DOI article:
Woziński, Andrzej: Michał z Augsburga, Mistrz Paweł i epilog gotyckiej rzeźby gdańskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0033
MICHAŁ Z AUGSBURGA, MISTRZ PAWEŁ I EPILOG GOTYC KIEJ RZEŹBY GDAŃSKIEJ
27
29. Ogrójec: śś. Jan Chrzciciel i Jan Ewangelista, tylna ścianka mensy ołtarza głównego w kościele NMP w Gdańsku
w późnośredniowiecznych zapisach źródłowych, w których rzeźbiarzy nazywano bardzo często malarza-
mi108, np. Bernt Notkę, znany jako malarz i snycerz, w przekazach pisanych z Lubeki określany jest jako
„Meister" lub „Maler", nigdy natomiast jako rzeźbiarz; lubeccy snycerze Henning van der Heide oraz Be-
nedikt Dreyer w dokumentach nazywani są wyłącznie malarzami109. Zauważyć też należy, iż w nastawie
gdańskiej zarówno snycerka, jak i malowane sceny, utrzymane są w zbliżonej konwencji stylistycznej i czer-
pią z podobnych źródeł110. Trudno obecnie stwierdzić, czy widoczne różnice świadczą o wykonaniu przez
różnych artystów, czy wynikają ze specyfiki mediów. Zagadnienie to wymaga z pewnością analitycznej
rozprawy, choć z góry można przewidzieć, że o uzyskanie przekonywającej odpowiedzi będzie niezwykle
trudno, gdyż nawet ujawnienie różnic jakościowych pomiędzy partiami rzeźbionymi a malowanymi nieko-
niecznie musi świadczyć o podziale pracy. Casus Stosza jest tutaj bardzo wymowny. Jako rzeźbiarz był
niewątpliwie jednym z największych w swojej epoce, natomiast jako malarz nie osiągnął tak wysokiej rangi;
siła wyrazu rzeźbiarskich prac Stosza zdecydowanie przewyższa jego obrazy. Gdyby nie przekaz archiwal-
ny, można by mieć wątpliwości, czy malowane kwatery nastawy w Miinnerstadt są jego autorstwa. Problem
ewentualnej realizacji partii rzeźbionych gdańskiej nastawy przez Michała z Augsburga pozostawiam tym-
czasem otwarty.
W dotychczasowych badaniach niemal nie podejmowano prób wskazania innych rzeźb, wykonanych
przez warsztat, w którym powstały snycerskie partie retabulum Michała z Augsburga. Z obrazu, który prze-
kazali dotychczasowi badacze, zdaje się wynikać, iż warsztat ten nie pozostawił innych prac rzeźbiarskich.
Jedynie Kopczyński111 przypisał mu Chrystusa Ukrzyżowanego z Pasji w kościele Mariackim w Gdańsku
(il. 59-61), którą w całości uważam za dzieło Mistrza Pawła, św. Katarzynę z kościoła św. Jana w Gdańsku
(Muzeum Narodowe w Gdańsku), która moim zdaniem mogła powstać w Królewcu112, oraz archanioła z tej
samej świątyni (Muzeum Narodowe w Gdańsku, il. 30). Z atrybucją tą w pełni się zgadzam.
108 M. H a s s e, Maler, Bildschnitzer und Vergolder in den Zunften des spdten Mittelalters, „Jahrbuch der Hamburger Kunst-
sammlungen", 21, 1976, s. 32; von Bonsdorff, op. cit., s. 29-30.
109 Hassę, Maler..., s. 32-33.
110 W dotychczasowych badaniach stwierdzono, że partie malarskie oparte są na rycinach Durera oraz Hansa Burgkmaira.
Ponadto w malowanych kwaterach doszukiwano się powinowactw z twórczością Hansa Holbeina St., Jórga Breu'a i Albrechta
Altdorfera, zob. W. Wal 1er and, Altarkunst des Deutschordensstaates Preussen unter Durer Einfluss, Danzig 1940, s. 17-18;
W. Drost, Danziger Malerei vom Mittelalter bis zum Ende des Barock, Berlin, Leipzig 1938, s. 95; Małkiewiczów na,
op. cit., s. 618.
