DOI Artikel:
Fąfrowicz, Małgorzata: Piasta "malowane dzieje": opowieść o piaśce, zapis historyczno-literacki, pierwowzory i wzorce osobowe bohatera
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13595#0200
196
MAŁGORZATA FĄFROWICZ
29. Piastowi goście, W. Tetmajer, olej, 1908 r.
Ubrany w sukmanę i siermiężny pas, toczy olbrzymiej wielkości Koło Dziejów, a towarzyszą mu dwaj
Archaniołowie — „męski" i „kobiecy" ubrani w długie lniane koszule, z tarczami na piersiach.
Otwierający orszak „dziejowy" polskich władców, przybyłych złożyć hołd Zbawicielowi, Piast jest
tym, który porusza Koło Dziejów; tym razem „goście" — aniołowie (pełnią funkcję atrybutu) — są
jego opiekuńczymi duchami, patronującymi i sprawującymi nadzór z „boskiego nakazu" nad prawid-
łowym wyborem drogi, jaką ma przemierzyć „piastowe koło"
Trzy różne przedstawienia motywu gościny, odległe od siebie w czasie powstania, wyraźnie
wskazują na tendencje historiozoficzne i polityczne budujące światopogląd artysty i mające wpływ na
jego sposób wizualnych wypowiedzi. W pierwszym obrazie pojawia się ciążenie w stronę symbolu,
operowanie analogią, nagromadzenie alternatywnych sensów. Drugi skłania się ku alegorii, personifika-
cji wyrażonej współczesnymi środkami obrazowania. W trzecim natomiast, ilustrującym literacki tekst,
artysta, wyrażając właściwym sobie stylem artykulacji za pomocą ikonicznego znaku — metafory,
przekształcił wizję poety, dokonując weryfikacji znaczeniowej postaci151.
Motyw gościny, z wykorzystaniem tradycyjnych metod obrazowania tematu, stylizując na folklor
góralski słowiańską scenerię, ukazał Walery Eliasz (il. 30)152.
Synkretyczne zestawienie podstawowych motywów: gościny, uczty postrzyżynowej i przepowiedni,
w formie jednej sceny rodzajowej znajduje się w nie ukończonym obrazie Paulina Gardzielewskie-
go153 (il. 31). Podkreślił on żywicielski charakter funkcji bohatera, przy jednoczesnym nawiązaniu do
sakralnego wymiaru opowieści. Scena zbudowana jest na podstawie schematu Szlegela (il. 19) z
nawiązaniem do motywu uczt. Postać Piasta, o twarzy przypominającej bohatera z dzieła Gersona
151 Przekształcenie lit. komentarza Rydla (Betlejem polskie, Kraków 1983, ś. 115) w kierunku podkreślenia siły chłopstwa.
152 Ryt. drzw. A. Fiedler, „Praca", 1900, tabl. 1 po s. 810. Por. schemat kompozycji z akw. Strzałeckiego ; postacie „gości"
przypominają wędrowców z ryc. Chodowieckiego. Fizjonomia bohatera podobna do portretu Piasta Walerego Eliasza z il. do
Królów polskich... — zob. przyp. 83. Dzięki wykorzystaniu tradycyjnych elementów scenerii: chałupa, lipa, barcie-ule (o
wyjątkowo dużej wysokości, ustawione równo w szeregu jak wojsko), i widocznych atrybutów: pług, lemiesz, koło —
identyfikacja tematu jest ułatwiona.
153 Ol. pł., pocz. XX w., MNP, nr inw. 442. Por. S. Karwowski, Historia Wielkiego Księstwa Poznańskiego, t. III, Poznań
1931, s. 350; H. Majkowski, O sztuce plastycznej w Poznaniu, [w.] Kronika m. Poznania, XVI, Poznań 1938, s. 201 — 202;
SAP, t. II, Wrocław 1978, s. 283.
MAŁGORZATA FĄFROWICZ
29. Piastowi goście, W. Tetmajer, olej, 1908 r.
Ubrany w sukmanę i siermiężny pas, toczy olbrzymiej wielkości Koło Dziejów, a towarzyszą mu dwaj
Archaniołowie — „męski" i „kobiecy" ubrani w długie lniane koszule, z tarczami na piersiach.
Otwierający orszak „dziejowy" polskich władców, przybyłych złożyć hołd Zbawicielowi, Piast jest
tym, który porusza Koło Dziejów; tym razem „goście" — aniołowie (pełnią funkcję atrybutu) — są
jego opiekuńczymi duchami, patronującymi i sprawującymi nadzór z „boskiego nakazu" nad prawid-
łowym wyborem drogi, jaką ma przemierzyć „piastowe koło"
Trzy różne przedstawienia motywu gościny, odległe od siebie w czasie powstania, wyraźnie
wskazują na tendencje historiozoficzne i polityczne budujące światopogląd artysty i mające wpływ na
jego sposób wizualnych wypowiedzi. W pierwszym obrazie pojawia się ciążenie w stronę symbolu,
operowanie analogią, nagromadzenie alternatywnych sensów. Drugi skłania się ku alegorii, personifika-
cji wyrażonej współczesnymi środkami obrazowania. W trzecim natomiast, ilustrującym literacki tekst,
artysta, wyrażając właściwym sobie stylem artykulacji za pomocą ikonicznego znaku — metafory,
przekształcił wizję poety, dokonując weryfikacji znaczeniowej postaci151.
Motyw gościny, z wykorzystaniem tradycyjnych metod obrazowania tematu, stylizując na folklor
góralski słowiańską scenerię, ukazał Walery Eliasz (il. 30)152.
Synkretyczne zestawienie podstawowych motywów: gościny, uczty postrzyżynowej i przepowiedni,
w formie jednej sceny rodzajowej znajduje się w nie ukończonym obrazie Paulina Gardzielewskie-
go153 (il. 31). Podkreślił on żywicielski charakter funkcji bohatera, przy jednoczesnym nawiązaniu do
sakralnego wymiaru opowieści. Scena zbudowana jest na podstawie schematu Szlegela (il. 19) z
nawiązaniem do motywu uczt. Postać Piasta, o twarzy przypominającej bohatera z dzieła Gersona
151 Przekształcenie lit. komentarza Rydla (Betlejem polskie, Kraków 1983, ś. 115) w kierunku podkreślenia siły chłopstwa.
152 Ryt. drzw. A. Fiedler, „Praca", 1900, tabl. 1 po s. 810. Por. schemat kompozycji z akw. Strzałeckiego ; postacie „gości"
przypominają wędrowców z ryc. Chodowieckiego. Fizjonomia bohatera podobna do portretu Piasta Walerego Eliasza z il. do
Królów polskich... — zob. przyp. 83. Dzięki wykorzystaniu tradycyjnych elementów scenerii: chałupa, lipa, barcie-ule (o
wyjątkowo dużej wysokości, ustawione równo w szeregu jak wojsko), i widocznych atrybutów: pług, lemiesz, koło —
identyfikacja tematu jest ułatwiona.
153 Ol. pł., pocz. XX w., MNP, nr inw. 442. Por. S. Karwowski, Historia Wielkiego Księstwa Poznańskiego, t. III, Poznań
1931, s. 350; H. Majkowski, O sztuce plastycznej w Poznaniu, [w.] Kronika m. Poznania, XVI, Poznań 1938, s. 201 — 202;
SAP, t. II, Wrocław 1978, s. 283.