Rocznik Historii Sztuki (26.2001)

200

ALEKSANDRA LIPIŃSKA

10. Błogosławieństwo Jakuba przez Izaaka, ok. 1579, anonimowy miedzioryt wg Maartena de Vos,
Oddział Starych Druków BUWr, sygn. 371401, karta 27, fot. Biblioteka

nia, pozbawioną jedynie ornamentu. Otaczające ołtarzyk dekoracje z wydatnego ornamentu małżowinowo-
chrząstkowego i gałęzi palmowych, dodane wraz kolejnymi tablicami inskrypcyjnymi, wzbogaciły wymowę
ideową epitafium, przyćmiły jednak bujnością swej formy część środkową.

IKONOGRAFIA. NOWY KONTEKST I FUNKCJA

We wczesnym okresie aktywności warsztatów mecheleńskich Flandria była miejscem zaciętych spo-
rów religijnych, które w konsekwencji doprowadziły do rozpadu Niderlandów. Na późny okres twórczości
cleynstekerów przypada z kolei wielka akcja kontrreformacyjna o równie znaczących konsekwencjach arty-
stycznych96. Znając te warunki, musimy zapytać, czy w Mechelen nadawano dziełom sztuki jednoznaczny
wyraz ideowy i w związku z tym, jakich nabywców zdobywały alabastrowe plakiety i ołtarzyki. Kolejnym
krokiem będzie przeanalizowanie, w jakim stopniu nowe otoczenie, w którym funkcjonowały importy,
wpłynęło na ich znaczenie.

Najliczniej występującą w zbiorze polskim sceną jest Zmartwychwstanie, co odpowiada również popu-
larności tego tematu w zbiorach obcych. Wyróżnić można kilka wariantów ikonograficznych. Pierwszy,
który określimy jako alegoryczny, widzimy na reliefie z Chocza oraz środkowym reliefie ołtarzyka z Uchań
(il. 21, 29 )97. Stałym elementem tej sceny są pojawiające się po bokach kompozycji postacie alegoryczne:
leżąca, wsparta na Tablicach Przykazań Synagoga, Piekło pod postacią Lewiatana i Śmierć - ukazana bądź
jako leżący u stóp sarkofagu kościotrup, bądź jako czaszka deptana przez Zbawiciela. Postacie alegoryczne

' Na temat aspektu wyznaniowego południowoniderlandzkiej rzeźby alabastrowej: Lipińska 2000.
Inne przykłady tej kompozycji patrz kat. nr 1.