DOI Heft:
Komunikaty
DOI Artikel:Miziołek, Jerzy: Stefan Kardynał Wyszyński wobec universum sztuki (na 100-lecie urodzin Prymasa Tysiąclecia)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0469
KOMUNIKATY
465
Decyzja o regotyzacji katedry św. Wojciecha, a więc o nadaniu jej takiego wyglą-
du, jaki miała w czasach biskupa Bogorii Skotnickiego w drugiej połowie XIV w.,
była osobistą decyzją Ks. Prymasa Wyszyńskiego, wspieranego od początku przez
prof. Jana Zachwatowicza. Gotyk poprzez swoją przestrzeń, strzelistość, barwy witra-
ży i mistycyzm według Ks. Prymasa był najbardziej odpowiedni na domy Boga-
Słońca sprawiedliwości, które wielokrotnie przywoływał w swoich homiliach18. Ale
był to także powrót do źródeł, do korzeni polskiego chrześcijaństwa i nieskalanego
piękna oryginału. Ten aspekt swoistej doktryny artystycznej i konserwatorskiej
Ks. Kardynała można zrozumieć w świetle tego, co powiedział w 1971 r. o obrazie
Matki Boskiej Jasnogórskiej: „Wyraz troski Kościoła o dzieła sztuki [...] możemy
widzieć i w tym, że dążymy do ujawnienia i spopularyzowania autentycznego obrazu
Matki Boskiej Jasnogórskiej. Autentycznego, nie zniekształconego przez pietyzm,
który wyraża się w licznych sukniach, dla mnie osobiście będących jakimś proble-
mem. Wolałbym, aby obraz Matki Boskiej Jasnogórskiej zawsze był oglądany takim,
jakim jest w rzeczywistości. Dlatego włożyłem wiele wysiłku w to, aby autentyczne
kopie obrazu Matki Bożej rozmieścić gdziekolwiek się da”19. Taka właśnie kopia,
ukazująca całą urodę oryginału, bez dodatkowych wtórnych ozdób, nawiedziła za
sprawą Prymasa Tysiąclecia całą Polskę.
Prymasowi Wyszyńskiemu zawdzięczamy nie tylko przywrócenie dawnej urody
katedrze gnieźnieńskiej i odbudowę katedry warszawskiej, ale również piękne i jed-
nocześnie stanowcze przypomnienie o polskości Wrocławia i jego najstarszych zabyt-
ków. „Spójrzcie wokół siebie - mówił on w sierpniu 1965 r. w tamtejszej katedrze.
Spójrzcie na wspaniałe świątynie, które was otaczają na Ostrowiu Tumskim. To są
świadkowie naszej prastarej tu obecności. Z tamtych czasów - piastowskich i czes-
kich - pochodzą świątynie, które czekały i czekały, aż się doczekały [...]. Całe
śródmieście Wrocławia, które znów powstało, to światło i promień naszych czasów,
które dziś do nas przemawiają i są dla nas potężnym argumentem”20.
Kardynał Wyszyński nie tylko odbudowywał majestatyczne katedry, pochylał się
również nad mniejszymi i większymi okruchami przeszłości. W jednym z kazań ze
wzruszeniem mówił o małym fragmencie witraża przedstawiającym Matkę Boską
Częstochowską, odnalezionym w ruinach katedry warszawskiej" . Niczym relikwię
to niewielkie szkiełko przechowywał na swoim biurku w warszawskiej rezydencji
18 Zob. m.in. homilie w Rozważania nad kulturą ojczystą, s. 63, 209-210. Niektóre kazania
Ks. Prymasa uzmysławiają, że decyzja o regotyzacji katedry gnieźnieńskiej nie była łatwa.
W jednej z homilii wypowiedział takie oto słowa: „Właśnie miano rozbierać główny ołtarz
w bazylice, co było bardzo bolesne, tym więcej, że nawet naloty barokowe, były już właściwie
zabytkami [...] zabytkiem był i ołtarz klasyczny, i sklepienia [...]. Trzeba było się z tym roz-
stać [...] zdecydować” - zob. Do pracowników regotyzacji i odbudowy Bazyliki Prymasowskiej
w Gnieźnie, [w:] Z rozważań nad kulturą ojczystą, dz. cyt., s. 84. Na temat tej katedry -
będącej jednym z najznakomitszych przykładów architektury średniowiecznej w Polsce - i jej
regotyzacji zob. Katedra gnieźnieńska, red. A. Swiechowska, t. I-II, Poznań-Warszawa-Lublin
1968-1970.
