DOI Artikel:
Markowska, Anna: Nieistniejąca kaplica sióstr pallotynek w Gdańsku – arcydzieło sakralnej sztuki modernistycznej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0181
Anna serafitek przy Łowieckiej 3. Później, także na ASP, ukończyła Studium Peda-
Markowska gogiczne (1988-1970). Wkrótce potem podjęła jeszcze studia w Instytucie
Liturgicznym. W Gdańsku w klasztorze miała pracownię artystyczną i miesz-
kała tam aż do śmierci, z przerwą na studia i okres dziewięciu lat, gdy obowiązki
radnej prowincjalnej zawiodły ją do Warszawy. W klasztorze „Na Górce" zacho-
wały się jej liczne prace malarskie (także z czasów studiów) oraz egzemplarze
zaprojektowanych przez nią książek (ilustracji i okładek), gdyż nawiązała dłu-
goletnią współpracę z poznańskim Wydawnictwem Pallottinum.
W projektach s. Julitty kluczową rolę odgrywały nowoczesna lakoniczność
i myślenie całościowe. Takie podejście do sztuki religijnej było ważne i dys-
kutowane w Krakowie co najmniej od czasów Pierwszej Wystawy Współ-
czesnej Polskiej Sztuki Kościelnej im. Piotra Skargi, otwartej w Pałacu Sztuki
w Krakowie w 1911 r. To wówczas już bowiem ks. Gerard Kowalski uznawał,
że we współczesnej sztuce religijnej „musi się odbijać zdrowy kierunek arty-
styczny dzisiejszej doby", i zwracał uwagę na konieczność harmonii zarówno
estetycznej, jak ideowej. Również Wojsław Mole, profesor historii sztuki na Uni-
wersytecie Jagiellońskim, twierdził, że sztuka religijna nie powinna się zasklepiać
w formach historyzujących12.
Od końca XIX w. w mieście sukcesywnie powstawało wiele inicjatyw i insty-
tucji służących odnowie plastycznej. Działało tu Towarzystwo Polska Sztuka
Stosowana, Państwowa Szkoła Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego,
a Miejskie Muzeum Przemysłowe od 1921 r. zainicjowało wydawanie czasopisma
„Przemysł i Rzemiosło". We wszystkich tych przedsięwzięciach podejmowano
liczne próby projektowe związane z połączeniem sztuki czystej i designu.
Jeszcze przed pierwszą wojną światową, kierując się modernistyczną ideą
Gesamtkunstwerk, zrealizowano w Krakowie w duchu modernizmu m.in. jezu-
icki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ulicy Kopernika (projekt
Franciszka Mączyńskiego, z udziałem m.in. Jana Bukowskiego, Karola Hukana,
Leonarda Stroynowskiego oraz samego Xawerego Dunikowskiego). W tuż-
powojennej dyskusji o sztuce sakralnej, gdy w Polsce niemożliwe były więk-
sze realizacje tego typu, skoncentrowano się na śledzeniu tego, co działo się
za żelazną kurtyną. W tym względzie uwagę przyciągała przede wszystkim dzia-
łalność dominikanów Marie-Alaina Couturiera (1897-1954), artysty (i litur-
gicznego doradcy Matissea), i Pie-Raymonda Regameya (1900-1996), histo-
ryka sztuki, oraz ich współpraca przy periodyku „LArt sacre" (1935-1969)13,
a ponadto książka tego ostatniego L'art sacre au XXe siecle (1952). Regamey
pisał w niej, że choć wydawałoby się, że dla potrzeb liturgicznych najwłaściw-
sza byłaby dosłowna realistyczna reprezentacja, to ten rodzaj sztuki niestety
12 Joanna Wolańska, „Ku odrodzeniu sztuki religijnej". O próbach odnowy sztuki kościelnej
na ziemiach polskich w latach 1900-1930 (ze szczególnym uwzględnieniem malowideł ściennych,
„Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej" 2012, nr 5, s. 8-43.
