DOI article:
Nowakowska-Sito, Katarzyna; Wyspiański, Stanisław [Ill.]: Homer i archeologia: Stanisława Wyspiańskiego ilustracje do "Iliady" (1896 - 1898)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14247#0190
184
KATARZYNA NOWAKOWSKA-SITO
43. John Flaxman, Hermes wiedzie duchy zalotników do Hadesu (Od. XXIV), 1793. Wg Flaxmans Zeichnungen...
lesową- pisał do Rydla - olbrzymią Menis wychudłą, której piersi ssajądwa szczeniaki psie a ona Achillesa
ciągnie za sobą i prze żeby leciał bić bez pamięci [...] a nad nimi w górze w obłokach muza zaczyna śpiewać
hymn epicki owa Geoc homerowska"67. Do ilustracji zostały wprowadzone postaci nieznane Homerowi, cho-
dzi tu zarówno o personifikację gniewu Achillesa - Menis, jak też i muzę, zbliżoną raczej do wyobrażeń
Famy.
Nieznane są jakiekolwiek przedstawienia furii homerowego bohatera. Menis Wyspiańskiego przypo-
mina nieco, poprzez okalające głowę wężowe sploty, antyczne Erynie. Największe podobieństwo wykazuje
jednak do tak odmiennej pojęciowo postaci, jaką jest wyobrażona przez Flaxmana Scylla (ilustracja do
Odysei, XII, 245, il. 46). Analogie czytelne są nie tylko w ujęciu głowy, ale też w charakterystycznym
motywie otoczonych wężowymi splotami szczeniąt.
Wygląd Achillesa i jego rynsztunek na rysunku Wyspiańskiego stał się przyczyną upatrywania w ilustra-
cjach do Iliady motywów słowiańsko-ludowych. Leon Płoszewski pisał wręcz, że „Achillesa obdarzył Wy-
spiański tak słowiańskim wyglądem, że Homerowy pas nabijany brano za pas krakowski"68. Przede wszyst-
kim zwracano uwagę na płowe włosy i swojski wygląd bohatera. Wiele emocji budził zwłaszcza pas Pelidy.
Grzymała-Siedlecki był zdania, że „rycerski pas na Pelidzie nie inny, niż ten odświętny trzos chłopa spod
Krakowa, gdy idzie do miasta w pełni uroczystego stroju w żupanie i sukmanie. [...] W Polsce zbierał ten
heros Homera swój rynsztunek, swe znaki rycerskie"69. Maria Dąbrowska widziała zaś na biodrach Achillesa
pas zbójnicki70, a Tadeusz Seweryn podkreślał jego „zgrzebną parciankę, krakowski pas i tarczę ryzowaną
w góralskie ząbce"71. Asocjacje te osiągnęły apogeum w artykule Ignacego Wieniewskiego, w którym autor
pisał wręcz o ilustracjach Wyspiańskiego do Iliady „przedstawiających homerowych bohaterów w krakow-
skich strojach"72.
67 Listy... (102) z 11 VI 1897, cz. 1, s. 476-477.
68 Listy..., cz. 2, s. 229.
69 A. Grzymała-Siedlecki, Wyspiański. Cechy i elementy jego twórczości, Kraków 1909, s. 81.
70 M. Dąbrowska, Kilka myśli o Wyspiańskim, [w:] tejże, Pisma rozproszone, t. II, Kraków 1964, s. 493.
71 T. Seweryn, Indywidualność plastyczna Wyspiańskiego, „Rzeczy Piękne" XI: 1932, nr 1-12, s. 27.
72 I. Wieniewski, O stosunku artystycznym współczesności do antyku, „Przegląd Współczesny" XXIX: 1929, s. 265.
KATARZYNA NOWAKOWSKA-SITO
43. John Flaxman, Hermes wiedzie duchy zalotników do Hadesu (Od. XXIV), 1793. Wg Flaxmans Zeichnungen...
lesową- pisał do Rydla - olbrzymią Menis wychudłą, której piersi ssajądwa szczeniaki psie a ona Achillesa
ciągnie za sobą i prze żeby leciał bić bez pamięci [...] a nad nimi w górze w obłokach muza zaczyna śpiewać
hymn epicki owa Geoc homerowska"67. Do ilustracji zostały wprowadzone postaci nieznane Homerowi, cho-
dzi tu zarówno o personifikację gniewu Achillesa - Menis, jak też i muzę, zbliżoną raczej do wyobrażeń
Famy.
Nieznane są jakiekolwiek przedstawienia furii homerowego bohatera. Menis Wyspiańskiego przypo-
mina nieco, poprzez okalające głowę wężowe sploty, antyczne Erynie. Największe podobieństwo wykazuje
jednak do tak odmiennej pojęciowo postaci, jaką jest wyobrażona przez Flaxmana Scylla (ilustracja do
Odysei, XII, 245, il. 46). Analogie czytelne są nie tylko w ujęciu głowy, ale też w charakterystycznym
motywie otoczonych wężowymi splotami szczeniąt.
Wygląd Achillesa i jego rynsztunek na rysunku Wyspiańskiego stał się przyczyną upatrywania w ilustra-
cjach do Iliady motywów słowiańsko-ludowych. Leon Płoszewski pisał wręcz, że „Achillesa obdarzył Wy-
spiański tak słowiańskim wyglądem, że Homerowy pas nabijany brano za pas krakowski"68. Przede wszyst-
kim zwracano uwagę na płowe włosy i swojski wygląd bohatera. Wiele emocji budził zwłaszcza pas Pelidy.
Grzymała-Siedlecki był zdania, że „rycerski pas na Pelidzie nie inny, niż ten odświętny trzos chłopa spod
Krakowa, gdy idzie do miasta w pełni uroczystego stroju w żupanie i sukmanie. [...] W Polsce zbierał ten
heros Homera swój rynsztunek, swe znaki rycerskie"69. Maria Dąbrowska widziała zaś na biodrach Achillesa
pas zbójnicki70, a Tadeusz Seweryn podkreślał jego „zgrzebną parciankę, krakowski pas i tarczę ryzowaną
w góralskie ząbce"71. Asocjacje te osiągnęły apogeum w artykule Ignacego Wieniewskiego, w którym autor
pisał wręcz o ilustracjach Wyspiańskiego do Iliady „przedstawiających homerowych bohaterów w krakow-
skich strojach"72.
67 Listy... (102) z 11 VI 1897, cz. 1, s. 476-477.
68 Listy..., cz. 2, s. 229.
69 A. Grzymała-Siedlecki, Wyspiański. Cechy i elementy jego twórczości, Kraków 1909, s. 81.
70 M. Dąbrowska, Kilka myśli o Wyspiańskim, [w:] tejże, Pisma rozproszone, t. II, Kraków 1964, s. 493.
71 T. Seweryn, Indywidualność plastyczna Wyspiańskiego, „Rzeczy Piękne" XI: 1932, nr 1-12, s. 27.
72 I. Wieniewski, O stosunku artystycznym współczesności do antyku, „Przegląd Współczesny" XXIX: 1929, s. 265.