DOI article:
Kozlowski, Rudolf: Historia obrazu jasnogórskiego w świetle badań technologicznych i artystyczno-formalnych
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.36968#0037
HISTORIA OBRAZU JASNOGÓRSKIEGO
31
były 73. Ale są i inne małe gwoździe. Nie mamy najmniejszego dowodu,
żeby utrzymywać, jakoby na odwrocie tablicy była taka deszcz ułka.
(Wprawdzie coś odstraszało drewnojady z tej strony, gdyż znacznie mniej
jest tu śladów po tych niszczycielach w porównaniu do frontowej strony
deski, ale ze stanowiska technologicznego nie jest to dowód wystarcza-
jący, bo blacha srebrna też mogła chronić drewno). Nie mamy jednak
również najmniejszego dowodu, żeby kategorycznie twierdzić, że nie było
na odwrocie tej zmyślnej konstrukcji. Dlatego też obecnie nie możemy
tej legendy całkowicie odrzucić, jako bezpodstawnej.
Ciekawa jest notatka Kis. S. Ulanieckiego (1867) 74:
Śp. biskup kaliski Kożmian w ostatnich latach swego zarządu diecezją nie
wiadomo z jakiego powodu przybył na Jasną Górę celem sprawdzenia wiarogod-
ności obrazu. Wyjęto wtenczas obraz z futerału, oglądano go, a nawet dostojny pa-
sterz rozkazał świderkiem próbować drzewa. Gdy tego dopełniono, tak wdzięczny
rozszedł się zapach cyprysu, iż biskup dostatecznie o rzeczywistości przekonany
już dalszego sprawdzania zaniechał.
Prawdopodobnie była to sugestia, ale kto może zaręczyć, że to nie
była deszczułka cyprysowa do tego czasu jeszcze zachowana. Tak samo
i Rysiński mógł osobiście obraz zbadać.
Jeżeli dzięki badaniom technologicznym zostało dokładnie wyjaśnio-
ne, kiedy powstał obecny obraz, a więc po r. 1430, to czas namalowania
pierwotnego malowidła nie jest łatwy do ścisłego skonkretyzowania, sko-
ro obrazu tego nie ma. Najwcześniejsze nimby na wizerunkach Maryi
znane są na mozaikach z połowy wieku VI 75. Należy przypuścić, że na
ikonach tablicowych (których tak niewiele się zachowało) nimby były
zastosowane nieco później, a więc przy końcu w. VI lub w początku w.
VII. To byłby najwcześniejszy możliwy czas powstania tego obrazu,
zwłaszcza, że jest średnich rozmiarów, podczas gdy fragmenty najwcześ-
niejszych zachowanych obrazów Hodegetrii, wskazują że przeważnie
były malowane na dużych deskach i raczej w całej postaci. Starożytna
technika enkaustyczna, stosowana również na obrazach starochrześci-
jańskich i wczesnobizańtyńskich, mogła sięgać — jak już wspominaliśmy
— do wczesnego średniowiecza.
73 Według Translacio tabule na obrazie były następujące ozdoby: z przodu
blachy złote, z odwrocia srebrne, ponadto na głowach Marii i Dzieciątka korony
wysadzane szlachetnymi kamieniami.
74 Niepokalana Matka Boża Dziewica Maria na Jasnej Górze, Warszawa 1867
— cyt. za: Raczyński, op. cit.
70 Rohault de Fleury (op. cit.) uważa, że najwcześniejsze nimby na wizerun-
kach Marii mogą być od w. V, natomiast Karl Kiinstle (Ikonographie der christ-
lichen Kunst, t. 2, Freiburg in Rreisgau 1928) datuje na połowę w. VI.
31
były 73. Ale są i inne małe gwoździe. Nie mamy najmniejszego dowodu,
żeby utrzymywać, jakoby na odwrocie tablicy była taka deszcz ułka.
(Wprawdzie coś odstraszało drewnojady z tej strony, gdyż znacznie mniej
jest tu śladów po tych niszczycielach w porównaniu do frontowej strony
deski, ale ze stanowiska technologicznego nie jest to dowód wystarcza-
jący, bo blacha srebrna też mogła chronić drewno). Nie mamy jednak
również najmniejszego dowodu, żeby kategorycznie twierdzić, że nie było
na odwrocie tej zmyślnej konstrukcji. Dlatego też obecnie nie możemy
tej legendy całkowicie odrzucić, jako bezpodstawnej.
Ciekawa jest notatka Kis. S. Ulanieckiego (1867) 74:
Śp. biskup kaliski Kożmian w ostatnich latach swego zarządu diecezją nie
wiadomo z jakiego powodu przybył na Jasną Górę celem sprawdzenia wiarogod-
ności obrazu. Wyjęto wtenczas obraz z futerału, oglądano go, a nawet dostojny pa-
sterz rozkazał świderkiem próbować drzewa. Gdy tego dopełniono, tak wdzięczny
rozszedł się zapach cyprysu, iż biskup dostatecznie o rzeczywistości przekonany
już dalszego sprawdzania zaniechał.
Prawdopodobnie była to sugestia, ale kto może zaręczyć, że to nie
była deszczułka cyprysowa do tego czasu jeszcze zachowana. Tak samo
i Rysiński mógł osobiście obraz zbadać.
Jeżeli dzięki badaniom technologicznym zostało dokładnie wyjaśnio-
ne, kiedy powstał obecny obraz, a więc po r. 1430, to czas namalowania
pierwotnego malowidła nie jest łatwy do ścisłego skonkretyzowania, sko-
ro obrazu tego nie ma. Najwcześniejsze nimby na wizerunkach Maryi
znane są na mozaikach z połowy wieku VI 75. Należy przypuścić, że na
ikonach tablicowych (których tak niewiele się zachowało) nimby były
zastosowane nieco później, a więc przy końcu w. VI lub w początku w.
VII. To byłby najwcześniejszy możliwy czas powstania tego obrazu,
zwłaszcza, że jest średnich rozmiarów, podczas gdy fragmenty najwcześ-
niejszych zachowanych obrazów Hodegetrii, wskazują że przeważnie
były malowane na dużych deskach i raczej w całej postaci. Starożytna
technika enkaustyczna, stosowana również na obrazach starochrześci-
jańskich i wczesnobizańtyńskich, mogła sięgać — jak już wspominaliśmy
— do wczesnego średniowiecza.
73 Według Translacio tabule na obrazie były następujące ozdoby: z przodu
blachy złote, z odwrocia srebrne, ponadto na głowach Marii i Dzieciątka korony
wysadzane szlachetnymi kamieniami.
74 Niepokalana Matka Boża Dziewica Maria na Jasnej Górze, Warszawa 1867
— cyt. za: Raczyński, op. cit.
70 Rohault de Fleury (op. cit.) uważa, że najwcześniejsze nimby na wizerun-
kach Marii mogą być od w. V, natomiast Karl Kiinstle (Ikonographie der christ-
lichen Kunst, t. 2, Freiburg in Rreisgau 1928) datuje na połowę w. VI.