DOI issue:
Heft 1
DOI article:Opacki, Ireneusz: Narrator i świat nieznany: kształt i funkcje dramatyzacyjne narratora w polskiej balladzie epickiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.29201#0047
NARRATOR I ŚWIAT NIEZNANY
41
łą: te cechy, które można ująć w zespół rysów, charakteryzujących ob-
serwatora zaangażowanego, aktywnego odbiorcę widowi-
ska, którego ,.pochłania" tok oglądanych wydarzeń, który reaguje żywo
i emocjonalnie:
Panno, Panno, czy nie strach?
(Mickiewicz, Ucieczka, 1830—31)
O wojewodo, strzeż się ty,
Mężowie często ślepi!
Po nocy w ogień lecą ćmy...
Nad żoną czuwaj lepiej.
Nie biegnij, Kasiu, na łąki;
[.]
Nie chodź do leśnej gęstwiny!
(Rydel, Bajka o Kasi i króieicicza, 1904)
I poszedł... Przebóg! Stój, nieszczęśliwy!
Chcesz samobójstwem zbyć się męczarni?
Czuwaj!!!... Tu deska... deska drewniana
I blacha zgrzyta!
(Niemojewski, Walcotunia, 1895)
Panie grafie, ulituj się córce!
Siwa broda na pierś ci opada,
i tyś także młody był...
Przez zamkowe ją włeką podwórce-
ulituj się, panie grafie! biada!
wszak ci twoich to krew żył!...
Podobnie jak w Rusałkach Kułakowskiego (1829) — i te rady nie zo-
stały wysłuchane przez bohaterów ballad. Ujawniły jednak bardzo dla
epickiej ballady udramatyzowanej ważną cechę narratora: ujawniły
żywość, spontaniczność jego sposobu reagowania na tok obserwowanych
aktualnie wydarzeń. Dzięki temu narrator urasta w tej — najtrwal-
szej spośród wszystkich dotychczasowych — odmianie ballady do roli
czynnika, regulującego grę napięć w balladowym świecie. Każde
niespodziewane, zaskakujące wydarzenie, ostrzejszy skręt akcji zostaną
wydobyte przez żywą reakcję narratora, który poczyna pełnić rolę re-
zonansowego pudła, ,,wygłośniającego" napięcia, tkwiące wśród czyn-
ników, konstruujących świat przedstawiony. Wskutek „stanu napięcia",
41
łą: te cechy, które można ująć w zespół rysów, charakteryzujących ob-
serwatora zaangażowanego, aktywnego odbiorcę widowi-
ska, którego ,.pochłania" tok oglądanych wydarzeń, który reaguje żywo
i emocjonalnie:
Panno, Panno, czy nie strach?
(Mickiewicz, Ucieczka, 1830—31)
O wojewodo, strzeż się ty,
Mężowie często ślepi!
Po nocy w ogień lecą ćmy...
Nad żoną czuwaj lepiej.
Nie biegnij, Kasiu, na łąki;
[.]
Nie chodź do leśnej gęstwiny!
(Rydel, Bajka o Kasi i króieicicza, 1904)
I poszedł... Przebóg! Stój, nieszczęśliwy!
Chcesz samobójstwem zbyć się męczarni?
Czuwaj!!!... Tu deska... deska drewniana
I blacha zgrzyta!
(Niemojewski, Walcotunia, 1895)
Panie grafie, ulituj się córce!
Siwa broda na pierś ci opada,
i tyś także młody był...
Przez zamkowe ją włeką podwórce-
ulituj się, panie grafie! biada!
wszak ci twoich to krew żył!...
Podobnie jak w Rusałkach Kułakowskiego (1829) — i te rady nie zo-
stały wysłuchane przez bohaterów ballad. Ujawniły jednak bardzo dla
epickiej ballady udramatyzowanej ważną cechę narratora: ujawniły
żywość, spontaniczność jego sposobu reagowania na tok obserwowanych
aktualnie wydarzeń. Dzięki temu narrator urasta w tej — najtrwal-
szej spośród wszystkich dotychczasowych — odmianie ballady do roli
czynnika, regulującego grę napięć w balladowym świecie. Każde
niespodziewane, zaskakujące wydarzenie, ostrzejszy skręt akcji zostaną
wydobyte przez żywą reakcję narratora, który poczyna pełnić rolę re-
zonansowego pudła, ,,wygłośniającego" napięcia, tkwiące wśród czyn-
ników, konstruujących świat przedstawiony. Wskutek „stanu napięcia",