19 Rozważania nad kulturą ojczystą, s. 196.
20 Vratislavia - wróciła, sława (Podczas uroczystości jubileuszowych we Wrocławiu
31 VIII 1965 r., [w:] Nauczanie społeczne, s. 252-253.
21 Z rozważań nad kulturą ojczystą, s. 129.
465
Decyzja o regotyzacji katedry św. Wojciecha, a więc o nadaniu jej takiego wyglą-
du, jaki miała w czasach biskupa Bogorii Skotnickiego w drugiej połowie XIV w.,
była osobistą decyzją Ks. Prymasa Wyszyńskiego, wspieranego od początku przez
prof. Jana Zachwatowicza. Gotyk poprzez swoją przestrzeń, strzelistość, barwy witra-
ży i mistycyzm według Ks. Prymasa był najbardziej odpowiedni na domy Boga-
Słońca sprawiedliwości, które wielokrotnie przywoływał w swoich homiliach18. Ale
był to także powrót do źródeł, do korzeni polskiego chrześcijaństwa i nieskalanego
piękna oryginału. Ten aspekt swoistej doktryny artystycznej i konserwatorskiej
Ks. Kardynała można zrozumieć w świetle tego, co powiedział w 1971 r. o obrazie
Matki Boskiej Jasnogórskiej: „Wyraz troski Kościoła o dzieła sztuki [...] możemy
widzieć i w tym, że dążymy do ujawnienia i spopularyzowania autentycznego obrazu
Matki Boskiej Jasnogórskiej. Autentycznego, nie zniekształconego przez pietyzm,
który wyraża się w licznych sukniach, dla mnie osobiście będących jakimś proble-
mem. Wolałbym, aby obraz Matki Boskiej Jasnogórskiej zawsze był oglądany takim,
jakim jest w rzeczywistości. Dlatego włożyłem wiele wysiłku w to, aby autentyczne
kopie obrazu Matki Bożej rozmieścić gdziekolwiek się da”19. Taka właśnie kopia,
ukazująca całą urodę oryginału, bez dodatkowych wtórnych ozdób, nawiedziła za
sprawą Prymasa Tysiąclecia całą Polskę.
Prymasowi Wyszyńskiemu zawdzięczamy nie tylko przywrócenie dawnej urody
katedrze gnieźnieńskiej i odbudowę katedry warszawskiej, ale również piękne i jed-
nocześnie stanowcze przypomnienie o polskości Wrocławia i jego najstarszych zabyt-
ków. „Spójrzcie wokół siebie - mówił on w sierpniu 1965 r. w tamtejszej katedrze.
Spójrzcie na wspaniałe świątynie, które was otaczają na Ostrowiu Tumskim. To są
świadkowie naszej prastarej tu obecności. Z tamtych czasów - piastowskich i czes-
kich - pochodzą świątynie, które czekały i czekały, aż się doczekały [...]. Całe
śródmieście Wrocławia, które znów powstało, to światło i promień naszych czasów,
które dziś do nas przemawiają i są dla nas potężnym argumentem”20.
Kardynał Wyszyński nie tylko odbudowywał majestatyczne katedry, pochylał się
również nad mniejszymi i większymi okruchami przeszłości. W jednym z kazań ze
wzruszeniem mówił o małym fragmencie witraża przedstawiającym Matkę Boską
Częstochowską, odnalezionym w ruinach katedry warszawskiej" . Niczym relikwię
to niewielkie szkiełko przechowywał na swoim biurku w warszawskiej rezydencji
18 Zob. m.in. homilie w Rozważania nad kulturą ojczystą, s. 63, 209-210. Niektóre kazania
Ks. Prymasa uzmysławiają, że decyzja o regotyzacji katedry gnieźnieńskiej nie była łatwa.
W jednej z homilii wypowiedział takie oto słowa: „Właśnie miano rozbierać główny ołtarz
w bazylice, co było bardzo bolesne, tym więcej, że nawet naloty barokowe, były już właściwie
zabytkami [...] zabytkiem był i ołtarz klasyczny, i sklepienia [...]. Trzeba było się z tym roz-
stać [...] zdecydować” - zob. Do pracowników regotyzacji i odbudowy Bazyliki Prymasowskiej
w Gnieźnie, [w:] Z rozważań nad kulturą ojczystą, dz. cyt., s. 84. Na temat tej katedry -
będącej jednym z najznakomitszych przykładów architektury średniowiecznej w Polsce - i jej
regotyzacji zob. Katedra gnieźnieńska, red. A. Swiechowska, t. I-II, Poznań-Warszawa-Lublin
1968-1970.
19 Rozważania nad kulturą ojczystą, s. 196.
20 Vratislavia - wróciła, sława (Podczas uroczystości jubileuszowych we Wrocławiu
31 VIII 1965 r., [w:] Nauczanie społeczne, s. 252-253.
21 Z rozważań nad kulturą ojczystą, s. 129.