DOI Artikel:
Kowalski, Jacek: Architektoniczne fantazje Krystiana z Troyes: trzy zamki "Powieści o Graalu"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14246#0040
ARCHITEKTONICZNE FANTAZJE KRYSTIANA Z TROYES: TRZY ZAMKI „POWIEŚCI O GRAALU"
35
których przyziemie, wbrew powszechnemu zwyczajowi, mieściło komnaty mieszkalne albo - jak w Agognac
- kaplice59. Jeśli by tak było w przypadku Zamku Cudów, samą ilością kondygnacji nie odstawałby specjalnie
od niektórych zamków z epoki. Tym bardziej, że o ile wygląd, rozmiary i układ pomieszczeń otaczających
salę jest powodem zachwytu i pewnego zdezorientowania Gowena, to układ pozostałych pomieszczeń nie jest
przedmiotem opisu, odczytujemy go z kontekstu i wydaje się dla powieściopisarza oczywisty, normalny.
Natomiast pomysłem szczególnym są komnaty na piętrze, obiegające salę. Układ taki mógłby mieć tylko
dalekie analogie we współczesnych Krystianowi rezydencjach, na przykład w angielskich Keeps. W donżonie
w Rochester wielką salę otaczały rzędy okien umieszczonych na znacznej wysokości i połączonych gankiem.
Angielskie halle miewały wewnętrzne, otwarte ganki biegnące na piętrze wzdłuż ścian, z których to ganków
prowadziły wejścia do komnat; ale znamy tylko późniejsze przykłady podobnych rozwiązań60. Sali towarzy-
szyły niekiedy mieszczące się w grubości muru galeryjki, zewnętrzne jak w Wartburgu - lub wewnętrzne
-jak na przykład w Westminster, w hallu z początku XII stulecia (il. 19)61. We francuskim donżonie w Cham-
Zob. Héliot, Les origines..., s. 223-224.
60 Zob. Wood, op.cit., s. 16-66. W ikonografii arturiańskiej, którą znamy jedynie ze znacznie późniejszych rękopisów
i plastyki, znajdziemy tylko pośrednie wsparcie dla tej interpretacji. Ukazywano bowiem bardzo chętnie Gowena na łożu, rażonego
spadającymi z góry strzałami; nie wyobrażano natomiast architektury samej sali. Często za to obok rycerza widoczne są - umiesz-
czone w zupełnie abstrakcyjnej przestrzeni - panny, które oglądają całą scenę. Bywa, że stoją one na czymś w rodzaju loży - może
artyście chodziło właśnie o ganek umieszczony wewnątrz sali? Zob. np. Loomis, op.cit, fig. 140 i powyżej, il. 14-16.
61 Zob. Albrecht, Der Adelssitz..., s. 33; G. Webb, Architecture in Britain. The Middle Ages, Harmondsworth 1956 («The
Pélican History of Art»), s. 66-67, fig. 38. W hallu w Westminster ganek miałby znajdować się w grubości muru, na wysokości
około 25 stóp ponad posadzką. Otwierał się on do sali sekwencjami tzrech arkadek, spośród których środkowa, ustawiona naprze-
ciw okna, była najwyższa; podobny kształt miał ganek w transepcie katedry w Winchester.
35
których przyziemie, wbrew powszechnemu zwyczajowi, mieściło komnaty mieszkalne albo - jak w Agognac
- kaplice59. Jeśli by tak było w przypadku Zamku Cudów, samą ilością kondygnacji nie odstawałby specjalnie
od niektórych zamków z epoki. Tym bardziej, że o ile wygląd, rozmiary i układ pomieszczeń otaczających
salę jest powodem zachwytu i pewnego zdezorientowania Gowena, to układ pozostałych pomieszczeń nie jest
przedmiotem opisu, odczytujemy go z kontekstu i wydaje się dla powieściopisarza oczywisty, normalny.
Natomiast pomysłem szczególnym są komnaty na piętrze, obiegające salę. Układ taki mógłby mieć tylko
dalekie analogie we współczesnych Krystianowi rezydencjach, na przykład w angielskich Keeps. W donżonie
w Rochester wielką salę otaczały rzędy okien umieszczonych na znacznej wysokości i połączonych gankiem.
Angielskie halle miewały wewnętrzne, otwarte ganki biegnące na piętrze wzdłuż ścian, z których to ganków
prowadziły wejścia do komnat; ale znamy tylko późniejsze przykłady podobnych rozwiązań60. Sali towarzy-
szyły niekiedy mieszczące się w grubości muru galeryjki, zewnętrzne jak w Wartburgu - lub wewnętrzne
-jak na przykład w Westminster, w hallu z początku XII stulecia (il. 19)61. We francuskim donżonie w Cham-
Zob. Héliot, Les origines..., s. 223-224.
60 Zob. Wood, op.cit., s. 16-66. W ikonografii arturiańskiej, którą znamy jedynie ze znacznie późniejszych rękopisów
i plastyki, znajdziemy tylko pośrednie wsparcie dla tej interpretacji. Ukazywano bowiem bardzo chętnie Gowena na łożu, rażonego
spadającymi z góry strzałami; nie wyobrażano natomiast architektury samej sali. Często za to obok rycerza widoczne są - umiesz-
czone w zupełnie abstrakcyjnej przestrzeni - panny, które oglądają całą scenę. Bywa, że stoją one na czymś w rodzaju loży - może
artyście chodziło właśnie o ganek umieszczony wewnątrz sali? Zob. np. Loomis, op.cit, fig. 140 i powyżej, il. 14-16.
61 Zob. Albrecht, Der Adelssitz..., s. 33; G. Webb, Architecture in Britain. The Middle Ages, Harmondsworth 1956 («The
Pélican History of Art»), s. 66-67, fig. 38. W hallu w Westminster ganek miałby znajdować się w grubości muru, na wysokości
około 25 stóp ponad posadzką. Otwierał się on do sali sekwencjami tzrech arkadek, spośród których środkowa, ustawiona naprze-
ciw okna, była najwyższa; podobny kształt miał ganek w transepcie katedry w Winchester.