DOI Artikel:
Kowalski, Jacek: Architektoniczne fantazje Krystiana z Troyes: trzy zamki "Powieści o Graalu"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14246#0031
26
JACEK KOWALSKI
13. Plany hallów angielskich z XII i XIII w. Od lewej ku prawej i od góry ku dołowi: Oakham, Hereford, Buckden, Ashby
de la Zouch, Warnford, Clarendon, Warkworth, Winchester, York, Lincoln. Wg M. Wood, The English Médiéval House,
London 1994
Graala w formie, w jakiej pojawia się on w powieści. Niezwykłą, odbywającą się w zamku niby-liturgię
interpretowano na rozliczne sposoby. Widziano w niej łacińską celebrację komunii chorych, albo bizantyjski
ryt mszalny (w ramach którego odbywała się podobna procesja), widziano bezpośredni wpływ mitów celtyc-
kich, albo bliskowschodnich - to tylko niektóre, najważniejsze tezy. Żadna z nich nie da się pogodzić z po-
wieścią we wszystkich szczegółach, każda jest cząstkowa, ułomna. Chrześcijańska sceneria Conte du Graal
nie ulega wątpliwości, ale nie wiadomo, czym właściwie dla Krystiana był GraaP0. W ogóle trudno określić,
w jakim stopniu Opowieść o Graalu jest chrześcijańska. Ostatecznie zgodzić się trzeba z najbardziej logiczną
konkluzją Jeana Frappier, który wskazuje zarówno na celtyckie źródła powieści, jak i na sposób, w jaki
Krystian je opracowuje. Czytając powieść „czujemy niekiedy, że talent Krystiana styka się z materią która
jego samego zadziwia i że nie panuje nad nią bez trudu... Błędne jest, jak sądzimy, dalsze poszukiwanie
dokładnych paraleli pomiędzy tekstem Krystiana i liturgią Kościoła. Nie mówmy o naczyniu liturgicznym,
o komunii chorych, ale raczej o grze wyobraźni, o swobodzie twórczej, o wykalkulowanym, subtelnym kom-
promisie. Religijna atmosfera - nieco niekonkretna, płynna, nieokreślona - bardziej odpowiadała zamierze-
niom powieściopisarza niż precyzyjne odtwarzanie rzeczywistych obrzędów. W istocie Krystian stworzył
symbolikę cudownych przedmiotów, dorzucając chrześcijańskie sugestie do starego, pogańskiego mitu":,1. Tę
opinię trzeba rozciągnąć także na niektóre, przywoływane tu opisy architektury. Krystian, czerpiąc może i ze
starych mitów, nigdzie nie jest od nich całkowicie uzależniony, dodaje do nich wciąż nowe szczegóły, pocho-
50 Na temat dyskusji dotyczących chrześcijańskich i pogańskich korzeni legendy o Graalu, zob. Frappier, op.cit., s. 1-12,
163-212.
51 Ibid., s. 200, 202-203.
JACEK KOWALSKI
13. Plany hallów angielskich z XII i XIII w. Od lewej ku prawej i od góry ku dołowi: Oakham, Hereford, Buckden, Ashby
de la Zouch, Warnford, Clarendon, Warkworth, Winchester, York, Lincoln. Wg M. Wood, The English Médiéval House,
London 1994
Graala w formie, w jakiej pojawia się on w powieści. Niezwykłą, odbywającą się w zamku niby-liturgię
interpretowano na rozliczne sposoby. Widziano w niej łacińską celebrację komunii chorych, albo bizantyjski
ryt mszalny (w ramach którego odbywała się podobna procesja), widziano bezpośredni wpływ mitów celtyc-
kich, albo bliskowschodnich - to tylko niektóre, najważniejsze tezy. Żadna z nich nie da się pogodzić z po-
wieścią we wszystkich szczegółach, każda jest cząstkowa, ułomna. Chrześcijańska sceneria Conte du Graal
nie ulega wątpliwości, ale nie wiadomo, czym właściwie dla Krystiana był GraaP0. W ogóle trudno określić,
w jakim stopniu Opowieść o Graalu jest chrześcijańska. Ostatecznie zgodzić się trzeba z najbardziej logiczną
konkluzją Jeana Frappier, który wskazuje zarówno na celtyckie źródła powieści, jak i na sposób, w jaki
Krystian je opracowuje. Czytając powieść „czujemy niekiedy, że talent Krystiana styka się z materią która
jego samego zadziwia i że nie panuje nad nią bez trudu... Błędne jest, jak sądzimy, dalsze poszukiwanie
dokładnych paraleli pomiędzy tekstem Krystiana i liturgią Kościoła. Nie mówmy o naczyniu liturgicznym,
o komunii chorych, ale raczej o grze wyobraźni, o swobodzie twórczej, o wykalkulowanym, subtelnym kom-
promisie. Religijna atmosfera - nieco niekonkretna, płynna, nieokreślona - bardziej odpowiadała zamierze-
niom powieściopisarza niż precyzyjne odtwarzanie rzeczywistych obrzędów. W istocie Krystian stworzył
symbolikę cudownych przedmiotów, dorzucając chrześcijańskie sugestie do starego, pogańskiego mitu":,1. Tę
opinię trzeba rozciągnąć także na niektóre, przywoływane tu opisy architektury. Krystian, czerpiąc może i ze
starych mitów, nigdzie nie jest od nich całkowicie uzależniony, dodaje do nich wciąż nowe szczegóły, pocho-
50 Na temat dyskusji dotyczących chrześcijańskich i pogańskich korzeni legendy o Graalu, zob. Frappier, op.cit., s. 1-12,
163-212.
51 Ibid., s. 200, 202-203.