DOI Artikel:
Mac̨zyński, Ryszard: Warszawskie biblioteki księży pijarów
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14246#0111
106
RYSZARD MĄCZYŃSKI
6. Wręczenie medalu Onufremu Kopczyńskiemu w sali pijarskiej biblioteki. Obraz olejny namalowany przez Bronisława
Kopczyńskiego (1916). Muzeum Narodowe w Warszawie. Wg: „Świat" 1917, nr 8
łowany: Wręczenie złotego medalu Onufremu Kopczyńskiemu, pochodzący z 1916 r. - jest pod tym względem
całkowicie fikcyjny107 (il. 6). Pewne jednak wyobrażenie o niej daje wzmianka w pamiętniku Prota Lelewela:
„Do biblioteki z kolegium prowadził korytarz, wchód do niej - portyk okazały, po obu bokach okna, pomię-
dzy nimi szafy drutowane, lakierem kryte, pełne woluminów we właściwych, starownych oprawach z napi-
sem: „Ex Bibliothec. Coli. Schol. Piarum". Wysokie dokoła ganki, też z oknami, między nimi szafy, również
napełnione"108. Inne przekazy źródłowe pozwalają uzupełnić ten opis.
Późniejszy - pochodzący z czasów rosyjskich, z 1891 r. - pomiar inwentaryzacyjny wskazuje, że wła-
ściwa sala biblioteczna poprzedzona była niewielką prostokątną sienią, do której wiodły trzy wejścia: od
północy z gmachu refektarza, od zachodu z „głównego korytarza" Domu Rektora i Księży, od południa zaś,
z kilkoma schodkami, z dziedzińca graniczącego z posesją konwiktu Collegium Nobilium109. We wschodniej
ścianie sieni znajdował się ów - wspomniany przez Lelewela - „portyk", czyli portal prowadzący do samej
książnicy. Była to prostokątna aula, o przybliżonych wymiarach: 34 łokcie długości i 14 łokci szerokości,
dwukondygnacjowa, sklepiona, przypuszczalnie kolebką na gurtach z lunetami110. Pomiędzy rzędami dolnych
i górnych okien obiegała ją dookoła drewniana galeria. Niegdyś, na młodym podówczas Kazimierzu Włady-
sławie Wójcickim sala owa zrobiła wrażenie - jak to wspominał - „ogromnej"111. Podobna impresja zawarta
została w pamiętniku innego absolwenta szkół pijarskich Wiktora Feliksa Szokalskiego, wzmiankującego
„wielką salę [...] mogącą pomieścić około 500 osób"112.
Ze sporządzonego pod koniec XVIII stulecia wykazu sprzętów biblioteki wiadomo, że - ufundowanych
przez Samuela Wysockiego, a wykonanych w 1756 r. - szaf było 21. Na galerii znajdowało się ich 12: po
cztery przy obu ścianach dłuższych w przestrzeniach pomiędzy oknami, i po dwie na ścianach krótszych113.
Rozplanowanie szaf dolnych pomyślano podobnie, było ich wszakże mniej, tylko 9. Osiem z nich umieszczo-
no również przy ścianach dłuższych, a jedną w narożniku. Kolejny róg sali wypełniał - można się domyślać
Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. IP 252. Por.: B. Kopczyński, Przy lampce naftowej. Wspomnienia o dawnej
Warszawie, Krakowie, wędrówkach z farbami, spotkanych ludziach 1882-1952, Warszawa 1959, s. 198, il. na s. 201, 203, 205;
a także: Mączyński, Medale zasłużonych s. 199 n.
108 Lelewel, Pamiętniki i diariusz s. 68.
109 AGAD, Zb. kart., sygn. AD 1022/38-17. Cyt. z: Szokalski, op.cit., s. 70.
110 Obecność gurtów zdaje się sugerować - zaznaczona na rzucie - artykulacja wewnętrznych ścian auli.
Wójcicki, Cmentarz Powązkowski s. 94. Por. też: Lelewel, Pamiętniki i diariusz s. 68.
112 Szokalski. op.cit., s. 70.
1 Catalogus librorum ... [1796], s. 224. Stąd pochodzą dalej przytaczane - a nie oznaczone osobnymi przypisami - cytaty
odnoszące się do wyposażenia biblioteki.
