DOI Artikel:
Harasimowicz, Jan: Rola sztuki w religijnych o społecznych konfliktach wieku reformacji na Śląsku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13595#0096
92
JAN HARASIMOWICZ
64. „Ukrzyżowanie", obraz na drzwiczkach jednej z ław
w kościele fil. w Brzezinie pod Wrocławiem. 1620 r. Malarz Jan Bendel
65. Gryfów ŚL kościół Św. Jadwigi, epitafium Jerzego i Urszuli Schramme,
po 1632 r.
polityczno-religijne uznać należy na Śląsku przybór tendencji mistycznych173. Na długo przed
pierwszymi publikacjami „odnowiciela mistyki" Johanna Arndta (w 1605 r. ukazała się pierwsza część
Vom Wahren Christentum)174, w śląskiej pobożności luterańskiej obecna była tradycja Taulera i innych
mistyków XIV w.175 Tak samo w śląskiej sztuce obecność rozbudowanych wątków pasyjnych w
programach ołtarzy, ambon i malowideł na emporach nie zaznaczyła się dopiero po wojnie trzydzie-
stoletniej — jako jej echo (tak działo się w wielu krajach niemieckich176), lecz dużo, dużo wcześniej.
Na przykład namalowany w 1620 r. na drzwiczkach jednej z ław kościoła fil. w Brzezinie pod
Wrocławiem obraz „Ukrzyżowania" (il. 64) 177 skomentowano znamiennym cytatem z Trenów Jere-
miasza (1, 12): „Nicże was to nie obchodzi? O wszyscy, którzy mimo idziecie drogą! Obaczcie, a
173 W pierwszym trzydziestoleciu XVII w. we wszystkich luterańskich krajach Rzeszy następował proces gwałtownej
subiektywizacji pobożności. Przejawem tego był szybki wzrost znaczenia tematyki pasyjnej w homiletyce — przed 1600 r. znanych jest
50 wydanych drukiem zbiorów kazań pasyjnych, z lat 1600— 1630 pochodzi aż 150 takich zbiorów. Zob. A. Wiesenhiitter, Die
Passion Christi in der Predigt des deutschen Protestantismus von Luther bis Zinzendorf, Berlin 1930, passim.
174 W. Koepp, Johann Arndt. Eine Untersuchung iiber die Mystik im Luthertum, Berlin 1912, s. 80 nn.
175 W 1596 r. szprotawski pastor Marcin Molier wydał w Zgorzelcu („bey Johann Rhambaw") dzieło pod tytułem:
MEDITATIONES sanctorum Patrum, zawierające między innymi fragmenty słynnych kazań Taulera.
176 Por. Poscharsky, op. cit., s. 204 - 209; Lieske, op. cit., s. 198-200.
177 Hoffmann, Die Kirchen in Gross-Bresa..., s. 23.
JAN HARASIMOWICZ
64. „Ukrzyżowanie", obraz na drzwiczkach jednej z ław
w kościele fil. w Brzezinie pod Wrocławiem. 1620 r. Malarz Jan Bendel
65. Gryfów ŚL kościół Św. Jadwigi, epitafium Jerzego i Urszuli Schramme,
po 1632 r.
polityczno-religijne uznać należy na Śląsku przybór tendencji mistycznych173. Na długo przed
pierwszymi publikacjami „odnowiciela mistyki" Johanna Arndta (w 1605 r. ukazała się pierwsza część
Vom Wahren Christentum)174, w śląskiej pobożności luterańskiej obecna była tradycja Taulera i innych
mistyków XIV w.175 Tak samo w śląskiej sztuce obecność rozbudowanych wątków pasyjnych w
programach ołtarzy, ambon i malowideł na emporach nie zaznaczyła się dopiero po wojnie trzydzie-
stoletniej — jako jej echo (tak działo się w wielu krajach niemieckich176), lecz dużo, dużo wcześniej.
Na przykład namalowany w 1620 r. na drzwiczkach jednej z ław kościoła fil. w Brzezinie pod
Wrocławiem obraz „Ukrzyżowania" (il. 64) 177 skomentowano znamiennym cytatem z Trenów Jere-
miasza (1, 12): „Nicże was to nie obchodzi? O wszyscy, którzy mimo idziecie drogą! Obaczcie, a
173 W pierwszym trzydziestoleciu XVII w. we wszystkich luterańskich krajach Rzeszy następował proces gwałtownej
subiektywizacji pobożności. Przejawem tego był szybki wzrost znaczenia tematyki pasyjnej w homiletyce — przed 1600 r. znanych jest
50 wydanych drukiem zbiorów kazań pasyjnych, z lat 1600— 1630 pochodzi aż 150 takich zbiorów. Zob. A. Wiesenhiitter, Die
Passion Christi in der Predigt des deutschen Protestantismus von Luther bis Zinzendorf, Berlin 1930, passim.
174 W. Koepp, Johann Arndt. Eine Untersuchung iiber die Mystik im Luthertum, Berlin 1912, s. 80 nn.
175 W 1596 r. szprotawski pastor Marcin Molier wydał w Zgorzelcu („bey Johann Rhambaw") dzieło pod tytułem:
MEDITATIONES sanctorum Patrum, zawierające między innymi fragmenty słynnych kazań Taulera.
176 Por. Poscharsky, op. cit., s. 204 - 209; Lieske, op. cit., s. 198-200.
177 Hoffmann, Die Kirchen in Gross-Bresa..., s. 23.