DOI Artikel:
Pieńkos, Andrzej: Konwencje obrazowania śmierci w sztuce XIX wieku: między formą a tabu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14247#0054
KONWENCJE OBRAZOWANIA ŚMIERCI W SZTUCE XIX WIEKU. MIĘDZY FORMĄ A TABU
49
10. Henri Gervex, Autopsja w Hôtel-Dieu, 1876, zaginiony
obrazach artyści podejmują szczególne starania, aby nie przedstawić ekscytującego widowiska, ale codzien-
ność ludzkiej pracy, w której chory lub trup stanowią obiekt zawodowego jedynie, potocznego zajęcia (il. 10).
Przeważnie zresztą, rzecz znamienna, nie są to lekcje anatomii, sekcje, lecz operacje na żywym pacjencie,
ukazujące ludzką walkę, walkę nauki ze śmiercią61. Właśnie ten ostatni aspekt, wypreparowany z omawianej
tu ikonograficznej ramy, z podkreśloną odpychającą stroną operacji, zainteresował Henri de Toulouse-Lautre-
ca, gdy szkicował kilkakrotnie doktora Péan przy pracy w paryskim szpitalu Saint-Louis62.
Nowa nauka - medycyna - doczekała się także alegorycznych apologii, z których najbardziej cenione
były panneaux Alberta Besnarda z 1884 г., dekorujące paryską Ecole de Pharmacie63. Choroba i śmierć
stawały się oswojonymi już składnikami kultury, wypierane przez światopogląd naukowy albo wyłącznie
artystyczną fascynację.
* * *
Człowiek chory lub ranny staje się, jako osobny motyw, godnym malarskiego zainteresowania w związ-
ku z uświadomieniem faktu, że reprezentuje on „rzeczywistość na progu", przejściową, a więc ujawniającą
w wyostrzony sposób swoje cechy zasadnicze i zarazem atrakcyjność. Oczywiście temat ten fascynuje ze
61 Podkreślają to autorzy katalogu wystawy Thomas Eakins..., s. 38.
62 Najlepiej jest to widoczne w szkicu olejnym z 1891-1892 r. (Williamstown-Mass - Sterling and Francine Clark Art
Institute), zob. Toulouse-Lautrec, Paris 1992, katalog wystawy, s. 158-159.
63 Noszą one tytuły: Choroba i Rekonwalescencja. W 1903 r. Besnard podobnymi alegoriami dekorował kaplicę szpitala
w Berck-sur-Mer. Ikonografia medyczna w XIX w. jest znacznie obfitsza. Nie znam niestety pracy J. Rousselantą Nella
medicina nelle arti, Milan 1966, ani H. Gerdtsą The Art of Healing. Medicine and Science in American Art, Birmingham
(Alab.), 1981. O różnego rodzaju związkach medycyny i malarstwa w końcu XIX w. wspominają Guillerm, op.cit. oraz
Nocni in, Realizm, s. 237. Postać lekarza, tak często pełniąca ważną rolę w wielu literackich utworach XIX w. nie ma, jak się
zdaje, opracowania również na gruncie historii literatury. Na marginesie tylko warto wspomnieć o wzmiankowanym przez Praza
{op.cit., s. 134) opowiadaniu P. Borela z 1833 r. Don Andréa Vesalius, L'Anatomiste, w którym ten sławny lekarz urasta do roli
szalonego artysty, eksperymentującego na trupach.
49
10. Henri Gervex, Autopsja w Hôtel-Dieu, 1876, zaginiony
obrazach artyści podejmują szczególne starania, aby nie przedstawić ekscytującego widowiska, ale codzien-
ność ludzkiej pracy, w której chory lub trup stanowią obiekt zawodowego jedynie, potocznego zajęcia (il. 10).
Przeważnie zresztą, rzecz znamienna, nie są to lekcje anatomii, sekcje, lecz operacje na żywym pacjencie,
ukazujące ludzką walkę, walkę nauki ze śmiercią61. Właśnie ten ostatni aspekt, wypreparowany z omawianej
tu ikonograficznej ramy, z podkreśloną odpychającą stroną operacji, zainteresował Henri de Toulouse-Lautre-
ca, gdy szkicował kilkakrotnie doktora Péan przy pracy w paryskim szpitalu Saint-Louis62.
Nowa nauka - medycyna - doczekała się także alegorycznych apologii, z których najbardziej cenione
były panneaux Alberta Besnarda z 1884 г., dekorujące paryską Ecole de Pharmacie63. Choroba i śmierć
stawały się oswojonymi już składnikami kultury, wypierane przez światopogląd naukowy albo wyłącznie
artystyczną fascynację.
* * *
Człowiek chory lub ranny staje się, jako osobny motyw, godnym malarskiego zainteresowania w związ-
ku z uświadomieniem faktu, że reprezentuje on „rzeczywistość na progu", przejściową, a więc ujawniającą
w wyostrzony sposób swoje cechy zasadnicze i zarazem atrakcyjność. Oczywiście temat ten fascynuje ze
61 Podkreślają to autorzy katalogu wystawy Thomas Eakins..., s. 38.
62 Najlepiej jest to widoczne w szkicu olejnym z 1891-1892 r. (Williamstown-Mass - Sterling and Francine Clark Art
Institute), zob. Toulouse-Lautrec, Paris 1992, katalog wystawy, s. 158-159.
63 Noszą one tytuły: Choroba i Rekonwalescencja. W 1903 r. Besnard podobnymi alegoriami dekorował kaplicę szpitala
w Berck-sur-Mer. Ikonografia medyczna w XIX w. jest znacznie obfitsza. Nie znam niestety pracy J. Rousselantą Nella
medicina nelle arti, Milan 1966, ani H. Gerdtsą The Art of Healing. Medicine and Science in American Art, Birmingham
(Alab.), 1981. O różnego rodzaju związkach medycyny i malarstwa w końcu XIX w. wspominają Guillerm, op.cit. oraz
Nocni in, Realizm, s. 237. Postać lekarza, tak często pełniąca ważną rolę w wielu literackich utworach XIX w. nie ma, jak się
zdaje, opracowania również na gruncie historii literatury. Na marginesie tylko warto wspomnieć o wzmiankowanym przez Praza
{op.cit., s. 134) opowiadaniu P. Borela z 1833 r. Don Andréa Vesalius, L'Anatomiste, w którym ten sławny lekarz urasta do roli
szalonego artysty, eksperymentującego na trupach.