DOI Artikel:
Harasimowicz, Jan: Rola sztuki w religijnych o społecznych konfliktach wieku reformacji na Śląsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13595#0047
ROLA SZTUKI W KONFLIKTACH WIEKU REFORMACJI NA ŚLĄSKU
43
9. Szydłowiec pod Niemodlinem, kościół fil., wnętrze. Stan przed 1939 r.
domu Siedlnicka, wyposażyli nowo wzniesiony kościół szydłowiecki w okazały ołtarz, ambonę,
chrzcielnicę i krucyfiks, przekształcając wnętrze — dzięki umieszczonym na ścianach, klęczącym w
„wiecznej adoracji", pomnikom nagrobkowym — w rodowe mauzoleum. Ideowa funkcja obrazowej
dekoracji świątyni określana była dobitnie przez napis na dzwonie: „Der Liebe Gott Steh uns
Bei/Wider aile Calvinisterei"42. Obszerny zespół biblijnych malowideł i inskrypcji, pokrywających w
kościele brzezińskim parapety empor, ambonę, ławę kolatorską, a nawet drzwiczki ław gminnych,
powstał dosłownie „contra calvinianorum idolomachiam". Głosi to umieszczony pod emporą zachod-
nią napis fundacyjny43, podkreślając szczególne zasługi Henryka Scansoriusa, miejscowego pastora,
prawdopodobnie konceptora całego programu.
Fundowanie okazałych dzieł sztuki „przeciwko" kalwinistom stanowiło zewnętrzny, jakże wymo-
wny, przejaw rozłamu w obozie protestanckim u progu wojny trzydziestoletniej44. Manifestacyjne
42 Lutsch IV, s. 216.
43 Napis ten, obecnie nieco zatarty, brzmi:
SUB OMNIPOTENTISS [IMI] JEHOVAEH TUTELA
NOBILISSIMORUM AB HAUNOLD COLLATURA
HENRICI SCANSORI MULBERGA MISNICI
HIC ANIMARUM PASTORIS CURA, ARTIFICI
JOANNIS BENDELI OPERA IN DEI GLORIAM
HAEC TEMPLI FACIES PICTA CONTRA
CALVINIANORUM IDOLOMACHIAM APPARERE
COEPIT ANNO SALUT1S 1620 HENRI TCUS]
SCANSORIUS ECCLESIASTES F[IERI] C[URAVIT].
44 Kalwiniści uważani byli w luterańskich krajach Rzeszy za „podstępnych i nieubłaganych wrogów". W jednym z licznych
opublikowanych w pierwszym dwudziestoleciu XVII w. pism antykalwińskich czytamy: „Dopóki kalwini nie posiadają władzy
w ręku, dopóki są zmuszeni ulegać władzy, okazują słodycz i cierpliwość, godzą się na współzamieszkanie z nami, ale z chwilą,
gdy stają się panami, nie dopuszczają ani jednej sylaby doktryny luterańskiej. Wszystko musi być usunięte [...] Jeśli więc nie
zechcesz przyjąć i wyznawać nauki reformowanej, stanie się z tobą tak, jak to ongiś w starożytności «kalwin» Amazjasz
powiedział prorokowi Bożemu: „Uciekaj do innego kraju, tam jedz chleb, ptaku, jedz lub umieraj [z głodu]". Jest to cytat z: D.
Jacobi, Zwei unterschiedliche Bedenken, ob den reformirten Gemeinden in Frankfurt ihr Religionsexercitum zu verweigern oder zu
verstatten sei, [b.m.] 1615, s. 42 (wg: Lecler, op. cit., t. I, s. 298).
43
9. Szydłowiec pod Niemodlinem, kościół fil., wnętrze. Stan przed 1939 r.
domu Siedlnicka, wyposażyli nowo wzniesiony kościół szydłowiecki w okazały ołtarz, ambonę,
chrzcielnicę i krucyfiks, przekształcając wnętrze — dzięki umieszczonym na ścianach, klęczącym w
„wiecznej adoracji", pomnikom nagrobkowym — w rodowe mauzoleum. Ideowa funkcja obrazowej
dekoracji świątyni określana była dobitnie przez napis na dzwonie: „Der Liebe Gott Steh uns
Bei/Wider aile Calvinisterei"42. Obszerny zespół biblijnych malowideł i inskrypcji, pokrywających w
kościele brzezińskim parapety empor, ambonę, ławę kolatorską, a nawet drzwiczki ław gminnych,
powstał dosłownie „contra calvinianorum idolomachiam". Głosi to umieszczony pod emporą zachod-
nią napis fundacyjny43, podkreślając szczególne zasługi Henryka Scansoriusa, miejscowego pastora,
prawdopodobnie konceptora całego programu.
Fundowanie okazałych dzieł sztuki „przeciwko" kalwinistom stanowiło zewnętrzny, jakże wymo-
wny, przejaw rozłamu w obozie protestanckim u progu wojny trzydziestoletniej44. Manifestacyjne
42 Lutsch IV, s. 216.
43 Napis ten, obecnie nieco zatarty, brzmi:
SUB OMNIPOTENTISS [IMI] JEHOVAEH TUTELA
NOBILISSIMORUM AB HAUNOLD COLLATURA
HENRICI SCANSORI MULBERGA MISNICI
HIC ANIMARUM PASTORIS CURA, ARTIFICI
JOANNIS BENDELI OPERA IN DEI GLORIAM
HAEC TEMPLI FACIES PICTA CONTRA
CALVINIANORUM IDOLOMACHIAM APPARERE
COEPIT ANNO SALUT1S 1620 HENRI TCUS]
SCANSORIUS ECCLESIASTES F[IERI] C[URAVIT].
44 Kalwiniści uważani byli w luterańskich krajach Rzeszy za „podstępnych i nieubłaganych wrogów". W jednym z licznych
opublikowanych w pierwszym dwudziestoleciu XVII w. pism antykalwińskich czytamy: „Dopóki kalwini nie posiadają władzy
w ręku, dopóki są zmuszeni ulegać władzy, okazują słodycz i cierpliwość, godzą się na współzamieszkanie z nami, ale z chwilą,
gdy stają się panami, nie dopuszczają ani jednej sylaby doktryny luterańskiej. Wszystko musi być usunięte [...] Jeśli więc nie
zechcesz przyjąć i wyznawać nauki reformowanej, stanie się z tobą tak, jak to ongiś w starożytności «kalwin» Amazjasz
powiedział prorokowi Bożemu: „Uciekaj do innego kraju, tam jedz chleb, ptaku, jedz lub umieraj [z głodu]". Jest to cytat z: D.
Jacobi, Zwei unterschiedliche Bedenken, ob den reformirten Gemeinden in Frankfurt ihr Religionsexercitum zu verweigern oder zu
verstatten sei, [b.m.] 1615, s. 42 (wg: Lecler, op. cit., t. I, s. 298).