DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Ptak, Matylda: Miniatura przedstawiająca Matkę Boską Apokaliptyczną z Mszału kolegiaty kieleckiej: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37082#0118
116
MATYLDA PTAK
złotą arabeską. Sylwetkę ukazanej frontalnie postaci Marii okrywa granatowy,
mocno drapowany w dolnej części, płaszcz ze szmaragdową podszewką. Spod
płaszcza wyłania się fragment prostej karminowej sukni wyciętej półkoliście
pod szyją. Nagie Dzieciątko Jezus podtrzymywane przez Marię lewą dłonią
oplata rączkami szyję Matki. Postacie mają głowy otoczone złotymi, okrągły-
mi nimbami. Przetarcia tempery i złota widoczne w górnym lewym rogu
miniatury odsłaniają rudawy podkład bolusowy17, natomiast srebrna część
półksiężyca nieco zczerniała. Mimo wymienionych powyżej uszczerbków stan
miniatury możemy określić jako bardzo dobry.
W miniaturze kieleckiej dostrzega się wpływy sztuki południowoniemiec-
kiej końca XV wieku. Barbara Miodońska przypuszcza, że Mistrz Pontyfikatu
biskupa Fryderyka Jagiellończyka znał niemieckie drzeworyty inkunabuło-
we . Badaczka wskazała cykl ilustracji zdobiących Kroniki Soboru w Kon-
stancji wykonane przez Urlicha von Reichental, wydane przez Antoniego
Sorga w 1483 roku w Augsburgu19. Dodatkowo wymienić w tym miejscu
należy drzeworyty do wydanej nieco wcześniej, w 1475 r. również w Augs-
burgu, Biblii20. Podobieństwo między typem postaci z wyżej wymienionych
drzeworytów a figurą Matki Boskiej kieleckiej zaznacza się w niemal iden-
tycznym sposobie opracowania: typu twarzy oraz fizjonomii sylwetek-1. Ob-
17 Pod koniec XV wieku kładziono pod złoto grunt bolusowy. Por. Miodońska,
Organizacja i technika pracy..., s. 338; zob. też: Cen n ino Cennini, Rzecz o malar-
stwie, oprać. J. Zamoyski, Wrocław 1955, s. 71; B. D ą b ó w n a, Warsztat malarza cechowe-
go w Polsce, ,,Studia Renesansowe” 4 (1964), s. 343; P. B 1 a n c h o n - L a s s e r v e,
Ecriture et enluminure des manuscrits IX-XII siecle. Histoire et techniąues, Bruxellet 1926,
s. 67; H. S m e y e r s, „La miniaturę”. Typologie des sources clu Moyen Age Occidental,
Brepols 1974, s. 70.
18 Miodońska, Małopolskie malarstwo..., s. 170.
19 Incunabula Que In Bibliothecis Poloniae Asservantur, moderante A. Kawecka-Gryczowa,
Ossolineum Vratislaviae-Varsovia-Cracovia 1970, nr 4729.
20 Kilka drzeworytów do Biblii Augsurskiej znajduje się w Bibliotece Katolickiego Uni-
wersytetu Lubelskiego.
21 W tym miejscu warto nadmienić, że charakterystyczny kanon figuralny wykreowany
przez Mistrza Pontyfikatu biskupa Fryderyka Jagiellończyka stał się przyczynkiem do wyodręb-
nienia spośród zachowanych zabytków średniowiecznego małopolskiego malarstwa miniaturo-
wego grupy kodeksów zawierających wystrój malarski tegoż iluminatora. Barbara Miodońska
do jego dziel zalicza: ozdobienie większości składek Pontyfikatu biskupa Fryderyka Jagielloń-
czyka (oprócz kart 2r, 4v, 8r; obecnie w Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej, sygn.
14 KP), pierwszej karty II części Antyfonarza Adama z Będkowa (obecnie w Archiwum Kra-
kowskiej Kapituły Katedralnej, sygn. 49 KP) oraz Mszału włocławskiego (obecnie w Bibliotece
Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, sygn. ms 15). W ujęciu malarskim i opra-
cowaniu formalnym styl wymienionych wyżej miniatur jest jednolity, co pozwala przypuszczać,
że są dziełem jednej ręki.
