Rocznik Historii Sztuki (26.2001)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXVI
Wydawnictwo Neriton, 2001

ALEKSANDRA LIPIŃSKA

MECHELEŃSKIE RELIEFY ALABASTROWE W POLSCE1

We wstępie do tomu Niderlandy zm w Polsce Tadeusz Chrzanowski pisze: „od stuleci byliśmy zawsze
w pierwszym rzędzie Italofonami...", wskazując na długoletnią nierównowagę w badaniach nad dwoma
kierunkami inspiracji naszej nowożytnej kultury2. Problem niderlandzkich importów rzeźbiarskich, w tym
szczegółowo w niniejszym artykule ujęte zjawisko importów wyrobów alabastrowych manufaktury w Me-
chelen, jest jednym z tych elementów, które mogą przyczynić się do nakreślenia pełniejszego obrazu nider-
landyzmu w Polsce.

Impulsem do zajęcia się tym problemem było zetknięcie się z kilkoma zabytkami, uznanymi w litera-
turze za importy południowoniderlandzkie. Przykłady innych, zdefiniowanych już zjawisk, świadczące o wy-
raźnych inspiracjach niderlandzkich w polskiej nowożytnej kulturze, pozwoliły założyć a priori, że odnale-
zione dzieła świadczą o praktyce importów na większą skalę. Zachętą do podjęcia badań nad tym tematem
była dysertacja Michaela K. Wustracka Die Mechelner Alabaster-Manufaktur des 16. und friihen 17. Jahr-
hunderts^, która wskutek wyłączenia z obszaru badań Polski i Czech (a obejmując nimi na przykład Węgry)
nie daje spójnego obrazu wspólnoty kulturowej, jaką była w XVI wieku Europa Północna i Środkowo-
wschodnia. Podstawowym zadaniem było więc przeprowadzenie kwerendy i skatalogowanie odnalezionych
obiektów. Zebrany materiał okazał się jednak niejednorodny, stąd powstała potrzeba wydzielenia pewnej
spójnej problemowo grupy - produktów manufaktury w Mechelen (franc. Malines).

STAN BADAŃ

Zarówno późny gotyk z malarstwem „prymitywów" czy brabancką produkcją retabulów drewnianych,
jak zwłaszcza Złoty Wiek XVII, cieszyły się i nadal cieszą niesłabnącą uwagą badaczy. Niespokojny wiek
XVI, zapoczątkowujący późniejszy rozłam kraju, pozostaje w cieniu tych okresów triumfu sztuki nider-
landzkiej. Znaczący jest tytuł artykułu Victora M. Schmidta, prezentującego stan badań nad tym problemem:
Een beeld van verbrokkeling - obraz rozdrobnienia4. Autor ma na myśli przede wszystkim rozproszenie

1 Tekst niniejszy jest skróconą wersją pracy magisterskiej Wyroby manufaktury alabastru w Mechelen z drugiej połowy XVI
i pierwszej ćwierci XVII wieku w zbiorach polskich, która powstała w latach 1996-1998 w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu
Wrocławskiego pod kierunkiem prof. dr hab. Jana Harasimowicza. Prof. Janowi Harasimowiczowi pragnę podziękować za nauko-
wą opiekę i trud włożony w powstanie tej pracy. Podziękowania zechce również przyjąć mgr Piotr Oszczanowski, którego pomocy
moja praca magisterska wiele zawdzięczała, oraz wszyscy pracownicy muzeów i służb ochrony zabytków, którzy umożliwili mi
przeprowadzenie kwerendy.

Cytowana bibliografia znajduje się na końcu artykułu.

2 Chrzanowski 1995, s. 7.

3 Wustrack 1982.

4 Schmidt 1994, s. 9-37.