DOI Artikel:
Maśliński, Antoni: Kontrapost jako kryterium humanizmu w sztuce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36968#0090
52
ANTONI MASLIŃSKI
tury, która dała w wyniku rozciągnięcie pojęcia humanizmu poza właś-
ciwy mu okres historyczny w kierunku średniowiecza. Rebus sic stan-
tibus lepiej jest zrezygnować na wstępie niniejszej rozprawy z definio-
wania humanizmu i poprzestać na porozumieniu się, że będziemy przez
humanizm rozumieli tutaj ten zespół wartości, dla których układem od-
niesienia jest człowiek i antyk, zaznaczając, że dokonało się to po raz
pierwszy od upadku starożytności klasycznej w renesansie, szczególnie
włoskim. Czy skończył się humanizm wraz z renesansem — spróbuje na
to odpowiedzieć praca niniejsza.
Kontrapost — nie znany ani w sztuce Starożytnego Wschodu, ani do-
tąd w sztuce Egiptu* i 2 — zdobycz sztuki greckiej okresu klasycznego,
nację E. Faguefa: „Renesans — to wskrzeszenie idei antyku, humanizm — to gust
do sztuki antyku” (s. 32). Solidaryzując się z myślicielami katolickimi, głównie z
Gilsonem, Bremondem i Maritainem, eksponuje koncepcję humanizmu chrześci-
jańskiego.
Na tle małego zainteresowania wzajemnymi relacjami pojęć 'humanizm’ i
'renesans’ tym -bardziej jest godne uwagi rozróżnienie między nimi w ujęciu
P. Frankla (The Gothic, Literary Sources and Interpretations trought Eight
Centuries. Princeton, New Jersey 1960, s. 248, 252): "Różnicę między humanizmem
i renesansem można określić jako różnicę między pojęciem i percepcją. Humanizm
istniał w królestwie pojęć; w dziedzinie duchowej pozostał literackim [...]” Rene-
sans wprowadził ludzki punkt widzenia do świata percepcji zmysłowej. "Co huma-
niści 'widzieli' w swych umysłach, było wyrażone widzialnie w renesansie [...] (Hu-
manizm można nazwać renesansem. Ale sztuki włoskiej z okresu 1410—1520 nie
nazywano humanizmem, lecz renesansem. Słowo 'humanizm' było zarezerwowane
dla studiów filologicznych, literackich i filozoficznych, które były zorientowane na
antyk”.
Proponowane przeze mnie rozumienie humanizmu zbliża się do definicji Z.
Łempickiego (Renesans, Oświecenie, Romantyzm, Warszawa — Lwów 1923, s. 58).
Wobec braku tu miejsca szerzej zajmę się tym problemem w przygotowywanej
obecnie książce pt. Studia nad humanizmem w sztuce, której fragmentem jest
praca niniejsza.
2 „Kein Kontrapost, keine Gleichgewichtsverschiebung oder Achsendrehung,
keine gleitende Bewegung, keine Anspannung oder Entspannung” E. Buschor.
(Vom Sinn der griechischen Standbilder, Berlin 1942 s. 35).
K. Michałowski znalazł kontrapost w sztuce egipskiej XVIII dynastii w po-
staci jednej z muzykantek w grobie skryby imieniem Nacht (Nie tylko piramidy.
Warszawa 1966).
Nawiasowo wspomina o kontrapoście greckim W. Schindler {Die Kompo-
sitionsprinzipien der Hochklassik in der Vasenmalerei. „Wissenschaftliche Zeit-
schrift der Universitat Rostock — 16. Jahrgang 1967. Gesellschafts - und Sprach-
wissenschaftliche Reihe” Heft 7/8, s. 517). Pod względem metodologicznym roz-
prawa uwzględnia strukturalizm.
Akcentuje kontrapost jako jeden z wykładników klasycyzmu G. Weise (La
duplice interpretatione delV antichita classica nel Rinascimento e nel Barocco.
