DOI Artikel:
Skubiszewski, Piotr: Programy obrazowe kielichów i paten romańskirch
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14266#0034
30
PIOTR SKUBISZEWSKI
26. Kielich z Wilten. stopa
do Pisma Św., ale w istocie treścią swoją daleko wykracza poza sens prostych par typologicz-
nych. Ukazuje bowiem przyczynę Dzieła Odkupienia i jego antropologiczny wymiar76. Dosadny
kontrast, jaki zachodzi między postacią już martwego Chrystusa i do Nowego Życia wstającego
Adama, jak również motyw pączków na drzewie krzyża, które stanowią aluzję do utraconego
raju77, wyrażają niezwykle jasno myśli o przyczynach i skutkach ofiary Krzyża.
Z myślami tymi ściśle są związane przedstawienia na brzegu pateny. Zwiastowanie stoi na
początku Dzieła Odkupienia. Jest obrazem Wcielenia i przypomina o tym, że Bóg, by zbawić
człowieka, przyjął jego naturę. Jednocześnie ukazuje posłuszeństwo Marii jako antytezę nieposłu-
szeństwa pierwszego człowieka78. Izajasz i Habakuk byli uważani za proroków mesjańskich i trzy-
mane przez nich na patenie inskrypcje zawierają teksty odnoszone przez egzegetów średniowiecz-
nych do śmierci krzyżowej Chrystusa. Występujący przy popiersiu Izajasza fragment z 53 rozdziału
jego proroctw był komentowany jako zapowiedź dobrowolnej ofiary Chrystusa, przeciwstawiającej
się nieposłuszeństwu Adama. Popiersie poniżej krzyża wskazuje na św. Pawła jako na autora nauki
o nowym Adamie i o ofiarniczym charakterze śmierci krzyżowej. Przy św. Pawle, zapewne wsku-
tek pomyłki, umieszczono tekst z I. listu św. Piotra (2.24), ale i ten fragment ma charakter
soterologiczny.
Ikonografia pateny z Lądu wykazuje pokrewieństwo z wyobrażeniami Ukrzyżowania w saskim
76 Daniélou, Sacramentum futuri (przyp. 4), s. 3 nn.
77 Schiller. Ikonographie der christlichen Kunst (przyp. 24). 2. s. 142 nn.: J. Fleraming, Baum, Baume, [w:]
Lexikon der christlichen Ikonographie, I. Rom—Freiburg —Basel —Wien 1968. col. 262 n.
7S M. E. Gossmann. Die Verkiindigung an Maria im dogmatischen Verstàndnis des Mittelaliers, Miinchen 1957.
passim. Zob. także E. Guldan, Eva und Maria. Eine Antithèse ais Bildmotiv, Graz —Kôln 1966, s. 55 nn.
PIOTR SKUBISZEWSKI
26. Kielich z Wilten. stopa
do Pisma Św., ale w istocie treścią swoją daleko wykracza poza sens prostych par typologicz-
nych. Ukazuje bowiem przyczynę Dzieła Odkupienia i jego antropologiczny wymiar76. Dosadny
kontrast, jaki zachodzi między postacią już martwego Chrystusa i do Nowego Życia wstającego
Adama, jak również motyw pączków na drzewie krzyża, które stanowią aluzję do utraconego
raju77, wyrażają niezwykle jasno myśli o przyczynach i skutkach ofiary Krzyża.
Z myślami tymi ściśle są związane przedstawienia na brzegu pateny. Zwiastowanie stoi na
początku Dzieła Odkupienia. Jest obrazem Wcielenia i przypomina o tym, że Bóg, by zbawić
człowieka, przyjął jego naturę. Jednocześnie ukazuje posłuszeństwo Marii jako antytezę nieposłu-
szeństwa pierwszego człowieka78. Izajasz i Habakuk byli uważani za proroków mesjańskich i trzy-
mane przez nich na patenie inskrypcje zawierają teksty odnoszone przez egzegetów średniowiecz-
nych do śmierci krzyżowej Chrystusa. Występujący przy popiersiu Izajasza fragment z 53 rozdziału
jego proroctw był komentowany jako zapowiedź dobrowolnej ofiary Chrystusa, przeciwstawiającej
się nieposłuszeństwu Adama. Popiersie poniżej krzyża wskazuje na św. Pawła jako na autora nauki
o nowym Adamie i o ofiarniczym charakterze śmierci krzyżowej. Przy św. Pawle, zapewne wsku-
tek pomyłki, umieszczono tekst z I. listu św. Piotra (2.24), ale i ten fragment ma charakter
soterologiczny.
Ikonografia pateny z Lądu wykazuje pokrewieństwo z wyobrażeniami Ukrzyżowania w saskim
76 Daniélou, Sacramentum futuri (przyp. 4), s. 3 nn.
77 Schiller. Ikonographie der christlichen Kunst (przyp. 24). 2. s. 142 nn.: J. Fleraming, Baum, Baume, [w:]
Lexikon der christlichen Ikonographie, I. Rom—Freiburg —Basel —Wien 1968. col. 262 n.
7S M. E. Gossmann. Die Verkiindigung an Maria im dogmatischen Verstàndnis des Mittelaliers, Miinchen 1957.
passim. Zob. także E. Guldan, Eva und Maria. Eine Antithèse ais Bildmotiv, Graz —Kôln 1966, s. 55 nn.