DOI Artikel:
Jakubowska, Bogna: Motywy z księgi Genezis na kapitelu w malborskim Wielkim Refektarzu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13595#0018
14
BOGNA JAKUBOWSKA
8. „Ziemskie prace Adama i Ewy". Fragment portalu, 1330—1345, Gammelgarn
znanego nam już schematu. Po prawej stronie pochylony Adam kopie nie górę, ale płaską ziemię. Po
lewej stronie siedzi Ewa z kądzielą. Pośrodku w ozdobnej kołysce leży dwoje niemowląt, a jeszcze
dwoje dzieci, niemal tak dużych jak Kain, pomaga matce prząść wełnę. Jedno z tej dwójki starszych
dzieci, stojące na lewo od kolebki, podtrzymuje kądziel. Drugie, na skraju malowidła, stoi za Ewą;
lewą rączką chwyta podłużne wrzeciono, a w prawej rączce trzyma krążek, który zapewne jest
przęślikiem. Żeby nie było wątpliwości, kogo omawiana scena przedstawia, ponad głowami pier-
wszych rodziców widać duże inskrypcje: Adam i Ewa.
Pora teraz zapytać o literackie źródła naszej kompozycji. Wiemy, że nie stanowiła ich pierwsza
księga Starego Testamentu. I wiemy już teraz, że w omawianych przykładach średniowieczni twórcy
posłużyli się tekstami apokryfów, które rozwinęły się jako poetyckie dopełnienie lapidarnego opisu
dziejów Adama i Ewy, zawartego w Księdze Rodzaju. Opowiadano w nich o losach człowieka od jego
początków w raju, w tekstach najstarszych w formie objawienia przekazanych przez Boga Mojżeszowi
na górze Synaj, za pośrednictwem archanioła Michała29. Liczne redakcje apokryfów wywodzą się ze
29 Zwięzłe zestawienie wydań apokryficznych tekstów o Adamie daje L. Troje, Adam und Zoe. Eine Scenę der
altchristlichen Kunst in ihrem religionsgeschichtlichen Zusammenhang. „Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissens-
chaft. Philosophisch-historische Klasse", 17: 1916, s. 7, przyp. 1, oraz P. Riessler, Adambuch, LThK, szp. 89; Esche, op. cit., s.
55, przyp. 7. Przypomnijmy tu tylko najważniejsze z wydań: grecka Apokalipsa Mojżesza wyd. przez C. Tischendorfa,
Apocalypses apocryphae,Lipsiae 1866, s. 1—23, tłumaczenie niemieckie u E. Kautscha, Apokryphen und Pseudoepigraphen des
Alten Testaments, t. 2. Tiibingen 1900. s. 506-528: łacińska Vita Adae et Erae cytowana w przyp. 24; starokościelno-słowiańskie
BOGNA JAKUBOWSKA
8. „Ziemskie prace Adama i Ewy". Fragment portalu, 1330—1345, Gammelgarn
znanego nam już schematu. Po prawej stronie pochylony Adam kopie nie górę, ale płaską ziemię. Po
lewej stronie siedzi Ewa z kądzielą. Pośrodku w ozdobnej kołysce leży dwoje niemowląt, a jeszcze
dwoje dzieci, niemal tak dużych jak Kain, pomaga matce prząść wełnę. Jedno z tej dwójki starszych
dzieci, stojące na lewo od kolebki, podtrzymuje kądziel. Drugie, na skraju malowidła, stoi za Ewą;
lewą rączką chwyta podłużne wrzeciono, a w prawej rączce trzyma krążek, który zapewne jest
przęślikiem. Żeby nie było wątpliwości, kogo omawiana scena przedstawia, ponad głowami pier-
wszych rodziców widać duże inskrypcje: Adam i Ewa.
Pora teraz zapytać o literackie źródła naszej kompozycji. Wiemy, że nie stanowiła ich pierwsza
księga Starego Testamentu. I wiemy już teraz, że w omawianych przykładach średniowieczni twórcy
posłużyli się tekstami apokryfów, które rozwinęły się jako poetyckie dopełnienie lapidarnego opisu
dziejów Adama i Ewy, zawartego w Księdze Rodzaju. Opowiadano w nich o losach człowieka od jego
początków w raju, w tekstach najstarszych w formie objawienia przekazanych przez Boga Mojżeszowi
na górze Synaj, za pośrednictwem archanioła Michała29. Liczne redakcje apokryfów wywodzą się ze
29 Zwięzłe zestawienie wydań apokryficznych tekstów o Adamie daje L. Troje, Adam und Zoe. Eine Scenę der
altchristlichen Kunst in ihrem religionsgeschichtlichen Zusammenhang. „Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissens-
chaft. Philosophisch-historische Klasse", 17: 1916, s. 7, przyp. 1, oraz P. Riessler, Adambuch, LThK, szp. 89; Esche, op. cit., s.
55, przyp. 7. Przypomnijmy tu tylko najważniejsze z wydań: grecka Apokalipsa Mojżesza wyd. przez C. Tischendorfa,
Apocalypses apocryphae,Lipsiae 1866, s. 1—23, tłumaczenie niemieckie u E. Kautscha, Apokryphen und Pseudoepigraphen des
Alten Testaments, t. 2. Tiibingen 1900. s. 506-528: łacińska Vita Adae et Erae cytowana w przyp. 24; starokościelno-słowiańskie