DOI Artikel:
Grygiel, Tomasz: Florenckie Cinquecento w historyzmie: z problematyki recepcji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14246#0179
174
TOMASZ GRYGIEL
3. Florencja, Palazzetto di Belvédère, 1590-1595, Bernardo Buontalenti.
Wg M. Bucci, Palazzi di Firenze
nie rozumieli jego przyczyn nawet i dziś trudnych do wyjaśnienia" - wspomina Estreicher8. Prócz wymienio-
nych już zaburzeń politycznych i buntu Savonaroli należały do nich, w innej warstwie jak się wydaje dziś,
także skutki upadku międzynarodowej pozycji sieci banków medycejskich i wyparcie ich po roku 1500 przez
Niemców (głównie Fuggerów z Augsburga) oraz Genueńczyków, którzy od drugiej połowy stulecia stali się
głównymi wierzycielami korony hiszpańskiej i roztaczającego wpływy papiestwa9. Stało się tak mimo powro-
tu Medyceuszy, a nawet chwilowego wzmocnienia państwa w okresie Cosimo I, mianowanego Wielkim Księ-
ciem Toskanii, usiłującego choć w części nawiązać do znaczenia mecenatu swych poprzedników.
Florencja w owym czasie, jak pisze Ulatowski, mając na względzie całe Cinquecento - „jakby zmęczona
wysiłkiem poprzedniego stulecia nie zdobyła się na rodzimą nową architekturę, przejmowała raczej wpływy
rzymskie"10. W istocie, oferta, jaką stworzyła ona historyzmowi wzorami XVI stulecia, była zupełnie inna od
propozycji tego ośrodka z okresu Quattrocenta. Oczywiście data 1500 nie była tu dosłownym punktem zwrot-
nym w relacji stosunków artystycznych ze względu na ich ciągłość11, jednakże w dobie dojrzałego renesansu
(do 1520-1530), a później okresie manieryzmu, oblicze stylowe nowej mniej już licznej zabudowy miasta,
uległo dostrzegalnym zmianom także często i w samej skali obiektów12. Miejsce konsekwentnego w swej
oryginalnej florenckiej szacie, monumentalnego przyulicznego pałacu, uderzającego ekspresją wielkich połaci
lica przeprutych monotonnymi rzędami półkoliście zamkniętych otworów z ciosowymi nadokiennikami, zajął
budynek nierzadko mniejszy, często wprost trój osiowy (choć zwany nadal palazzo) z rzymską w swej genezie
klasycyzującą dekoracją fasady z typowymi nad Tybrem i w innych w czasem ośrodkach północnowłoskich,
aediculowymi obramieniami okien (Palazzo Bartolini-Salimbeni, 1517-1523, Baccio d'Agnolo; czy naśladu-
8 K. Estreicher, Dzieło Vasariego, [w:] Giorgio Va s ar i, Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów,
Warszawa 1980, s. VII.
9 J. Delumeau, Cywilizacja Odrodzenia, Warszawa 1987, s. 194.
10 K. Ulatowski, Architektura włoskiego renesansu, Warszawa-Poznań 1972, s. 301.
11 Nieco bardziej kategorycznie ujmował rzecz Władysław Tomkiewicz pisząc: „Przodująca rola Florencji skończyła się
u progu stulecia [XVI] - rolę tę natychmiast przejął Rzym papieski", tenże, Wstęp, [w:] H. Decker, Renesans we Włoszech,
Warszawa 1969, s. 16.
12 Por.: F. В ors i, Firenze deł Cinquecento, Roma 1974. Aktualnie bliżej o ogólnych tendencjach architektonicznych miasta
w tym czasie zob. także L. Ginori Liści, Ipalazzi di Firenze nella storia e nell'arte, Firenze 1985, vol. 1, s. 45-68.
TOMASZ GRYGIEL
3. Florencja, Palazzetto di Belvédère, 1590-1595, Bernardo Buontalenti.
Wg M. Bucci, Palazzi di Firenze
nie rozumieli jego przyczyn nawet i dziś trudnych do wyjaśnienia" - wspomina Estreicher8. Prócz wymienio-
nych już zaburzeń politycznych i buntu Savonaroli należały do nich, w innej warstwie jak się wydaje dziś,
także skutki upadku międzynarodowej pozycji sieci banków medycejskich i wyparcie ich po roku 1500 przez
Niemców (głównie Fuggerów z Augsburga) oraz Genueńczyków, którzy od drugiej połowy stulecia stali się
głównymi wierzycielami korony hiszpańskiej i roztaczającego wpływy papiestwa9. Stało się tak mimo powro-
tu Medyceuszy, a nawet chwilowego wzmocnienia państwa w okresie Cosimo I, mianowanego Wielkim Księ-
ciem Toskanii, usiłującego choć w części nawiązać do znaczenia mecenatu swych poprzedników.
Florencja w owym czasie, jak pisze Ulatowski, mając na względzie całe Cinquecento - „jakby zmęczona
wysiłkiem poprzedniego stulecia nie zdobyła się na rodzimą nową architekturę, przejmowała raczej wpływy
rzymskie"10. W istocie, oferta, jaką stworzyła ona historyzmowi wzorami XVI stulecia, była zupełnie inna od
propozycji tego ośrodka z okresu Quattrocenta. Oczywiście data 1500 nie była tu dosłownym punktem zwrot-
nym w relacji stosunków artystycznych ze względu na ich ciągłość11, jednakże w dobie dojrzałego renesansu
(do 1520-1530), a później okresie manieryzmu, oblicze stylowe nowej mniej już licznej zabudowy miasta,
uległo dostrzegalnym zmianom także często i w samej skali obiektów12. Miejsce konsekwentnego w swej
oryginalnej florenckiej szacie, monumentalnego przyulicznego pałacu, uderzającego ekspresją wielkich połaci
lica przeprutych monotonnymi rzędami półkoliście zamkniętych otworów z ciosowymi nadokiennikami, zajął
budynek nierzadko mniejszy, często wprost trój osiowy (choć zwany nadal palazzo) z rzymską w swej genezie
klasycyzującą dekoracją fasady z typowymi nad Tybrem i w innych w czasem ośrodkach północnowłoskich,
aediculowymi obramieniami okien (Palazzo Bartolini-Salimbeni, 1517-1523, Baccio d'Agnolo; czy naśladu-
8 K. Estreicher, Dzieło Vasariego, [w:] Giorgio Va s ar i, Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów,
Warszawa 1980, s. VII.
9 J. Delumeau, Cywilizacja Odrodzenia, Warszawa 1987, s. 194.
10 K. Ulatowski, Architektura włoskiego renesansu, Warszawa-Poznań 1972, s. 301.
11 Nieco bardziej kategorycznie ujmował rzecz Władysław Tomkiewicz pisząc: „Przodująca rola Florencji skończyła się
u progu stulecia [XVI] - rolę tę natychmiast przejął Rzym papieski", tenże, Wstęp, [w:] H. Decker, Renesans we Włoszech,
Warszawa 1969, s. 16.
12 Por.: F. В ors i, Firenze deł Cinquecento, Roma 1974. Aktualnie bliżej o ogólnych tendencjach architektonicznych miasta
w tym czasie zob. także L. Ginori Liści, Ipalazzi di Firenze nella storia e nell'arte, Firenze 1985, vol. 1, s. 45-68.