DOI Artikel:
Kuczyńska, Jadwiga: Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0039
ŚREDNIOWIECZNE CHRZCIELNICE KAMIENNE W POLSCE
35
maswerków był stosowany w architekturze czeskiej, ściślej w dekoracji kolumn około 1400 r.142
Kształt dwuczęściowego kielicha z okazałym nodusem reprezentują chrzcielnice w Gilowicach
i w Samoklęskach. Czasze ich są owoidalne. a stopy - w kształcie ściętego ostrosłupa (na planie
ośmiobocznym w Gilowicach, czworobocznym zaś w Samoklęskach). Inna jest również forma nodusa.
W obu przypadkach dekoracja jest skupiona w dolnej części dzieła. W Gilowicach nodus pokrywa
ornament gałązkowy o układzie warkoczowym, górną zaś część stopy - minuskułowa inskrypcja
informująca o dacie powstania dzieła (1440) ИЗ. Chrzcielnicę tę ufundowali Komorowscy, o czym
świadczy herb Korczak na jej stopie'44. W Samoklęskach nodus i płaszczyzny stopy pokrywa
motyw sznura spleciony warkoczowo, a na narożach stopy wyrzeźbiono duże, brodate maski. Przy-
puszczalnie symbolizują one siły zła, które wydaje się odcinać od zbiornika wody chrzcielnej potężny
sznur nodusa. Usytuowanie masek znajduje analogie w sztuce baptyzmalnej pobrzeża Bałtyku. Naj-
bliższą chrzcielnicy w Samoklęskach jest chrzcielnica z XIII w. w Hohenkirchen (Meklemburgia)'4?.
Można przypuszczać, że twórcą chrzcielnicy w Samoklęskach był kamieniarz, który zetknął się ze
sztuką baptyzmalną północnej Europy. Przebiegający przez południowo-wschodnie ziemie Polski szlak
handlowy łączący Węgry z krajami nadbałtyckimil4<> ułatwiał kontakty odległych względem siebie ziem.
Jedna z najstarszych gotyckich chrzcielnic w Wielkopolsce znajduje się w Gosławicach. Kompo-
zycja chrzcielnicy jest niejednolita ze względu na różnoplanowość składników jej struktury. Dzieło to
posiada wysokie wartości rzeźbiarskie. W skład jego dekoracji wchodzą zastosowane po raz pierwszy
w polskiej sztuce baptyzmalnej herby. Są to: Orzeł Polski, Krzyż Jagielloński, Topór, Godziemba,
Korzbok, Ziemia Kaliska. Szreniawa i Jastrzębiec. Chrzcielnica pochodzi niewątpliwie z fundacji
Andrzeja Laskarego Gosiawskiego i jest zapewne współczesna budowie kościoła (1418-1426) >47.
Większość bowiem herbów znajdujących się na chrzcielnicy występuje w dekoracji heraldycznej
l4- V. Menel Ceslća architecture! dobv Lucemburské, Praha 1948. fig. 178 - Dvur Krâlové.
143 J. Szabłowski. Powiat żywiecki, województwo krakowskie, [w:] Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny.
t. 3, Warszawa 1948. s. 50.
144 Ibidem.
145 Ende. op. cit.. il. na s. 80.
I4(' T. Sławski. Biecz i okolice. Warszawa 1959. s. 10.
'« A. Grzybkowski. Kościół w Gosławicach. Zagadnienie genezy. ..Kwartalnik Architektury l Urbanistyki . R XVI:
1971. z. 4. s. 274.
35
maswerków był stosowany w architekturze czeskiej, ściślej w dekoracji kolumn około 1400 r.142
Kształt dwuczęściowego kielicha z okazałym nodusem reprezentują chrzcielnice w Gilowicach
i w Samoklęskach. Czasze ich są owoidalne. a stopy - w kształcie ściętego ostrosłupa (na planie
ośmiobocznym w Gilowicach, czworobocznym zaś w Samoklęskach). Inna jest również forma nodusa.
W obu przypadkach dekoracja jest skupiona w dolnej części dzieła. W Gilowicach nodus pokrywa
ornament gałązkowy o układzie warkoczowym, górną zaś część stopy - minuskułowa inskrypcja
informująca o dacie powstania dzieła (1440) ИЗ. Chrzcielnicę tę ufundowali Komorowscy, o czym
świadczy herb Korczak na jej stopie'44. W Samoklęskach nodus i płaszczyzny stopy pokrywa
motyw sznura spleciony warkoczowo, a na narożach stopy wyrzeźbiono duże, brodate maski. Przy-
puszczalnie symbolizują one siły zła, które wydaje się odcinać od zbiornika wody chrzcielnej potężny
sznur nodusa. Usytuowanie masek znajduje analogie w sztuce baptyzmalnej pobrzeża Bałtyku. Naj-
bliższą chrzcielnicy w Samoklęskach jest chrzcielnica z XIII w. w Hohenkirchen (Meklemburgia)'4?.
Można przypuszczać, że twórcą chrzcielnicy w Samoklęskach był kamieniarz, który zetknął się ze
sztuką baptyzmalną północnej Europy. Przebiegający przez południowo-wschodnie ziemie Polski szlak
handlowy łączący Węgry z krajami nadbałtyckimil4<> ułatwiał kontakty odległych względem siebie ziem.
Jedna z najstarszych gotyckich chrzcielnic w Wielkopolsce znajduje się w Gosławicach. Kompo-
zycja chrzcielnicy jest niejednolita ze względu na różnoplanowość składników jej struktury. Dzieło to
posiada wysokie wartości rzeźbiarskie. W skład jego dekoracji wchodzą zastosowane po raz pierwszy
w polskiej sztuce baptyzmalnej herby. Są to: Orzeł Polski, Krzyż Jagielloński, Topór, Godziemba,
Korzbok, Ziemia Kaliska. Szreniawa i Jastrzębiec. Chrzcielnica pochodzi niewątpliwie z fundacji
Andrzeja Laskarego Gosiawskiego i jest zapewne współczesna budowie kościoła (1418-1426) >47.
Większość bowiem herbów znajdujących się na chrzcielnicy występuje w dekoracji heraldycznej
l4- V. Menel Ceslća architecture! dobv Lucemburské, Praha 1948. fig. 178 - Dvur Krâlové.
143 J. Szabłowski. Powiat żywiecki, województwo krakowskie, [w:] Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny.
t. 3, Warszawa 1948. s. 50.
144 Ibidem.
145 Ende. op. cit.. il. na s. 80.
I4(' T. Sławski. Biecz i okolice. Warszawa 1959. s. 10.
'« A. Grzybkowski. Kościół w Gosławicach. Zagadnienie genezy. ..Kwartalnik Architektury l Urbanistyki . R XVI:
1971. z. 4. s. 274.