DOI Artikel:
Jakubowska, Bogna: Motywy z księgi Genezis na kapitelu w malborskim Wielkim Refektarzu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13595#0014
10
BOGNA JAKUBOWSKA
4. „Ewa z dziećmi". Kapitel, ok. 1350, Malbork
Poniżej kołyski widać duże nogi Kaina, przez co sprawia wrażenie, że unosi kolebkę. Taka właśnie
forma prezentacji potomków Adama i Ewy ma wszelkie cechy kompozycji unikatowej. Pokazanie
tutaj, obok najstarszego z dzieci, pary bliźniąt, a także ułożenie ich w kołysce, stało się powodem
analizy tego niezwykłego ujęcia w obrębie cyklu przedstawieniowego Genesis. O ile bowiem dwa
wcześniejsze epizody — „Grzech pierworodny" i „Wygnanie z raju" — w malborskiej kompozycji
zgodne były z regułami ikonografii obowiązującymi przy odtwarzaniu żywota pierwszych rodziców,
o tyle przedstawienie bliźniąt w kołysce wykracza poza tradycyjny schemat tego cyklu
Począwszy od najdawniejszych zabytków Ewę pokazywano zawsze w. pozycji siedzącej, karmiącą
pierworodnego syna. W takiej sytuacji widzimy ją na trzech miniaturach wywodzących się z kręgu
malarskiej szkoły w Tours, datowanych na IX w.: na karcie z Biblii Alkuina19, w Biblii z Grandval20
(il. 5), w Biblii zamówionej przez opata Viviana dla Karola Łysego21 (il. 6), a także w Biblii z San
Paolo fuori le muro w Rzymie (po 850 r.)22. Na kwaterze drzwi Bernwarda z Hildesheim (1025 r.)
Ewa z największą troskliwością tuli do siebie Kaina23 (il. 7). Natomiast na mozaice z San Marco w
19 Bamberg, Staatliche Bibliothek, Ms. Bibl. I, A-I-5, fol. T. por. Springer, op. cit., s. 682, 683; Esche, op.cit., tabl. 36a,
do tekstu na s. 64; Reygers, Adam und Eva, szp. 130. Podstawowe opracowanie szkoły turoneńskiej W. Koehler, Die
karolingischen Miniaturen, I; Die Schule von Tours, cz. 1-2, Berlin 1930- 1933. W literaturze polskiej P. Skubiszewski,
Malarstwo europejskie W średniowieczu, cz. I: Malarstwo karolińskie i przedromańskie. Warszawa 1973, s. 47 — 51; miniatura z
Bambergu wzmiankowana na s. 48.
20 Londyn, British Muséum, Add. Ms. 10546, fol 5V, powstała wkrótce po 834 г., w czasach opata Adalharda z Tours,
zredagowana według wzorca z V w., por. Springer, l.c. w przyp. 19; Esche, op. cit., tabl. 6, do tekstu na s. 64; Reygers,
Adam und Eva, szp. 130, i Skubiszewski, op. cit., s. 48.
21 Paryż, Bibliothèque Nationale, ms lat. 1, fol.- 10v, Esche, op. cit., tabl. 7, do tekstu na s. 64; Reygers, Adam und Eva,
l.c. w przyp. 19.
22 Sygn. Karol. 3. V., por. Schade, op. cit., fig. 2.
23 Esche, op. cit., tabl. 36a, do tekstu na s. 67; Guldan, op. cit., s. 162; por. R. Wesenberg, Die Bernwardinische Plastik,
Berlin 1955, i W. Schadendorf, Dié Bernwardstiir von Hildesheim, Piperbiicherei 1956.
BOGNA JAKUBOWSKA
4. „Ewa z dziećmi". Kapitel, ok. 1350, Malbork
Poniżej kołyski widać duże nogi Kaina, przez co sprawia wrażenie, że unosi kolebkę. Taka właśnie
forma prezentacji potomków Adama i Ewy ma wszelkie cechy kompozycji unikatowej. Pokazanie
tutaj, obok najstarszego z dzieci, pary bliźniąt, a także ułożenie ich w kołysce, stało się powodem
analizy tego niezwykłego ujęcia w obrębie cyklu przedstawieniowego Genesis. O ile bowiem dwa
wcześniejsze epizody — „Grzech pierworodny" i „Wygnanie z raju" — w malborskiej kompozycji
zgodne były z regułami ikonografii obowiązującymi przy odtwarzaniu żywota pierwszych rodziców,
o tyle przedstawienie bliźniąt w kołysce wykracza poza tradycyjny schemat tego cyklu
Począwszy od najdawniejszych zabytków Ewę pokazywano zawsze w. pozycji siedzącej, karmiącą
pierworodnego syna. W takiej sytuacji widzimy ją na trzech miniaturach wywodzących się z kręgu
malarskiej szkoły w Tours, datowanych na IX w.: na karcie z Biblii Alkuina19, w Biblii z Grandval20
(il. 5), w Biblii zamówionej przez opata Viviana dla Karola Łysego21 (il. 6), a także w Biblii z San
Paolo fuori le muro w Rzymie (po 850 r.)22. Na kwaterze drzwi Bernwarda z Hildesheim (1025 r.)
Ewa z największą troskliwością tuli do siebie Kaina23 (il. 7). Natomiast na mozaice z San Marco w
19 Bamberg, Staatliche Bibliothek, Ms. Bibl. I, A-I-5, fol. T. por. Springer, op. cit., s. 682, 683; Esche, op.cit., tabl. 36a,
do tekstu na s. 64; Reygers, Adam und Eva, szp. 130. Podstawowe opracowanie szkoły turoneńskiej W. Koehler, Die
karolingischen Miniaturen, I; Die Schule von Tours, cz. 1-2, Berlin 1930- 1933. W literaturze polskiej P. Skubiszewski,
Malarstwo europejskie W średniowieczu, cz. I: Malarstwo karolińskie i przedromańskie. Warszawa 1973, s. 47 — 51; miniatura z
Bambergu wzmiankowana na s. 48.
20 Londyn, British Muséum, Add. Ms. 10546, fol 5V, powstała wkrótce po 834 г., w czasach opata Adalharda z Tours,
zredagowana według wzorca z V w., por. Springer, l.c. w przyp. 19; Esche, op. cit., tabl. 6, do tekstu na s. 64; Reygers,
Adam und Eva, szp. 130, i Skubiszewski, op. cit., s. 48.
21 Paryż, Bibliothèque Nationale, ms lat. 1, fol.- 10v, Esche, op. cit., tabl. 7, do tekstu na s. 64; Reygers, Adam und Eva,
l.c. w przyp. 19.
22 Sygn. Karol. 3. V., por. Schade, op. cit., fig. 2.
23 Esche, op. cit., tabl. 36a, do tekstu na s. 67; Guldan, op. cit., s. 162; por. R. Wesenberg, Die Bernwardinische Plastik,
Berlin 1955, i W. Schadendorf, Dié Bernwardstiir von Hildesheim, Piperbiicherei 1956.