DOI article:
Barysenka, Volha: „Kto by obraz Pana Jezusa z cerkwi czemerowskiej ukradł?” O losach obrazu Chrystusa Czemerowsko‑Buchowickiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0098
przez unitów, mimo to ludność nadal nawiedzała tę świątynię, co „nie podo-
bało się jezuitom borysowskim". Jak głosiła opowieść, z tego powodu ukradli
oni rzeźbę z cerkwi i umieścili w kaplicy kalwaryjskiej, przy czym przekony-
wali, że statua sama przeniosła się na to miejsce. Ale ludność w to zapewnienie
im nie uwierzyła i przez kolejne lata starano się o powrót rzeźby do cerkwi40.
Konsystorz duchowny nie zgodził się jednak na przeniesienie rzeźby z kaplicy
kalwaryjskiej do cerkwi prawosławnej, ponieważ po spustoszeniu terenów pod-
czas wojny w 1812 r. w cerkwi niemonickiej nie zachowały się żadne dokumenty
jednoznacznie wskazujące na przynależność dzieła do prawosławnej świątyni41.
Jak wynika z przywołanego już opisu obrazu Chrystusa Czemerowsko-
-Buchowickiego, nie mógł być on proweniencji prawosławnej, jego iko-
nografia również nie odpowiadała tradycji prawosławnej, co nie przeszkadzało
prawosławnemu duchownemu zabiegać o dzieło. Pytanie pojawia się w związku
z wątkiem kradzieży słynącego cudami obrazu Chrystusa z cerkwi unickiej: czy
kler prawosławny świadomie wymyślił tę historię, czy też zapożyczył ją z przekazów,
jakie krążyły wśród miejscowej ludności w drugiej połowie XIX w.? Jak wskazano,
wątek kradzieży często występował w opowieściach o cudownych obrazach. Kwe-
stia ta pozostaje jak dotąd nierozstrzygnięta.
Adam Rożanowicz stwierdził, że spory o obraz toczyły się do lat pięćdzie-
siątych XIX w.42 Nie można jednak potwierdzić tej informacji, ponieważ nie
odnaleziono żadnych dokumentów na temat sporu z XIX w. Archiwum cer-
kwi czemerowskiej, gromadzące materiały z okresu 1814-1944, (częściowo)
zachowało się w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Grodnie
(f. 428). Wśród tych archiwaliów są kopie raportów parochów z lat 1824-186943
i rozporządzeń Litewskiego Konsystorza Duchownego44. Dokumenty dotyczące
sporu oraz rękopiśmienny rejestr cudów dokonanych za pośrednictwem obrazu,
jeśli się zachowały, czekają na swego badacza.
Oryginalny obraz Chrystusa Czemerowsko-Buchowickiego znajdował się
w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Kobryniu jeszcze w latach
trzydziestych XX w.45 W świątyni tej w każdy piątek o godzinie ósmej rano
przed ikoną odprawiano mszę46. Jej losy w czasach współczesnych nie są znane.
W pierwszych dniach września 1962 r. kościół w Kobryniu został zamknięty
przez przedstawicieli miejscowej władzy. Znajdujące się w nim obrazy i sprzęt
„Kto by obraz
Pana Jezusa
z cerkwi
czemerowskiej
ukradł?"...
40 Ibidem. JI. 2-2 rev.
41 Ibidem. JI. 10.
42 Ρο>κ&ηοβμη, IJepKoeHO-npuxodcKas nemonucb leMepcKou..., s. 148.
43 HaanoHajibHbiü ncTopunecKuń apxuB Benapycn β Γρο^ηο [Narodowe Archiwum Histo-
ryczne Białorusi w Grodnie] (dalej: HHAB b Γρο^ηο). Φ. 428. On. 1. JJ. 9.
44 HHAB Β Γρο^ΗΟ. Φ. 428. Οπ. Ι.μ,. 10.
45 Spis kościołów i duchowieństwa Diecezji pińskiej w r.p. 1937. Stan diecezji na dzień 27 lutego
1937, Pińsk 1937, s. 95.