13 Franęoise Causse, Aurelie Julia, La revue KART SACRE: Debats sur l'art dans I'Eglise,
„Revue des Deux Mondes" 2010, Septembre, s. 170-178.
180
Markowska gogiczne (1988-1970). Wkrótce potem podjęła jeszcze studia w Instytucie
Liturgicznym. W Gdańsku w klasztorze miała pracownię artystyczną i miesz-
kała tam aż do śmierci, z przerwą na studia i okres dziewięciu lat, gdy obowiązki
radnej prowincjalnej zawiodły ją do Warszawy. W klasztorze „Na Górce" zacho-
wały się jej liczne prace malarskie (także z czasów studiów) oraz egzemplarze
zaprojektowanych przez nią książek (ilustracji i okładek), gdyż nawiązała dłu-
goletnią współpracę z poznańskim Wydawnictwem Pallottinum.
W projektach s. Julitty kluczową rolę odgrywały nowoczesna lakoniczność
i myślenie całościowe. Takie podejście do sztuki religijnej było ważne i dys-
kutowane w Krakowie co najmniej od czasów Pierwszej Wystawy Współ-
czesnej Polskiej Sztuki Kościelnej im. Piotra Skargi, otwartej w Pałacu Sztuki
w Krakowie w 1911 r. To wówczas już bowiem ks. Gerard Kowalski uznawał,
że we współczesnej sztuce religijnej „musi się odbijać zdrowy kierunek arty-
styczny dzisiejszej doby", i zwracał uwagę na konieczność harmonii zarówno
estetycznej, jak ideowej. Również Wojsław Mole, profesor historii sztuki na Uni-
wersytecie Jagiellońskim, twierdził, że sztuka religijna nie powinna się zasklepiać
w formach historyzujących12.
Od końca XIX w. w mieście sukcesywnie powstawało wiele inicjatyw i insty-
tucji służących odnowie plastycznej. Działało tu Towarzystwo Polska Sztuka
Stosowana, Państwowa Szkoła Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego,
a Miejskie Muzeum Przemysłowe od 1921 r. zainicjowało wydawanie czasopisma
„Przemysł i Rzemiosło". We wszystkich tych przedsięwzięciach podejmowano
liczne próby projektowe związane z połączeniem sztuki czystej i designu.
Jeszcze przed pierwszą wojną światową, kierując się modernistyczną ideą
Gesamtkunstwerk, zrealizowano w Krakowie w duchu modernizmu m.in. jezu-
icki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ulicy Kopernika (projekt
Franciszka Mączyńskiego, z udziałem m.in. Jana Bukowskiego, Karola Hukana,
Leonarda Stroynowskiego oraz samego Xawerego Dunikowskiego). W tuż-
powojennej dyskusji o sztuce sakralnej, gdy w Polsce niemożliwe były więk-
sze realizacje tego typu, skoncentrowano się na śledzeniu tego, co działo się
za żelazną kurtyną. W tym względzie uwagę przyciągała przede wszystkim dzia-
łalność dominikanów Marie-Alaina Couturiera (1897-1954), artysty (i litur-
gicznego doradcy Matissea), i Pie-Raymonda Regameya (1900-1996), histo-
ryka sztuki, oraz ich współpraca przy periodyku „LArt sacre" (1935-1969)13,
a ponadto książka tego ostatniego L'art sacre au XXe siecle (1952). Regamey
pisał w niej, że choć wydawałoby się, że dla potrzeb liturgicznych najwłaściw-
sza byłaby dosłowna realistyczna reprezentacja, to ten rodzaj sztuki niestety
12 Joanna Wolańska, „Ku odrodzeniu sztuki religijnej". O próbach odnowy sztuki kościelnej
na ziemiach polskich w latach 1900-1930 (ze szczególnym uwzględnieniem malowideł ściennych,
„Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej" 2012, nr 5, s. 8-43.
13 Franęoise Causse, Aurelie Julia, La revue KART SACRE: Debats sur l'art dans I'Eglise,
„Revue des Deux Mondes" 2010, Septembre, s. 170-178.
180