DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Górecka, Marzena: Średniowieczna mistyka kobiet jako osobliwy fenomen kulturowy Europy: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37082#0231
ŚREDNIOWIECZNA MISTYKA KOBIET
229
stygmatyzacja, glosolalia, dary łez, słodycz i inne. Ze względu na racjonalnie
niewytłumaczalne fenomeny nadzwyczajne mistyka kobiet była i jest przez
niektórych postrzegana jako fakt kontrowersyjny, podejrzany, psychopatolo-
giczny, a w niektórych kręgach badawczych dewaluuje się ją do pseudomisty-
ki czy fałszywej mistyki5.
Mistyka kobiet, mająca, w zależności od jej specyfiki, wpływ na różne
sektory życia politycznego, kościelnego i kulturowego, takie jak ikonografia
czy dogmatyka, przechodziła różne fazy rozwoju. W największym stopniu
mistyka kobiet i jej formy doświadczenia rozwinęły się na gruncie niemiec-
kim i - w większości wypadków - znalazły wyraz w języku niemieckim6.
W całym nurcie niemieckiej mistyki kobiet można wyróżnić zasadniczo trzy
główne fazy. Pierwszą z nich stanowi mistyka XII wieku, charakteryzująca
się wizjonerską rozległością, obiektywizmem oraz profetyczno-symbolicznymi
wizjami. Czołowymi reprezentantkami tej fazy są Hildegarda z Bingen i Elż-
bieta z Schónau, będące równocześnie prekursorkami całej europejskiej misty-
ki kobiet. Teksty dokumentujące ten typ mistyki zostały zapisane jeszcze
w języku łacińskim. Drugim etapem jest wysoko rozwinięta językotwórcza
mistyka XIII wieku, przekazana w różnych dialektach języka średnio-wysoko-
-niemieckiego. Mistyka XIII-wieczna, której centrum stanowił cysterski zakon
Helfta, uchodzi za wiosnę niemieckiej mistyki spisanej w językach narodo-
wych. Wreszcie trzeci etap stanowi mistyka powstała u schyłku średniowie-
cza, w XIV i XV wieku, znana pod nazwą mistyki dominikanek oraz mistyki
biograficznej. Ze względu na swoją powszechność i ogromną częstotliwość
fenomenu oraz małą inwencję twórczą autorek ten rodzaj mistyki ma charak-
ter epigonalny, dekadencki. Wszystkie trzy etapy mistyki kobiet charakteryzu-
je z jednej strony odmienność doświadczeń, a z drugiej, mówiąc za Sudbra-
Przykładowo Małgorzata Porete (zm. w 1310 r.), beginka z Hennegau została potępiona
przez inkwizycję francuską i publicznie spalona na stosie za swą książkę Le mireur des simples
ames (Zwierciadło prostych dusz). Zob. H. Grundmann, Religióse Bewegungen im Mitte-
lalter. Untersuchungen iiber die geschichtlichen Zusammenhćinge zwischen der Ketzerei, den
Bettelorden und der religiosen Frciuenbewegung im 12. und 13. Jahrhundert und iiber die
geschichtlichen Grundlagen der deutschen Mystik, Darmstadt 1970; C. O p i t z, „...zu schrei-
ben von gutten und selgen schwestern uebung". Frauenmystik und geistliche Literatur in
siidwestdeutschen Frauenklóstern des Spatmittelalters, w: Evatdchter und Brćiute Christi.
Weiblicher Zusammenhang und Frauenkultur im Mittelalter, red. C. Opitz, Weinheim 1990,
s. 129-150.
6 Zob. E. F r a 1 i n g, Mistyka niemiecka, w:P. Dinzelbacher, Leksykon mi-
styki, Warszawa 2002, s. 218-219.
229
stygmatyzacja, glosolalia, dary łez, słodycz i inne. Ze względu na racjonalnie
niewytłumaczalne fenomeny nadzwyczajne mistyka kobiet była i jest przez
niektórych postrzegana jako fakt kontrowersyjny, podejrzany, psychopatolo-
giczny, a w niektórych kręgach badawczych dewaluuje się ją do pseudomisty-
ki czy fałszywej mistyki5.
Mistyka kobiet, mająca, w zależności od jej specyfiki, wpływ na różne
sektory życia politycznego, kościelnego i kulturowego, takie jak ikonografia
czy dogmatyka, przechodziła różne fazy rozwoju. W największym stopniu
mistyka kobiet i jej formy doświadczenia rozwinęły się na gruncie niemiec-
kim i - w większości wypadków - znalazły wyraz w języku niemieckim6.
W całym nurcie niemieckiej mistyki kobiet można wyróżnić zasadniczo trzy
główne fazy. Pierwszą z nich stanowi mistyka XII wieku, charakteryzująca
się wizjonerską rozległością, obiektywizmem oraz profetyczno-symbolicznymi
wizjami. Czołowymi reprezentantkami tej fazy są Hildegarda z Bingen i Elż-
bieta z Schónau, będące równocześnie prekursorkami całej europejskiej misty-
ki kobiet. Teksty dokumentujące ten typ mistyki zostały zapisane jeszcze
w języku łacińskim. Drugim etapem jest wysoko rozwinięta językotwórcza
mistyka XIII wieku, przekazana w różnych dialektach języka średnio-wysoko-
-niemieckiego. Mistyka XIII-wieczna, której centrum stanowił cysterski zakon
Helfta, uchodzi za wiosnę niemieckiej mistyki spisanej w językach narodo-
wych. Wreszcie trzeci etap stanowi mistyka powstała u schyłku średniowie-
cza, w XIV i XV wieku, znana pod nazwą mistyki dominikanek oraz mistyki
biograficznej. Ze względu na swoją powszechność i ogromną częstotliwość
fenomenu oraz małą inwencję twórczą autorek ten rodzaj mistyki ma charak-
ter epigonalny, dekadencki. Wszystkie trzy etapy mistyki kobiet charakteryzu-
je z jednej strony odmienność doświadczeń, a z drugiej, mówiąc za Sudbra-
Przykładowo Małgorzata Porete (zm. w 1310 r.), beginka z Hennegau została potępiona
przez inkwizycję francuską i publicznie spalona na stosie za swą książkę Le mireur des simples
ames (Zwierciadło prostych dusz). Zob. H. Grundmann, Religióse Bewegungen im Mitte-
lalter. Untersuchungen iiber die geschichtlichen Zusammenhćinge zwischen der Ketzerei, den
Bettelorden und der religiosen Frciuenbewegung im 12. und 13. Jahrhundert und iiber die
geschichtlichen Grundlagen der deutschen Mystik, Darmstadt 1970; C. O p i t z, „...zu schrei-
ben von gutten und selgen schwestern uebung". Frauenmystik und geistliche Literatur in
siidwestdeutschen Frauenklóstern des Spatmittelalters, w: Evatdchter und Brćiute Christi.
Weiblicher Zusammenhang und Frauenkultur im Mittelalter, red. C. Opitz, Weinheim 1990,
s. 129-150.
6 Zob. E. F r a 1 i n g, Mistyka niemiecka, w:P. Dinzelbacher, Leksykon mi-
styki, Warszawa 2002, s. 218-219.