedsta-
wieniami
Grobu
Pańskiego...
167