111 Kopczyński, Mistrz Paweł. Rzeźbiarz..., s. 23.
112 Woziński, Późnogotycka rzeźba..., s. 355, kat. nr 103.
27
29. Ogrójec: śś. Jan Chrzciciel i Jan Ewangelista, tylna ścianka mensy ołtarza głównego w kościele NMP w Gdańsku
w późnośredniowiecznych zapisach źródłowych, w których rzeźbiarzy nazywano bardzo często malarza-
mi108, np. Bernt Notkę, znany jako malarz i snycerz, w przekazach pisanych z Lubeki określany jest jako
„Meister" lub „Maler", nigdy natomiast jako rzeźbiarz; lubeccy snycerze Henning van der Heide oraz Be-
nedikt Dreyer w dokumentach nazywani są wyłącznie malarzami109. Zauważyć też należy, iż w nastawie
gdańskiej zarówno snycerka, jak i malowane sceny, utrzymane są w zbliżonej konwencji stylistycznej i czer-
pią z podobnych źródeł110. Trudno obecnie stwierdzić, czy widoczne różnice świadczą o wykonaniu przez
różnych artystów, czy wynikają ze specyfiki mediów. Zagadnienie to wymaga z pewnością analitycznej
rozprawy, choć z góry można przewidzieć, że o uzyskanie przekonywającej odpowiedzi będzie niezwykle
trudno, gdyż nawet ujawnienie różnic jakościowych pomiędzy partiami rzeźbionymi a malowanymi nieko-
niecznie musi świadczyć o podziale pracy. Casus Stosza jest tutaj bardzo wymowny. Jako rzeźbiarz był
niewątpliwie jednym z największych w swojej epoce, natomiast jako malarz nie osiągnął tak wysokiej rangi;
siła wyrazu rzeźbiarskich prac Stosza zdecydowanie przewyższa jego obrazy. Gdyby nie przekaz archiwal-
ny, można by mieć wątpliwości, czy malowane kwatery nastawy w Miinnerstadt są jego autorstwa. Problem
ewentualnej realizacji partii rzeźbionych gdańskiej nastawy przez Michała z Augsburga pozostawiam tym-
czasem otwarty.
W dotychczasowych badaniach niemal nie podejmowano prób wskazania innych rzeźb, wykonanych
przez warsztat, w którym powstały snycerskie partie retabulum Michała z Augsburga. Z obrazu, który prze-
kazali dotychczasowi badacze, zdaje się wynikać, iż warsztat ten nie pozostawił innych prac rzeźbiarskich.
Jedynie Kopczyński111 przypisał mu Chrystusa Ukrzyżowanego z Pasji w kościele Mariackim w Gdańsku
(il. 59-61), którą w całości uważam za dzieło Mistrza Pawła, św. Katarzynę z kościoła św. Jana w Gdańsku
(Muzeum Narodowe w Gdańsku), która moim zdaniem mogła powstać w Królewcu112, oraz archanioła z tej
samej świątyni (Muzeum Narodowe w Gdańsku, il. 30). Z atrybucją tą w pełni się zgadzam.
108 M. H a s s e, Maler, Bildschnitzer und Vergolder in den Zunften des spdten Mittelalters, „Jahrbuch der Hamburger Kunst-
sammlungen", 21, 1976, s. 32; von Bonsdorff, op. cit., s. 29-30.
109 Hassę, Maler..., s. 32-33.
110 W dotychczasowych badaniach stwierdzono, że partie malarskie oparte są na rycinach Durera oraz Hansa Burgkmaira.
Ponadto w malowanych kwaterach doszukiwano się powinowactw z twórczością Hansa Holbeina St., Jórga Breu'a i Albrechta
Altdorfera, zob. W. Wal 1er and, Altarkunst des Deutschordensstaates Preussen unter Durer Einfluss, Danzig 1940, s. 17-18;
W. Drost, Danziger Malerei vom Mittelalter bis zum Ende des Barock, Berlin, Leipzig 1938, s. 95; Małkiewiczów na,
op. cit., s. 618.
111 Kopczyński, Mistrz Paweł. Rzeźbiarz..., s. 23.
112 Woziński, Późnogotycka rzeźba..., s. 355, kat. nr 103.