46 Waldemar W. Żurek SDB, Inwentarz Rzymskokatolickiego kościoła parafialnego w Kobryniu
z 21 sierpnia 1933 roku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2018, t. 109, s. 408.
97
bało się jezuitom borysowskim". Jak głosiła opowieść, z tego powodu ukradli
oni rzeźbę z cerkwi i umieścili w kaplicy kalwaryjskiej, przy czym przekony-
wali, że statua sama przeniosła się na to miejsce. Ale ludność w to zapewnienie
im nie uwierzyła i przez kolejne lata starano się o powrót rzeźby do cerkwi40.
Konsystorz duchowny nie zgodził się jednak na przeniesienie rzeźby z kaplicy
kalwaryjskiej do cerkwi prawosławnej, ponieważ po spustoszeniu terenów pod-
czas wojny w 1812 r. w cerkwi niemonickiej nie zachowały się żadne dokumenty
jednoznacznie wskazujące na przynależność dzieła do prawosławnej świątyni41.
Jak wynika z przywołanego już opisu obrazu Chrystusa Czemerowsko-
-Buchowickiego, nie mógł być on proweniencji prawosławnej, jego iko-
nografia również nie odpowiadała tradycji prawosławnej, co nie przeszkadzało
prawosławnemu duchownemu zabiegać o dzieło. Pytanie pojawia się w związku
z wątkiem kradzieży słynącego cudami obrazu Chrystusa z cerkwi unickiej: czy
kler prawosławny świadomie wymyślił tę historię, czy też zapożyczył ją z przekazów,
jakie krążyły wśród miejscowej ludności w drugiej połowie XIX w.? Jak wskazano,
wątek kradzieży często występował w opowieściach o cudownych obrazach. Kwe-
stia ta pozostaje jak dotąd nierozstrzygnięta.
Adam Rożanowicz stwierdził, że spory o obraz toczyły się do lat pięćdzie-
siątych XIX w.42 Nie można jednak potwierdzić tej informacji, ponieważ nie
odnaleziono żadnych dokumentów na temat sporu z XIX w. Archiwum cer-
kwi czemerowskiej, gromadzące materiały z okresu 1814-1944, (częściowo)
zachowało się w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Grodnie
(f. 428). Wśród tych archiwaliów są kopie raportów parochów z lat 1824-186943
i rozporządzeń Litewskiego Konsystorza Duchownego44. Dokumenty dotyczące
sporu oraz rękopiśmienny rejestr cudów dokonanych za pośrednictwem obrazu,
jeśli się zachowały, czekają na swego badacza.
Oryginalny obraz Chrystusa Czemerowsko-Buchowickiego znajdował się
w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Kobryniu jeszcze w latach
trzydziestych XX w.45 W świątyni tej w każdy piątek o godzinie ósmej rano
przed ikoną odprawiano mszę46. Jej losy w czasach współczesnych nie są znane.
W pierwszych dniach września 1962 r. kościół w Kobryniu został zamknięty
przez przedstawicieli miejscowej władzy. Znajdujące się w nim obrazy i sprzęt
„Kto by obraz
Pana Jezusa
z cerkwi
czemerowskiej
ukradł?"...
40 Ibidem. JI. 2-2 rev.
41 Ibidem. JI. 10.
42 Ρο>κ&ηοβμη, IJepKoeHO-npuxodcKas nemonucb leMepcKou..., s. 148.
43 HaanoHajibHbiü ncTopunecKuń apxuB Benapycn β Γρο^ηο [Narodowe Archiwum Histo-
ryczne Białorusi w Grodnie] (dalej: HHAB b Γρο^ηο). Φ. 428. On. 1. JJ. 9.
44 HHAB Β Γρο^ΗΟ. Φ. 428. Οπ. Ι.μ,. 10.
45 Spis kościołów i duchowieństwa Diecezji pińskiej w r.p. 1937. Stan diecezji na dzień 27 lutego
1937, Pińsk 1937, s. 95.
46 Waldemar W. Żurek SDB, Inwentarz Rzymskokatolickiego kościoła parafialnego w Kobryniu
z 21 sierpnia 1933 roku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2018, t. 109, s. 408.
97