"Paragone” Arte nr 121: 1969 s. 8). Powołuje się na: Meyer — Weinschel.
ANTONI MASLIŃSKI
tury, która dała w wyniku rozciągnięcie pojęcia humanizmu poza właś-
ciwy mu okres historyczny w kierunku średniowiecza. Rebus sic stan-
tibus lepiej jest zrezygnować na wstępie niniejszej rozprawy z definio-
wania humanizmu i poprzestać na porozumieniu się, że będziemy przez
humanizm rozumieli tutaj ten zespół wartości, dla których układem od-
niesienia jest człowiek i antyk, zaznaczając, że dokonało się to po raz
pierwszy od upadku starożytności klasycznej w renesansie, szczególnie
włoskim. Czy skończył się humanizm wraz z renesansem — spróbuje na
to odpowiedzieć praca niniejsza.
Kontrapost — nie znany ani w sztuce Starożytnego Wschodu, ani do-
tąd w sztuce Egiptu* i 2 — zdobycz sztuki greckiej okresu klasycznego,
nację E. Faguefa: „Renesans — to wskrzeszenie idei antyku, humanizm — to gust
do sztuki antyku” (s. 32). Solidaryzując się z myślicielami katolickimi, głównie z
Gilsonem, Bremondem i Maritainem, eksponuje koncepcję humanizmu chrześci-
jańskiego.
Na tle małego zainteresowania wzajemnymi relacjami pojęć 'humanizm’ i
'renesans’ tym -bardziej jest godne uwagi rozróżnienie między nimi w ujęciu
P. Frankla (The Gothic, Literary Sources and Interpretations trought Eight
Centuries. Princeton, New Jersey 1960, s. 248, 252): "Różnicę między humanizmem
i renesansem można określić jako różnicę między pojęciem i percepcją. Humanizm
istniał w królestwie pojęć; w dziedzinie duchowej pozostał literackim [...]” Rene-
sans wprowadził ludzki punkt widzenia do świata percepcji zmysłowej. "Co huma-
niści 'widzieli' w swych umysłach, było wyrażone widzialnie w renesansie [...] (Hu-
manizm można nazwać renesansem. Ale sztuki włoskiej z okresu 1410—1520 nie
nazywano humanizmem, lecz renesansem. Słowo 'humanizm' było zarezerwowane
dla studiów filologicznych, literackich i filozoficznych, które były zorientowane na
antyk”.
Proponowane przeze mnie rozumienie humanizmu zbliża się do definicji Z.
Łempickiego (Renesans, Oświecenie, Romantyzm, Warszawa — Lwów 1923, s. 58).
Wobec braku tu miejsca szerzej zajmę się tym problemem w przygotowywanej
obecnie książce pt. Studia nad humanizmem w sztuce, której fragmentem jest
praca niniejsza.
2 „Kein Kontrapost, keine Gleichgewichtsverschiebung oder Achsendrehung,
keine gleitende Bewegung, keine Anspannung oder Entspannung” E. Buschor.
(Vom Sinn der griechischen Standbilder, Berlin 1942 s. 35).
K. Michałowski znalazł kontrapost w sztuce egipskiej XVIII dynastii w po-
staci jednej z muzykantek w grobie skryby imieniem Nacht (Nie tylko piramidy.
Warszawa 1966).
Nawiasowo wspomina o kontrapoście greckim W. Schindler {Die Kompo-
sitionsprinzipien der Hochklassik in der Vasenmalerei. „Wissenschaftliche Zeit-
schrift der Universitat Rostock — 16. Jahrgang 1967. Gesellschafts - und Sprach-
wissenschaftliche Reihe” Heft 7/8, s. 517). Pod względem metodologicznym roz-
prawa uwzględnia strukturalizm.
Akcentuje kontrapost jako jeden z wykładników klasycyzmu G. Weise (La
duplice interpretatione delV antichita classica nel Rinascimento e nel Barocco.
"Paragone” Arte nr 121: 1969 s. 8). Powołuje się na: Meyer — Weinschel.