Rocznik Historii Sztuki (26.2001)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXVI
Wydawnictwo Neriton, 2001

PAWEŁ LESZKOWICZ

NIENATURALNA SELEKCJA:
INTERPRETACJA INTERTEKSTUALNA UNNATURAL SELECTION HELEN CHADWICK

W kluczowej dla rozumienia współczesnej twórczości książce The Return ofthe Real z 1996 roku, Hal
Foster, amerykański krytyk porusza problem interpretacji i oceny powstającej obecnie sztuki. Według autora
współczesne dzieła, które nie są dotknięte kryzysem, winny mieć równocześnie dwa równoważne wymiary
świadczące o ich wartości. Pierwszy z tych poziomów, wiąże się z osadzeniem w kontekście historii sztuki
i kultury, manifestuje zatem przynależność do pewnej tradycji artystycznej. Drugi - wiąże się z zakorzenie-
niem dzieła w problemach współczesności, z krytycznym w niej zaangażowaniem. Interpretowanie sztuki
wymaga zatem połączenia dwóch osi w recepcji dzieła, osi historycznej i krytycznej wobec aktualności.
Foster ową aktualność pojmuje jako pole dyskursywne, w którym obiekt funkcjonuje i wobec którego otwiera
nowe możliwości, nowe sposoby rozumienia i widzenia1. Interpretację można zatem porównać do procesu,
który integruje odcyfrowywanie historycznych zależności, jak i otwarcie na problemy nurtujące kulturę
i społeczeństwo w danym kontekście, tu i teraz.

Prawie trzydzieści lat wcześniej, w książce Sèméioîikè2 z 1969 roku, Julia Kristeva, urodzona w Buł-
garii francuska filozofka i pisarka, wprowadziła pojęcie „intertekstualności", które zrewolucjonizowało współ-
czesną humanistykę. Kristeva, pisząc o języku poetyckim, zaproponowała własną koncepcję słowa literac-
kiego, nie jako punktu o zamkniętym znaczeniu, ale jako „skrzyżowania wielu tekstualnych powierzchni".
Dynamiczne literackie słowo w tekście odnosi się do jego twórcy i odbiorcy, a jednocześnie nawiązuje do
pewnej tradycji literackiej. Autorzy komunikują się z odbiorcami w określonym kontekście, a w tym samym
momencie ich słowa komunikują istnienie uprzednich tekstów.

Wychodząc od propozycji analizy sztuki współczesnej Fostera i koncepcji otwartego rozumienia języ-
ka Kristevej, mój tekst będzie poświęcony serii fotografii Unnatural Sélection brytyjskiej artystki Helen
Chadwick (1953-1996). Interpretacja ta będzie stanowiła próbę zastosowania metody intertekstualnej
w krytyce sztuki współczesnej. Intertekstualność jako metoda została tutaj oparta głównie na teorii samej
Kristevej, z pominięciem jej licznych przekształceń. Nieskończony charakter przedstawionego procesu in-
terpretacji jest niejako wpisany w jego podstawy metodologiczne, a jego dopełnienie może być częścią aktu
czytania.

HELEN CHADWICK

Przedstawienia artystyczne Helen Chadwick charakteryzuje siła uwodzenia, wizualnego przyciągania,
które jest rezultatem zarówno formalnej konstrukcji obrazów, ich nasilonego estetyzmu, jak i wieloznacznej

1 H. F o s t с r, The Return ofthe Real The Avant-Garde at the End ofthe Century, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts,
London 1996, s. XI.

2 J. Kristeva, Sèméiotikè: Recherches pour une sémanalyse, Editions du Seuil, Paris 1969.