DOI Artikel:
Skubiszewski, Piotr: Programy obrazowe kielichów i paten romańskirch
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14266#0013
PROGRAMY OBRAZOWE KIELICHÓW I PATEN ROMAŃSKICH
9
2. Diskos z Bieriozowa. Leningrad. Ermitaż
Na Zachodzie obraz Ukrzyżowanego zdobił początek kanonu mszalnego jako głównej części
liturgii eucharystycznej w sakramentarzach już w VIII w. {Sacramentarium z Gellone; Paryż, Biblio-
thèque Nationale, ms. lat. 12048. fol. 143 v°)21.
Ojcowie Kościoła i za nimi autorzy kościelni średniowiecza ukazywali ofiarniczy charakter Eucha-
rystii i Męki Krzyża, odnosząc ustanowienie Sakramentu Ołtarza i śmierć Chrystusa do ofiar
Starego Przymierza22. Zgodnie z egzegezą alegoryczną Nowy Testament był uważany za veritas
tych figur, których pełne było Stare Przymierze. Ponieważ istota Nowego Testamentu sprowadza się
do ofiary na Kalwarii, największego znaczenia w eksplikacji alegorycznej nabierały te typy. które
tę ofiarę zapowiadały. Henri de Lubac zauważa, że ta myśl o wypełnieniu się duchowym Starego
Testamentu w śmierci Chrystusa wypowiadała się dwojako : kierowano uwagę albo na Eucharystię
albo na Krzyż i odpowiednio do tego dobierano różne typy starotestamentowe2?.
Umieszczenie Ukrzyżowania na środku pateny podkreśla oczywiście ofiarę Krzyża jako ową
veritas figurarum Veteris Testamenti. Znamy dwa przykłady kielichów z takimi patenami: z Trze-
:i A. Ebner, Quellen und Forschungen zur Geschiehte und Kunstgeschichte des Missale Romanum im Mittelalter, Iter
italicum, breiburg i Br. 1896. s. 444 nn.; J. Sauer, Symbolik des Kirchengebàudes und seiner Ausstattung in der Auffassung
des Mittelalłers, Freiburg i. Br. 1902. s. 179; V. Leroquais, Les Sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques
publiques de France, Paris 1924. s. XXXIV; V. H. Elbern. Cher die Illustration des Messkanons im frïthen Mittelalter.
[w:] Miscellanea pro arie. Hermann Schnitzler zur Vollendung des 60. Lebensjahres am 13. Januar 1965. Dusseldorf 1965,
s. 61.
22 Daniel ou. Bible et liturgie (przyp. 4). s. 194-219. Ażeby nie powiększać objętości tej pracy, poprzestajemy na
cytowaniu autorów nowszych opracowań, u których czytelnik znajdzie odpowiednie źródła patrystyczne i średniowieczne,
de Lubac, Corpus mysticum lprzyp. 9). s. 104 i 226.
Rocznik historii sztuki XIII
9
2. Diskos z Bieriozowa. Leningrad. Ermitaż
Na Zachodzie obraz Ukrzyżowanego zdobił początek kanonu mszalnego jako głównej części
liturgii eucharystycznej w sakramentarzach już w VIII w. {Sacramentarium z Gellone; Paryż, Biblio-
thèque Nationale, ms. lat. 12048. fol. 143 v°)21.
Ojcowie Kościoła i za nimi autorzy kościelni średniowiecza ukazywali ofiarniczy charakter Eucha-
rystii i Męki Krzyża, odnosząc ustanowienie Sakramentu Ołtarza i śmierć Chrystusa do ofiar
Starego Przymierza22. Zgodnie z egzegezą alegoryczną Nowy Testament był uważany za veritas
tych figur, których pełne było Stare Przymierze. Ponieważ istota Nowego Testamentu sprowadza się
do ofiary na Kalwarii, największego znaczenia w eksplikacji alegorycznej nabierały te typy. które
tę ofiarę zapowiadały. Henri de Lubac zauważa, że ta myśl o wypełnieniu się duchowym Starego
Testamentu w śmierci Chrystusa wypowiadała się dwojako : kierowano uwagę albo na Eucharystię
albo na Krzyż i odpowiednio do tego dobierano różne typy starotestamentowe2?.
Umieszczenie Ukrzyżowania na środku pateny podkreśla oczywiście ofiarę Krzyża jako ową
veritas figurarum Veteris Testamenti. Znamy dwa przykłady kielichów z takimi patenami: z Trze-
:i A. Ebner, Quellen und Forschungen zur Geschiehte und Kunstgeschichte des Missale Romanum im Mittelalter, Iter
italicum, breiburg i Br. 1896. s. 444 nn.; J. Sauer, Symbolik des Kirchengebàudes und seiner Ausstattung in der Auffassung
des Mittelalłers, Freiburg i. Br. 1902. s. 179; V. Leroquais, Les Sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques
publiques de France, Paris 1924. s. XXXIV; V. H. Elbern. Cher die Illustration des Messkanons im frïthen Mittelalter.
[w:] Miscellanea pro arie. Hermann Schnitzler zur Vollendung des 60. Lebensjahres am 13. Januar 1965. Dusseldorf 1965,
s. 61.
22 Daniel ou. Bible et liturgie (przyp. 4). s. 194-219. Ażeby nie powiększać objętości tej pracy, poprzestajemy na
cytowaniu autorów nowszych opracowań, u których czytelnik znajdzie odpowiednie źródła patrystyczne i średniowieczne,
de Lubac, Corpus mysticum lprzyp. 9). s. 104 i 226.
Rocznik historii sztuki XIII