DOI article:
Rafalska, Anna: Fajans włocławski w latach 1945–1991. O związkach sztuki, rzemiosła i przemysłu w PRL‑u
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.52467#0224
Anna zdobnictwo to na drodze ewolucji motywów zdobniczych zyskało rys charakte-
Rafałska rystyczny, który sprawił, że malowany ręcznie fajans włocławski jest dziś rozpo-
znawalny. Ewolucja motywów dekoracyjnych rozpoczęła się w pełni po drugiej
wojnie światowej, kiedy to malarkom pozwolono na przetwarzanie wzorów oraz
wymyślanie własnych.
Temat sztuki ludowej i jej znaczenia dla tożsamości narodowej był obecny
w Europie Środkowo-Wschodniej już od drugiej połowy XIX w. Gospodar-
czo sztuka ludowa wspierana była przez Centralę Przemysłu Artystycznego56.
Chociaż Włocławskie Zakłady Ceramiki Stołowej nigdy nie znajdowały się
pod patronatem Cepelii, to można uznać, że te same okoliczności, które przy-
czyniły się do utworzenia Cepelii, miały wielki wpływ na decyzję o powrocie
do ręcznego zdobienia fajansu we Włocławku.
Co więc zaważyło na decyzji o powrocie do dekoracji kwiatowych po woj-
nie? W grę wchodzi kilka czynników. Po pierwsze, długa tradycja polskiej
myśli o sztuce ludowej, wyrażana na różne sposoby od drugiej połowy XIX w.
Po drugie - sprzyjające warunki społeczno-polityczne. Poszukiwania nowej
tożsamości po drugiej wojnie światowej przyniosły zwrot niektórych środo-
wisk w stronę nurtu „ludowego”. Działania w kierunku ochrony i wspierania
sztuki ludowej podjęte od razu po wojnie świadczą o dużym zainteresowaniu
tą tematyką. Szczególnie prężnie w tym zakresie działały założone w 1913 r.
Warsztaty Krakowskie, których członkiem prawie od początku był Buszek57.
Można przypuszczać, że to ideologia odegrała dużą rolę w decyzji o przywró-
ceniu we Włocławku zdobnictwa ludowego, nawet jeżeli była to decyzja podyk-
towana przede wszystkim względami finansowymi.
Buszek odegrał bardzo ważną rolę w procesie wskrzeszania tradycji malo-
wania ręcznego we Włocławku. Jako pedagog czerpał inspirację z czołowej idei
Warsztatów Krakowskich, głęboko wierząc we współpracę artystów i rzemieśl-
ników; z niej też korzystał, ucząc włocławskie malarki. Fakt ten jeszcze bardziej
oddala włocławską produkcję od autentycznej twórczości ludowej, wiążąc ją raczej
z intelektualnymi i projektowymi ideami na tej twórczości opartymi. Eksperymen-
talne metody pracy Buszka różniły się jednak, jeżeli chodzi o pracę z batikarkami
i malarkami fajansu, co też należy uwzględnić, rozpatrując ewentualne związki
„Włocławków” ze sztuką ludową. Po pierwsze, pracownice zatrudnione przez niego
do tworzenia batików nie miały żadnego doświadczenia w tej dziedzinie (Buszek
zebrał grupę dziewcząt czekającą pod krakowską fabryką cygar na przyjęcie
do pracy58), a po drugie, pochodziły ze wsi, więc zapewne miały kontakt ze sztuką
ludową na co dzień. Wyzwaniem w ich przypadku było opanowanie techniki
barwienia batików, natomiast praca kreatywna przychodziła im z zaskakującą
56 Korduba, Ludowość na sprzedaż..s. 133.
57 Temat Warsztatów Krakowskich i ich związków ze sztuką ludową wyczerpująco opisano
w publikacji: Warsztaty Krakowskie 1913-1926, red. Maria Dziedzic, Kraków 2010.
58 Hankowska, Fajans włocławski..s. 73.
224
Rafałska rystyczny, który sprawił, że malowany ręcznie fajans włocławski jest dziś rozpo-
znawalny. Ewolucja motywów dekoracyjnych rozpoczęła się w pełni po drugiej
wojnie światowej, kiedy to malarkom pozwolono na przetwarzanie wzorów oraz
wymyślanie własnych.
Temat sztuki ludowej i jej znaczenia dla tożsamości narodowej był obecny
w Europie Środkowo-Wschodniej już od drugiej połowy XIX w. Gospodar-
czo sztuka ludowa wspierana była przez Centralę Przemysłu Artystycznego56.
Chociaż Włocławskie Zakłady Ceramiki Stołowej nigdy nie znajdowały się
pod patronatem Cepelii, to można uznać, że te same okoliczności, które przy-
czyniły się do utworzenia Cepelii, miały wielki wpływ na decyzję o powrocie
do ręcznego zdobienia fajansu we Włocławku.
Co więc zaważyło na decyzji o powrocie do dekoracji kwiatowych po woj-
nie? W grę wchodzi kilka czynników. Po pierwsze, długa tradycja polskiej
myśli o sztuce ludowej, wyrażana na różne sposoby od drugiej połowy XIX w.
Po drugie - sprzyjające warunki społeczno-polityczne. Poszukiwania nowej
tożsamości po drugiej wojnie światowej przyniosły zwrot niektórych środo-
wisk w stronę nurtu „ludowego”. Działania w kierunku ochrony i wspierania
sztuki ludowej podjęte od razu po wojnie świadczą o dużym zainteresowaniu
tą tematyką. Szczególnie prężnie w tym zakresie działały założone w 1913 r.
Warsztaty Krakowskie, których członkiem prawie od początku był Buszek57.
Można przypuszczać, że to ideologia odegrała dużą rolę w decyzji o przywró-
ceniu we Włocławku zdobnictwa ludowego, nawet jeżeli była to decyzja podyk-
towana przede wszystkim względami finansowymi.
Buszek odegrał bardzo ważną rolę w procesie wskrzeszania tradycji malo-
wania ręcznego we Włocławku. Jako pedagog czerpał inspirację z czołowej idei
Warsztatów Krakowskich, głęboko wierząc we współpracę artystów i rzemieśl-
ników; z niej też korzystał, ucząc włocławskie malarki. Fakt ten jeszcze bardziej
oddala włocławską produkcję od autentycznej twórczości ludowej, wiążąc ją raczej
z intelektualnymi i projektowymi ideami na tej twórczości opartymi. Eksperymen-
talne metody pracy Buszka różniły się jednak, jeżeli chodzi o pracę z batikarkami
i malarkami fajansu, co też należy uwzględnić, rozpatrując ewentualne związki
„Włocławków” ze sztuką ludową. Po pierwsze, pracownice zatrudnione przez niego
do tworzenia batików nie miały żadnego doświadczenia w tej dziedzinie (Buszek
zebrał grupę dziewcząt czekającą pod krakowską fabryką cygar na przyjęcie
do pracy58), a po drugie, pochodziły ze wsi, więc zapewne miały kontakt ze sztuką
ludową na co dzień. Wyzwaniem w ich przypadku było opanowanie techniki
barwienia batików, natomiast praca kreatywna przychodziła im z zaskakującą
56 Korduba, Ludowość na sprzedaż..s. 133.
57 Temat Warsztatów Krakowskich i ich związków ze sztuką ludową wyczerpująco opisano
w publikacji: Warsztaty Krakowskie 1913-1926, red. Maria Dziedzic, Kraków 2010.
58 Hankowska, Fajans włocławski..s. 73.
224