DOI Artikel:
Strzałkowski, Zbigniew: Obraz Opłakiwanie Chrystusa z Czarnego Potoka w Tarnowskim Muzeum Diecezjalnym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29198#0101
OBRAZ OPŁAKIWANIE CHRYSTUSA Z CZARNEGO POTOKA
89
PLASTYCZNY ROZWÓJ OPŁAKIWANIA
Pod pojęciem Opłakiwania Chrystusa rozumiano przez długi czas
cykl następujących scen: Zniesienie z krzyża, Złożenie ss, Lamentacja
i Złożenie do grobu. W języku niemieckim cykl ów otrzymał nawet
swoje określenie — Vesperbilder se (obrazy nieszporne), ponieważ sceny
odpowiadają w liturgice godzinom nieszpornym wypadającym o tej porze
(wieczorem), kiedy to Chrystus został zdjęty z krzyża — De cruce de-
pentiur hora vespertina V
Opłakiwanie wielokrotnie zastępowano określeniem Zdjęcia z krzyża,
Pieta, myląc oba tematy ikonograficzne^. Należy pamiętać, że Zdjęcie
z krzyża pojawiło się w sztuce chrześcijańskiej dopiero w IX wieku jako
temat czysto narracyjny, nie mający większego znaczenia dla liturgii,
często powtarzany przez sztukę wczesnego średniowiecza Dopiero
w późniejszych ujęciach zjawia się Matka Boska całująca dłoń Syna 4".
Prześledzenie ideo-genetycznego rozwoju motywu Lamentacji jest utrud-
nione z racji skąpej ilości zabytków, na których scena powyższa wystę-
puje. Charakterystyczną jest rzeczą, że motyw ten w sztuce Mezopotamii,
Syrii, Babilonii był prawie nieznany, skoro nie znajdujemy go na żadnej
stelli, płaskorzeźbie czy wazie.
Dopiero Egipt wyrosły na wielowiekowej tradycji kulturalnej, do-
ceniający niezmierzony świat przeżyć wewnętrznych człowieka, powołał
instytucję płaczek zawodowych, które spełniały rolę obrzędowo-magicz-
ną, nadając pogrzebowi charakter wyższej formy kultowej. Przykład taki
znajdujemy w grobowcu Ramosa pochodzącym z okresu dynastii XVIII.
Na jednym z fresków tego grobu ustawiona jest grupa kobiet w różnym
wieku pod przewodnictwem starszej płaczki, wszystkie one mają uniesio-
ne ręce w geście błagalnym. Całą głębię ich rozpaczy wyraża treść na-
pisu pozostającego w związku z gestami rąk4\ który to motyw będzie
odtąd elementem przewodnim tej sceny, aż do końca średniowiecza.
O ile plastyka grecka dostarcza skąpych przykładów Lamentacji,
o tyle literatura jest bogata w wątki opłakujących. Wystarczy przyto-
35 Złożenie dotyczy ściśle momentu położenia ciała na Kamieniu Ostatniego
Namaszczenia. Por. L. R e a u, IcoTiogfrGphie de t'art chretien, Paryż 1957, t. II,
s. 518.
33 W. P a s s a r g e, Das dentscke Vesperbiid im Mittełatter, Kolonia 1924, s. 3.
3? W. Passarge, op. cit., s. 3; K. Kiinstle, iTconopraphie der cbristticben
Kunst, t. I, Freiburg u. Br. 1928, s. 476.
33 W. Pin der, Die Pieta, Lipsk 1929, s. 97; W. Passarge, op. cit., s. 3.
39 G. Millet, Recbercbes snr Eiconoprapbie de 1'Euangite, Paryż 1916, s. 596.
4° P. L. B r e h i e r, L'art chretien. Eon deuetoppement iconoprapbipne des ori-
pines d nos jonrs, Paryż 1928, s. 262, fig. 143; G. Millet, op. cit., s. 596.
44 La peintare Eppptienne Ancienne, opr. zbiór., Paryż 1953, cz. 2.
89
PLASTYCZNY ROZWÓJ OPŁAKIWANIA
Pod pojęciem Opłakiwania Chrystusa rozumiano przez długi czas
cykl następujących scen: Zniesienie z krzyża, Złożenie ss, Lamentacja
i Złożenie do grobu. W języku niemieckim cykl ów otrzymał nawet
swoje określenie — Vesperbilder se (obrazy nieszporne), ponieważ sceny
odpowiadają w liturgice godzinom nieszpornym wypadającym o tej porze
(wieczorem), kiedy to Chrystus został zdjęty z krzyża — De cruce de-
pentiur hora vespertina V
Opłakiwanie wielokrotnie zastępowano określeniem Zdjęcia z krzyża,
Pieta, myląc oba tematy ikonograficzne^. Należy pamiętać, że Zdjęcie
z krzyża pojawiło się w sztuce chrześcijańskiej dopiero w IX wieku jako
temat czysto narracyjny, nie mający większego znaczenia dla liturgii,
często powtarzany przez sztukę wczesnego średniowiecza Dopiero
w późniejszych ujęciach zjawia się Matka Boska całująca dłoń Syna 4".
Prześledzenie ideo-genetycznego rozwoju motywu Lamentacji jest utrud-
nione z racji skąpej ilości zabytków, na których scena powyższa wystę-
puje. Charakterystyczną jest rzeczą, że motyw ten w sztuce Mezopotamii,
Syrii, Babilonii był prawie nieznany, skoro nie znajdujemy go na żadnej
stelli, płaskorzeźbie czy wazie.
Dopiero Egipt wyrosły na wielowiekowej tradycji kulturalnej, do-
ceniający niezmierzony świat przeżyć wewnętrznych człowieka, powołał
instytucję płaczek zawodowych, które spełniały rolę obrzędowo-magicz-
ną, nadając pogrzebowi charakter wyższej formy kultowej. Przykład taki
znajdujemy w grobowcu Ramosa pochodzącym z okresu dynastii XVIII.
Na jednym z fresków tego grobu ustawiona jest grupa kobiet w różnym
wieku pod przewodnictwem starszej płaczki, wszystkie one mają uniesio-
ne ręce w geście błagalnym. Całą głębię ich rozpaczy wyraża treść na-
pisu pozostającego w związku z gestami rąk4\ który to motyw będzie
odtąd elementem przewodnim tej sceny, aż do końca średniowiecza.
O ile plastyka grecka dostarcza skąpych przykładów Lamentacji,
o tyle literatura jest bogata w wątki opłakujących. Wystarczy przyto-
35 Złożenie dotyczy ściśle momentu położenia ciała na Kamieniu Ostatniego
Namaszczenia. Por. L. R e a u, IcoTiogfrGphie de t'art chretien, Paryż 1957, t. II,
s. 518.
33 W. P a s s a r g e, Das dentscke Vesperbiid im Mittełatter, Kolonia 1924, s. 3.
3? W. Passarge, op. cit., s. 3; K. Kiinstle, iTconopraphie der cbristticben
Kunst, t. I, Freiburg u. Br. 1928, s. 476.
33 W. Pin der, Die Pieta, Lipsk 1929, s. 97; W. Passarge, op. cit., s. 3.
39 G. Millet, Recbercbes snr Eiconoprapbie de 1'Euangite, Paryż 1916, s. 596.
4° P. L. B r e h i e r, L'art chretien. Eon deuetoppement iconoprapbipne des ori-
pines d nos jonrs, Paryż 1928, s. 262, fig. 143; G. Millet, op. cit., s. 596.
44 La peintare Eppptienne Ancienne, opr. zbiór., Paryż 1953, cz. 2.