MATYLDA PTAK
złotą arabeską. Sylwetkę ukazanej frontalnie postaci Marii okrywa granatowy,
mocno drapowany w dolnej części, płaszcz ze szmaragdową podszewką. Spod
płaszcza wyłania się fragment prostej karminowej sukni wyciętej półkoliście
pod szyją. Nagie Dzieciątko Jezus podtrzymywane przez Marię lewą dłonią
oplata rączkami szyję Matki. Postacie mają głowy otoczone złotymi, okrągły-
mi nimbami. Przetarcia tempery i złota widoczne w górnym lewym rogu
miniatury odsłaniają rudawy podkład bolusowy17, natomiast srebrna część
półksiężyca nieco zczerniała. Mimo wymienionych powyżej uszczerbków stan
miniatury możemy określić jako bardzo dobry.
W miniaturze kieleckiej dostrzega się wpływy sztuki południowoniemiec-
kiej końca XV wieku. Barbara Miodońska przypuszcza, że Mistrz Pontyfikatu
biskupa Fryderyka Jagiellończyka znał niemieckie drzeworyty inkunabuło-
we . Badaczka wskazała cykl ilustracji zdobiących Kroniki Soboru w Kon-
stancji wykonane przez Urlicha von Reichental, wydane przez Antoniego
Sorga w 1483 roku w Augsburgu19. Dodatkowo wymienić w tym miejscu
należy drzeworyty do wydanej nieco wcześniej, w 1475 r. również w Augs-
burgu, Biblii20. Podobieństwo między typem postaci z wyżej wymienionych
drzeworytów a figurą Matki Boskiej kieleckiej zaznacza się w niemal iden-
tycznym sposobie opracowania: typu twarzy oraz fizjonomii sylwetek-1. Ob-
17 Pod koniec XV wieku kładziono pod złoto grunt bolusowy. Por. Miodońska,
Organizacja i technika pracy..., s. 338; zob. też: Cen n ino Cennini, Rzecz o malar-
stwie, oprać. J. Zamoyski, Wrocław 1955, s. 71; B. D ą b ó w n a, Warsztat malarza cechowe-
go w Polsce, ,,Studia Renesansowe” 4 (1964), s. 343; P. B 1 a n c h o n - L a s s e r v e,
Ecriture et enluminure des manuscrits IX-XII siecle. Histoire et techniąues, Bruxellet 1926,
s. 67; H. S m e y e r s, „La miniaturę”. Typologie des sources clu Moyen Age Occidental,
Brepols 1974, s. 70.
18 Miodońska, Małopolskie malarstwo..., s. 170.
19 Incunabula Que In Bibliothecis Poloniae Asservantur, moderante A. Kawecka-Gryczowa,
Ossolineum Vratislaviae-Varsovia-Cracovia 1970, nr 4729.
20 Kilka drzeworytów do Biblii Augsurskiej znajduje się w Bibliotece Katolickiego Uni-
wersytetu Lubelskiego.
21 W tym miejscu warto nadmienić, że charakterystyczny kanon figuralny wykreowany
przez Mistrza Pontyfikatu biskupa Fryderyka Jagiellończyka stał się przyczynkiem do wyodręb-
nienia spośród zachowanych zabytków średniowiecznego małopolskiego malarstwa miniaturo-
wego grupy kodeksów zawierających wystrój malarski tegoż iluminatora. Barbara Miodońska
do jego dziel zalicza: ozdobienie większości składek Pontyfikatu biskupa Fryderyka Jagielloń-
czyka (oprócz kart 2r, 4v, 8r; obecnie w Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej, sygn.
14 KP), pierwszej karty II części Antyfonarza Adama z Będkowa (obecnie w Archiwum Kra-
kowskiej Kapituły Katedralnej, sygn. 49 KP) oraz Mszału włocławskiego (obecnie w Bibliotece
Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, sygn. ms 15). W ujęciu malarskim i opra-
cowaniu formalnym styl wymienionych wyżej miniatur jest jednolity, co pozwala przypuszczać,
że są dziełem jednej ręki.