DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Banaszewska, Izabela: Gotycki fresk ze scenami Ukrzyżowania i Umywania nóg w krużgankach cysterskiego klasztoru w Pelplinie: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37082#0040
38
IZABELA BANASZEWSKA
jednym z olejnych obrazów, które zakonnicy zamawiali do dekoracji ścian
krużganków* 3. Odnaleziono go ponownie 22 lipca 1881 roku po zdjęciu do
konserwacji wspomnianego płótna4. W 1885 roku malowidło, będące już
w bardzo złym stanie, powierzono konserwacji Leopolda Weinmayera - mala-
rza z Monachium. Tenże malarz, pracujący także przy konserwacji fresków
w Malborku i Kwidzynie, po sześciotygodniowej pracy przemalował i uzupeł-
nił przedstawienie pelplińskie5. Z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić
należy, iż praca ta zmieniła stylistykę średniowiecznego fresku nie zniekształ-
cając jednak w sposób zasadniczy jego ikonografii (ił. 4). Wiadomo bowiem,
iż Monachijczyk poczynał sobie dość swobodnie z odnawianiem polichromii
na Pomorzu6. Po raz kolejny malowidło zostało uzupełnione prawdopodobnie
przez ekipę Fryderyka Stummela w czasie wielkiej renowacji katedry w latach
1894-18997. Ostatnia konserwacja, jakiej poddano fresk, trwała od 1996 do
1998 roku. Wynikiem jej było ściągnięcie warstwy XIX wiecznej i ukazanie
oczom zwiedzających pierwotnego malowidła8.
Przemalowanie, którego dokonano pod koniec XIX wieku, przez długi czas
nastręczało naukowcom dużych trudności z właściwym określeniem daty pow-
stania obiektu oraz próbą ustalenia jego proweniencji. Dodatkowymi elemen-
tami, które wprowadzały w błąd zarówno niemieckich jak i polskich badaczy,
były niektóre różnice ikonograficzne, widoczne już tylko na fotografiach
pozostałych po XIX-wiecznej przemalowanej warstwie polichromii9 (il. 4).
' S. K u j o t, Obrazy w krużgankach pocysterskich w Pelplinie. Dla zwiedzających opisa-
ne, Pelplin 1887.
4 F r y d r y c h o w i c z, Przewodnik..., s. 138.
5 Tamże.
6 Zwrócił na to uwagę Domasłowski. W artykule dotyczącym malowideł ściennych kościo-
ła zamkowego w Malborku zarzuca restauratorowi, iż tworzył zupełnie nowe kompozycje
malarskie, nie trzymając się pierwowzoru. Jako przykład źle przeprowadzonej przez niego
konserwacji zostaje tu wymieniony również fresk pelpliński. J. Domasłowski, Malo-
widła ścienne kościoła zamkowego w Malborku, „Biuletyn Historii Sztuki” 41(1979),
s. 275-281.
' C i e c h o 1 e w s k i, Skarby..., s. 94.
8 Badania konserwatorskie potwierdziły, iż fresk pelpliński zawiera kilka warstw malar-
skich: pierwszą gotycką, w której odnaleziono w niektórych miejscach fazę wtórną, czytelną,
gdyż nastąpiła w niej zmiana spoiwa. Ingerencja ta objęła jednakże niewielki procent powierz-
chni, zatem można ją uznać za zabiegi renowacyjne. Na nich leżała nietypowa warstwa izola-
cyjna prawdopodobnie XIX-wieczna, która stanowiła grunt dla namalowanej od nowa kompo-
zycji. Zauważono też kolejne zmiany, nie ingerujące już tak zasadniczo w całość kompozy-
cji, dotyczące poprawek w obrębie istniejącej struktury plastycznej, Rygielska, Ro-
gozińska, Dokumentacja..., s. 22-23.
9 Zob. Pasierb, Pelplin..., s. 36-37.
IZABELA BANASZEWSKA
jednym z olejnych obrazów, które zakonnicy zamawiali do dekoracji ścian
krużganków* 3. Odnaleziono go ponownie 22 lipca 1881 roku po zdjęciu do
konserwacji wspomnianego płótna4. W 1885 roku malowidło, będące już
w bardzo złym stanie, powierzono konserwacji Leopolda Weinmayera - mala-
rza z Monachium. Tenże malarz, pracujący także przy konserwacji fresków
w Malborku i Kwidzynie, po sześciotygodniowej pracy przemalował i uzupeł-
nił przedstawienie pelplińskie5. Z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić
należy, iż praca ta zmieniła stylistykę średniowiecznego fresku nie zniekształ-
cając jednak w sposób zasadniczy jego ikonografii (ił. 4). Wiadomo bowiem,
iż Monachijczyk poczynał sobie dość swobodnie z odnawianiem polichromii
na Pomorzu6. Po raz kolejny malowidło zostało uzupełnione prawdopodobnie
przez ekipę Fryderyka Stummela w czasie wielkiej renowacji katedry w latach
1894-18997. Ostatnia konserwacja, jakiej poddano fresk, trwała od 1996 do
1998 roku. Wynikiem jej było ściągnięcie warstwy XIX wiecznej i ukazanie
oczom zwiedzających pierwotnego malowidła8.
Przemalowanie, którego dokonano pod koniec XIX wieku, przez długi czas
nastręczało naukowcom dużych trudności z właściwym określeniem daty pow-
stania obiektu oraz próbą ustalenia jego proweniencji. Dodatkowymi elemen-
tami, które wprowadzały w błąd zarówno niemieckich jak i polskich badaczy,
były niektóre różnice ikonograficzne, widoczne już tylko na fotografiach
pozostałych po XIX-wiecznej przemalowanej warstwie polichromii9 (il. 4).
' S. K u j o t, Obrazy w krużgankach pocysterskich w Pelplinie. Dla zwiedzających opisa-
ne, Pelplin 1887.
4 F r y d r y c h o w i c z, Przewodnik..., s. 138.
5 Tamże.
6 Zwrócił na to uwagę Domasłowski. W artykule dotyczącym malowideł ściennych kościo-
ła zamkowego w Malborku zarzuca restauratorowi, iż tworzył zupełnie nowe kompozycje
malarskie, nie trzymając się pierwowzoru. Jako przykład źle przeprowadzonej przez niego
konserwacji zostaje tu wymieniony również fresk pelpliński. J. Domasłowski, Malo-
widła ścienne kościoła zamkowego w Malborku, „Biuletyn Historii Sztuki” 41(1979),
s. 275-281.
' C i e c h o 1 e w s k i, Skarby..., s. 94.
8 Badania konserwatorskie potwierdziły, iż fresk pelpliński zawiera kilka warstw malar-
skich: pierwszą gotycką, w której odnaleziono w niektórych miejscach fazę wtórną, czytelną,
gdyż nastąpiła w niej zmiana spoiwa. Ingerencja ta objęła jednakże niewielki procent powierz-
chni, zatem można ją uznać za zabiegi renowacyjne. Na nich leżała nietypowa warstwa izola-
cyjna prawdopodobnie XIX-wieczna, która stanowiła grunt dla namalowanej od nowa kompo-
zycji. Zauważono też kolejne zmiany, nie ingerujące już tak zasadniczo w całość kompozy-
cji, dotyczące poprawek w obrębie istniejącej struktury plastycznej, Rygielska, Ro-
gozińska, Dokumentacja..., s. 22-23.
9 Zob. Pasierb, Pelplin..., s. 36-37.