DOI Heft:
Recenzje
DOI Artikel:Maszkowska, Grażyna: [Rezension von: Martine Clouzot, Moyen Age entre ordre et désordre]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37082#0310
308
RECENZJE
Z jednej strony Ars musica została uznana za doskonałe medium prowa-
dzące do rozpoznania uporządkowanej struktury świata - harmonia muzyki
oparta na prawach matematycznych, opisujących przestrzeń (interwały) i czas
(rytm) odzwierciedlała niejako ład stworzenia - z drugiej zaś strony posiadała
niepodważalne walory regulujące strukturę i życie społeczeństwa średniowie-
cznego.
Wystawa została podzielona przez kuratorów na dwie główne części wedle
owej podwójnej natury muzyki: zwierciadła i sprawczyni harmonii. Pierwsza
część przedstawiła matematyczno-estetyczne powinowactwo muzyki i filigrany
świata, druga rozwinęła temat muzyki jako czynnika regulującego świat ziem-
ski i życie ludzkie.
Harmonia stworzenia
Pragnąc uwypuklić matematyczną podstawę muzyki określano ją jako
słyszalną sztukę liczb. Struktura świata, podobnie jak w
ujęciu starożytnych autorytetów Pitagorasa czy Platona, opierała się na licz-
bie, a ściślej na proporcjach muzycznych. Te ostatnie, jak chce tradycja,
zostały odkryte przez Pitagorasa i wyrażają je stosunki 1:2, 2:3, 3:4 i 8:9
odpowiadające oktawie, kwincie, kwarcie i tonowi.
Eksponatem otwierającym wystawę był pochodzący z Mont Saint-Michel
XII-wieczny egzemplarz traktatu De institutione musica (Mont-Saint-Michel,
druga poł. XII w.; Avranches, Bibl. Miejska, ms.237, f°8 v°; nr kat. 1) napi-
sanego na początku VI w. przez rzymskiego filozofa Boecjusza. Tekst ów był
nader istotnym źródłem zasilającym refleksję muzyczną przez cały okres
średniowiecza aż po renesans. Prezentowana strona przedstawiała na margine-
sie tekstu wyżej wspomniane pitagorejskie proporcje wyrażone na przykładzie
schematycznego podziału muzycznego tonu.
W wielu bogato ilustrowanych tekstach psałterzy można odnaleźć ów
schemat muzycznych proporcji. Artyści przekładali niewidzialną formę dźwię-
ku na geometryczną bądź arytmetyczną konfigurację inicjałów i miniatur,
które odsłaniały wtajemniczonym swe niespodziewane oblicze jako musica
depicta. Wśród eksponowanych dzieł ilustrujących plastyczny przekład muzy-
ki widniał inicjał B pierwszego wersetu psalmu „Beatus vir...” z Psałterza
Huntera (Płn. Anglia ok. 1170., Bibl. Uniw. w Glasgow, ms Hunter 229 [U.
3.2], f° 22 v°, nr kat. 10). Wkomponowana w prostokąt wyznaczony czterema
medalionami litera B zbudowana ze splotów roślinnych wici, wśród których
kryją się ludzkie postaci i zwierzęta, oparta jest na schemacie muzycznych
proporcji tonu.
RECENZJE
Z jednej strony Ars musica została uznana za doskonałe medium prowa-
dzące do rozpoznania uporządkowanej struktury świata - harmonia muzyki
oparta na prawach matematycznych, opisujących przestrzeń (interwały) i czas
(rytm) odzwierciedlała niejako ład stworzenia - z drugiej zaś strony posiadała
niepodważalne walory regulujące strukturę i życie społeczeństwa średniowie-
cznego.
Wystawa została podzielona przez kuratorów na dwie główne części wedle
owej podwójnej natury muzyki: zwierciadła i sprawczyni harmonii. Pierwsza
część przedstawiła matematyczno-estetyczne powinowactwo muzyki i filigrany
świata, druga rozwinęła temat muzyki jako czynnika regulującego świat ziem-
ski i życie ludzkie.
Harmonia stworzenia
Pragnąc uwypuklić matematyczną podstawę muzyki określano ją jako
słyszalną sztukę liczb. Struktura świata, podobnie jak w
ujęciu starożytnych autorytetów Pitagorasa czy Platona, opierała się na licz-
bie, a ściślej na proporcjach muzycznych. Te ostatnie, jak chce tradycja,
zostały odkryte przez Pitagorasa i wyrażają je stosunki 1:2, 2:3, 3:4 i 8:9
odpowiadające oktawie, kwincie, kwarcie i tonowi.
Eksponatem otwierającym wystawę był pochodzący z Mont Saint-Michel
XII-wieczny egzemplarz traktatu De institutione musica (Mont-Saint-Michel,
druga poł. XII w.; Avranches, Bibl. Miejska, ms.237, f°8 v°; nr kat. 1) napi-
sanego na początku VI w. przez rzymskiego filozofa Boecjusza. Tekst ów był
nader istotnym źródłem zasilającym refleksję muzyczną przez cały okres
średniowiecza aż po renesans. Prezentowana strona przedstawiała na margine-
sie tekstu wyżej wspomniane pitagorejskie proporcje wyrażone na przykładzie
schematycznego podziału muzycznego tonu.
W wielu bogato ilustrowanych tekstach psałterzy można odnaleźć ów
schemat muzycznych proporcji. Artyści przekładali niewidzialną formę dźwię-
ku na geometryczną bądź arytmetyczną konfigurację inicjałów i miniatur,
które odsłaniały wtajemniczonym swe niespodziewane oblicze jako musica
depicta. Wśród eksponowanych dzieł ilustrujących plastyczny przekład muzy-
ki widniał inicjał B pierwszego wersetu psalmu „Beatus vir...” z Psałterza
Huntera (Płn. Anglia ok. 1170., Bibl. Uniw. w Glasgow, ms Hunter 229 [U.
3.2], f° 22 v°, nr kat. 10). Wkomponowana w prostokąt wyznaczony czterema
medalionami litera B zbudowana ze splotów roślinnych wici, wśród których
kryją się ludzkie postaci i zwierzęta, oparta jest na schemacie muzycznych
proporcji tonu.