RYSZARD MĄCZYŃSKI
6. Wręczenie medalu Onufremu Kopczyńskiemu w sali pijarskiej biblioteki. Obraz olejny namalowany przez Bronisława
Kopczyńskiego (1916). Muzeum Narodowe w Warszawie. Wg: „Świat" 1917, nr 8
łowany: Wręczenie złotego medalu Onufremu Kopczyńskiemu, pochodzący z 1916 r. - jest pod tym względem
całkowicie fikcyjny107 (il. 6). Pewne jednak wyobrażenie o niej daje wzmianka w pamiętniku Prota Lelewela:
„Do biblioteki z kolegium prowadził korytarz, wchód do niej - portyk okazały, po obu bokach okna, pomię-
dzy nimi szafy drutowane, lakierem kryte, pełne woluminów we właściwych, starownych oprawach z napi-
sem: „Ex Bibliothec. Coli. Schol. Piarum". Wysokie dokoła ganki, też z oknami, między nimi szafy, również
napełnione"108. Inne przekazy źródłowe pozwalają uzupełnić ten opis.
Późniejszy - pochodzący z czasów rosyjskich, z 1891 r. - pomiar inwentaryzacyjny wskazuje, że wła-
ściwa sala biblioteczna poprzedzona była niewielką prostokątną sienią, do której wiodły trzy wejścia: od
północy z gmachu refektarza, od zachodu z „głównego korytarza" Domu Rektora i Księży, od południa zaś,
z kilkoma schodkami, z dziedzińca graniczącego z posesją konwiktu Collegium Nobilium109. We wschodniej
ścianie sieni znajdował się ów - wspomniany przez Lelewela - „portyk", czyli portal prowadzący do samej
książnicy. Była to prostokątna aula, o przybliżonych wymiarach: 34 łokcie długości i 14 łokci szerokości,
dwukondygnacjowa, sklepiona, przypuszczalnie kolebką na gurtach z lunetami110. Pomiędzy rzędami dolnych
i górnych okien obiegała ją dookoła drewniana galeria. Niegdyś, na młodym podówczas Kazimierzu Włady-
sławie Wójcickim sala owa zrobiła wrażenie - jak to wspominał - „ogromnej"111. Podobna impresja zawarta
została w pamiętniku innego absolwenta szkół pijarskich Wiktora Feliksa Szokalskiego, wzmiankującego
„wielką salę [...] mogącą pomieścić około 500 osób"112.
Ze sporządzonego pod koniec XVIII stulecia wykazu sprzętów biblioteki wiadomo, że - ufundowanych
przez Samuela Wysockiego, a wykonanych w 1756 r. - szaf było 21. Na galerii znajdowało się ich 12: po
cztery przy obu ścianach dłuższych w przestrzeniach pomiędzy oknami, i po dwie na ścianach krótszych113.
Rozplanowanie szaf dolnych pomyślano podobnie, było ich wszakże mniej, tylko 9. Osiem z nich umieszczo-
no również przy ścianach dłuższych, a jedną w narożniku. Kolejny róg sali wypełniał - można się domyślać
Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. IP 252. Por.: B. Kopczyński, Przy lampce naftowej. Wspomnienia o dawnej
Warszawie, Krakowie, wędrówkach z farbami, spotkanych ludziach 1882-1952, Warszawa 1959, s. 198, il. na s. 201, 203, 205;
a także: Mączyński, Medale zasłużonych s. 199 n.
108 Lelewel, Pamiętniki i diariusz s. 68.
109 AGAD, Zb. kart., sygn. AD 1022/38-17. Cyt. z: Szokalski, op.cit., s. 70.
110 Obecność gurtów zdaje się sugerować - zaznaczona na rzucie - artykulacja wewnętrznych ścian auli.
Wójcicki, Cmentarz Powązkowski s. 94. Por. też: Lelewel, Pamiętniki i diariusz s. 68.
112 Szokalski. op.cit., s. 70.
1 Catalogus librorum ... [1796], s. 224. Stąd pochodzą dalej przytaczane - a nie oznaczone osobnymi przypisami - cytaty
odnoszące się do wyposażenia biblioteki.