DOI Artikel:
Lipińska, Aleksandra: Mecheleńskie reliefy alabastrowe w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14244#0217
MECHFLFŃSKIF RELIEFY ALABASTROWE W POLSCE
26. Ołtarzyk południowoniderlandzki (ok. 1550-1560) w epitafium rodziny
Loitzów (1561-1564), kościół Mariacki w Gdańsku,
fot. Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków w Gdańsku
larniejszych schematów manufaktury. Jego autorem mógł być Rombout Tissenaken, o którym wiemy, że
poza prowadzeniem dużego warsztatu plastyki alabastrowej był również rytownikiem124. Liczba zachowa-
nych plakiet o identycznym przedstawieniu, wśród których kilka opatrzonych jest monogramami jego sy-
nów Isaaka i Raphaela lub krewnego Tobiasa, świadczy o stałym powielaniu popularnych wzorców przez
rodzinne warsztaty aż do połowy XVII wieku. Przykład warszawskiej plakiety z Pokłonem Pasterzy ujawnia
szczególnie dobitnie jeszcze jeden rys, będący często skutkiem masowej produkcji - uderzająco niski po-
ziom rzeźby. Plakiety z Pokłonem Pasterzy oprawione są w większości w prostą ramkę i były zapewne
najtańszymi z produktów manufaktury, które znajdowały nabywców wśród uboższego mieszczaństwa. Obrazy
z życia Świętej Rodziny były tymi bezpiecznymi tematami, które mogły znaleźć nabywców zarówno wśród
katolików, jak i luteran. Nawet trafiając do domów tych ostatnich, nie mogły spotkać się z potępieniem,
skoro Marcin Luter za główne zadanie sztuki uznał upowszechnienie Pisma Świętego. Obrazy dzieciństwa
Jezusa należały do repertuaru scen, które, obok przedstawień jego śmierci, zwiastowały łaskę Odkupienia .
Odrzucenie dewocyjnej funkcji obrazu uczyniło z niego wedle wskazań Lutra ilustrację Pisma Świętego.
Przy takim jego rozumieniu nie istniały również przeciwwskazania, aby domowe retabula towarzyszyły
codziennemu życiu pobożnych luteran. Wzmiankę o takim przypadku znajdujemy w kazaniu pogrzebowym
poświęconym pamięci wybitnego pastora kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu - Lucasa Polio
(1536-1583). Jego autor, Franz Vierling, opisując w szczegółach ostatnie godziny życia pastora, mówi:
„ Wie auch unter allem Creuz unnd Triibsal fur Augen/ unnd im Herzen sein sol / das Exempel onsers Herm
unnd Seligmachers Jhesu Christi in seiner Passion: Also hat er an unndfiir sein Sieckbettlein setzen lassen
/ ein kunstlich von Alabaster Crucifix Bilde / und ein anders von Holze / wie der Herr Christus am Oelberg
124 Wustrack 1982, s. 156.
125 Harasimowicz 1986, s. 33-34.
26. Ołtarzyk południowoniderlandzki (ok. 1550-1560) w epitafium rodziny
Loitzów (1561-1564), kościół Mariacki w Gdańsku,
fot. Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków w Gdańsku
larniejszych schematów manufaktury. Jego autorem mógł być Rombout Tissenaken, o którym wiemy, że
poza prowadzeniem dużego warsztatu plastyki alabastrowej był również rytownikiem124. Liczba zachowa-
nych plakiet o identycznym przedstawieniu, wśród których kilka opatrzonych jest monogramami jego sy-
nów Isaaka i Raphaela lub krewnego Tobiasa, świadczy o stałym powielaniu popularnych wzorców przez
rodzinne warsztaty aż do połowy XVII wieku. Przykład warszawskiej plakiety z Pokłonem Pasterzy ujawnia
szczególnie dobitnie jeszcze jeden rys, będący często skutkiem masowej produkcji - uderzająco niski po-
ziom rzeźby. Plakiety z Pokłonem Pasterzy oprawione są w większości w prostą ramkę i były zapewne
najtańszymi z produktów manufaktury, które znajdowały nabywców wśród uboższego mieszczaństwa. Obrazy
z życia Świętej Rodziny były tymi bezpiecznymi tematami, które mogły znaleźć nabywców zarówno wśród
katolików, jak i luteran. Nawet trafiając do domów tych ostatnich, nie mogły spotkać się z potępieniem,
skoro Marcin Luter za główne zadanie sztuki uznał upowszechnienie Pisma Świętego. Obrazy dzieciństwa
Jezusa należały do repertuaru scen, które, obok przedstawień jego śmierci, zwiastowały łaskę Odkupienia .
Odrzucenie dewocyjnej funkcji obrazu uczyniło z niego wedle wskazań Lutra ilustrację Pisma Świętego.
Przy takim jego rozumieniu nie istniały również przeciwwskazania, aby domowe retabula towarzyszyły
codziennemu życiu pobożnych luteran. Wzmiankę o takim przypadku znajdujemy w kazaniu pogrzebowym
poświęconym pamięci wybitnego pastora kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu - Lucasa Polio
(1536-1583). Jego autor, Franz Vierling, opisując w szczegółach ostatnie godziny życia pastora, mówi:
„ Wie auch unter allem Creuz unnd Triibsal fur Augen/ unnd im Herzen sein sol / das Exempel onsers Herm
unnd Seligmachers Jhesu Christi in seiner Passion: Also hat er an unndfiir sein Sieckbettlein setzen lassen
/ ein kunstlich von Alabaster Crucifix Bilde / und ein anders von Holze / wie der Herr Christus am Oelberg
124 Wustrack 1982, s. 156.
125 Harasimowicz 1986, s. 33-34.