DOI article:
Mac̨zyński, Ryszard: Warszawskie biblioteki księży pijarów
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14246#0120
WARSZAWSKIE BIBLIOTEKI KSIĘŻY PIJARÓW
115
О 10M
1-1_I
15. Sala biblioteki Konwiktu Żoliborskiego. Rzut pierwszego piętra gmachu dawnego młyna. Stan z ok. 1817 r. Próba
rekonstrukcji według opisów na podkładzie planu sytuacyjnego z 1822 r. Oprać, i rys. R. Mączyński
poprzecznymi i podłużnymi, z gzymsem detalami zdobionym, wewnątrz olejno malowane, zewnątrz polituro-
wane". Do tego dochodziły „34 szafy małe na galerii, każda o pięciu przegrodach poprzecznych" podobnie
wykończonych jak dolne, „po łokci 3 i ćwierć wysokich, łokieć 1 cali 20 szerokich"149.
Ponad drzwiami wejściowymi do biblioteki (od strony sieni) została umieszczona w bogatej, rokokowej,
wyzłacanej ramie, drewniana tablica inskrypcyjna z cytatem z dzieła Stanisława Konarskiego, przeniesiona tu
z pałacu Collegium Nobilium, ufundowana niegdyś około 1754 r. przez Augustyna Orłowskiego (il. 16)lr,°.
Głosząc pochwałę zdobywania wiedzy, stanowiła swoiste credo dla korzystających z owego „przybytku
mądrości". W 1821 r. udekorowano jeszcze salę biblioteki „dwoma pomnikami", mającymi upamiętnić dwóch
zasłużonych pijarów: Stanisława Konarskiego i Onufrego Kopczyńskiego, akcentując tym samym wkład zakonu
w tworzenie narodowej kulmry1M. W glify dolnego, środkowego okna wmurowano vis-à-vis dwie prostokątne,
czarnomarmurowe tablice z łacińskimi inskrypcjami, mówiącymi o tytule do sławy obu mężów, ozdobione
awersami i rewersami medali, jakimi obaj zostali niegdyś uhonorowani, pierwszy w 1771 r. przez króla
Stanisława Augusta, drugi w 1816 z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Oba „pomniczki" po likwi-
dacji konwiktu przeniesione do objętego przez pijarów kościoła pojezuickiego, tam uzupełnione gipsowymi
popiersiami Konarskiego i Kopczyńskiego, uległy całkowitemu zniszczeniu w 1944 г., a ich kształt ukazują
drzeworyty Michała Starkmana z 1855 r. (il. 17)'32.
Na parterze pod żoliborską biblioteką podczas przebudowy gmachu zrobiony został konwiktowy maga-
zyn produktów żywnościowych. W części zachodniej korpusu głównego na poszczególnych piętrach utworzo-
no pomieszczenia: dla bibliotekarza, do przechowywania zbioru mineralogicznego oraz kolekcji przyrządów
służących do doświadczeń fizycznych i odczynników do eksperymentów chemicznych. W skrzydle północnym
dawnego młyna ostatecznie większość pomieszczeń przeznaczono „na instytut naukowy dla kleryków zgro-
madzenia naszego, którzy - pisano - po ukończeniu nowicjatu w Łukowie, tu się doskonalić zaczynają w umie-
149 AGAD, KWM 6686, k. 20.
15 Zachowała się w kolegium pijarów w Krakowie: Katalog zabytków t. IV, cz. 3, 2, s. 105.
151 Popis publiczny uczniów Konwiktu Warszawskiego księży pijarów Warszawa 1821, s. nlb; Kamieński, op.cit.,
s. 102. Obszernie na temat obu medali: Mączyński, Medale zasłużonych s. 190 n.
15 Opublikowane w dziele: J. Bartoszewicz, Kościoły warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem histoiycz-
nym, Warszawa 1855, s. 148.
115
О 10M
1-1_I
15. Sala biblioteki Konwiktu Żoliborskiego. Rzut pierwszego piętra gmachu dawnego młyna. Stan z ok. 1817 r. Próba
rekonstrukcji według opisów na podkładzie planu sytuacyjnego z 1822 r. Oprać, i rys. R. Mączyński
poprzecznymi i podłużnymi, z gzymsem detalami zdobionym, wewnątrz olejno malowane, zewnątrz polituro-
wane". Do tego dochodziły „34 szafy małe na galerii, każda o pięciu przegrodach poprzecznych" podobnie
wykończonych jak dolne, „po łokci 3 i ćwierć wysokich, łokieć 1 cali 20 szerokich"149.
Ponad drzwiami wejściowymi do biblioteki (od strony sieni) została umieszczona w bogatej, rokokowej,
wyzłacanej ramie, drewniana tablica inskrypcyjna z cytatem z dzieła Stanisława Konarskiego, przeniesiona tu
z pałacu Collegium Nobilium, ufundowana niegdyś około 1754 r. przez Augustyna Orłowskiego (il. 16)lr,°.
Głosząc pochwałę zdobywania wiedzy, stanowiła swoiste credo dla korzystających z owego „przybytku
mądrości". W 1821 r. udekorowano jeszcze salę biblioteki „dwoma pomnikami", mającymi upamiętnić dwóch
zasłużonych pijarów: Stanisława Konarskiego i Onufrego Kopczyńskiego, akcentując tym samym wkład zakonu
w tworzenie narodowej kulmry1M. W glify dolnego, środkowego okna wmurowano vis-à-vis dwie prostokątne,
czarnomarmurowe tablice z łacińskimi inskrypcjami, mówiącymi o tytule do sławy obu mężów, ozdobione
awersami i rewersami medali, jakimi obaj zostali niegdyś uhonorowani, pierwszy w 1771 r. przez króla
Stanisława Augusta, drugi w 1816 z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Oba „pomniczki" po likwi-
dacji konwiktu przeniesione do objętego przez pijarów kościoła pojezuickiego, tam uzupełnione gipsowymi
popiersiami Konarskiego i Kopczyńskiego, uległy całkowitemu zniszczeniu w 1944 г., a ich kształt ukazują
drzeworyty Michała Starkmana z 1855 r. (il. 17)'32.
Na parterze pod żoliborską biblioteką podczas przebudowy gmachu zrobiony został konwiktowy maga-
zyn produktów żywnościowych. W części zachodniej korpusu głównego na poszczególnych piętrach utworzo-
no pomieszczenia: dla bibliotekarza, do przechowywania zbioru mineralogicznego oraz kolekcji przyrządów
służących do doświadczeń fizycznych i odczynników do eksperymentów chemicznych. W skrzydle północnym
dawnego młyna ostatecznie większość pomieszczeń przeznaczono „na instytut naukowy dla kleryków zgro-
madzenia naszego, którzy - pisano - po ukończeniu nowicjatu w Łukowie, tu się doskonalić zaczynają w umie-
149 AGAD, KWM 6686, k. 20.
15 Zachowała się w kolegium pijarów w Krakowie: Katalog zabytków t. IV, cz. 3, 2, s. 105.
151 Popis publiczny uczniów Konwiktu Warszawskiego księży pijarów Warszawa 1821, s. nlb; Kamieński, op.cit.,
s. 102. Obszernie na temat obu medali: Mączyński, Medale zasłużonych s. 190 n.
15 Opublikowane w dziele: J. Bartoszewicz, Kościoły warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem histoiycz-
nym, Warszawa 1855, s. 148.