DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Historia Psyche i Primavera Sandra Botticellego: o obrazach z kolekcji Karola Lanckorońskiego w Galerii Berlińskiej i zbiorach Abegg Stiftung
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0064
HISTORIA PSYCHE I PRIMAVERA SANDRA BOTTICELLEGO
63
14. Antonio Federighi (?), Trzy Gracje, rysunek, Monachium, Staatliche Graphische Sammlung
sposób jednak rozstrzygnąć, czy cassone to jest dziełem Sellaio z końca XV w., czy kopią wykonaną w dru-
giej połowie XIX w., kiedy rodziła się w Europie moda na kolekcjonowanie dzieł malarstwa cassonowego.
Istnienie tego cassone, którego obecnego miejsca przechowywania nie udało się ustalić, daje w przyszłości
szansę na głębszą analizę adaptacji Primavery. Zanim podejmiemy wstępną próbę odpowiedzi na pytanie,
jaki był cel tego rodzaju adaptacji w obrazowaniu historii Amora i Psyche, wypadnie zauważyć, że nie tylko
Primavera (czy też Zaślubiny Merkurego z Filologią, jak sugerowali ostatnio Claudia Villa i Giovanni Re-
ale)68, ale również drugi słynny obraz mitologiczny Botticellego, malowany tym razem na płótnie, znany
jako Narodziy Wenus, znalazł swoje odbicie w analizowanym dziele69. Między opisanymi już scenami z We-
nus, Zefirem i Chloris, a sceną zaślubin, w tle widnieje Wenus wstydliwa (Venus pudica), niezwykle wprost
podobna do tej na płótnie Botticellego. Jednak również w tym wypadku malarz wprowadził pewne zmiany
w stosunku do pierwowzoru, ukazując postać bogini w innym kontrapoście, ale zachowując jej pełną czaru
smukłość. Jeśli niniejsze obserwacje, dotyczące adaptacji dzieł Botticellego są słuszne, mamy do czynienia
nie tylko z prawdziwym unikatem w sztuce florenckiego renesansu, ale również z potwierdzeniem faktu, że
omawiane malowidło zostało wykonane nie wcześniej niż w późnych latach osiemdziesiątych XV w.70
Wprawdzie data namalowania Primavery ciągle nie jest ustalona (jedni badacze sugerują
inni czas po powrocie Botticellego z Rzymu w połowie 1482 г., a nawet jeszcze później) to jednak wyko-
nanie Narodzin Wenus ustala się dość powszecnie na połowę lat osiemdziesiątych71. Choć kwestia tych
Odnośnie do nowej interpretacji malowidła: Villa 1998, s. 1-28 i ostatnio Reale 2001.
69 Lightbown 1978, s. 82-90, tabl. VIII. W tej samej książce (s. 121-122) są omawiane i reprodukowane trzy mniej znane
malowidła tego malarza przedstawiające Wenus. Nascita di Venere 1987 - jest to osobny tom studiów poświęconych malowidłu po
jego konserwacji.
70 Datowanie malowideł z Bostonu i z Riggisbergu na 1490 r. zostało wcześniej zaproponowane przez niektórych badaczy,
np. przez Schubringa 1916, s. 315; Kantera 1994, s. 173.
71 Dempsey 1992, s. 23-24 i passim, który podobnie jak m.in. Herbert Horne jest zdania, że dzieło powstało w 1477 г.; idem
2001, s. 352-253 z wcześniejszą literaturą przedmiotu. Por. Kanter, Goldfarb, Hankins 1997, s. 6; Rubin, Wright 1999, s. 36,
il. 15. Według Lightbowna 1978, t. I, s. 72; idem 1989 s. 120-123 Primavera miała zostać namalowana na zaślubiny Lorenza di
63
14. Antonio Federighi (?), Trzy Gracje, rysunek, Monachium, Staatliche Graphische Sammlung
sposób jednak rozstrzygnąć, czy cassone to jest dziełem Sellaio z końca XV w., czy kopią wykonaną w dru-
giej połowie XIX w., kiedy rodziła się w Europie moda na kolekcjonowanie dzieł malarstwa cassonowego.
Istnienie tego cassone, którego obecnego miejsca przechowywania nie udało się ustalić, daje w przyszłości
szansę na głębszą analizę adaptacji Primavery. Zanim podejmiemy wstępną próbę odpowiedzi na pytanie,
jaki był cel tego rodzaju adaptacji w obrazowaniu historii Amora i Psyche, wypadnie zauważyć, że nie tylko
Primavera (czy też Zaślubiny Merkurego z Filologią, jak sugerowali ostatnio Claudia Villa i Giovanni Re-
ale)68, ale również drugi słynny obraz mitologiczny Botticellego, malowany tym razem na płótnie, znany
jako Narodziy Wenus, znalazł swoje odbicie w analizowanym dziele69. Między opisanymi już scenami z We-
nus, Zefirem i Chloris, a sceną zaślubin, w tle widnieje Wenus wstydliwa (Venus pudica), niezwykle wprost
podobna do tej na płótnie Botticellego. Jednak również w tym wypadku malarz wprowadził pewne zmiany
w stosunku do pierwowzoru, ukazując postać bogini w innym kontrapoście, ale zachowując jej pełną czaru
smukłość. Jeśli niniejsze obserwacje, dotyczące adaptacji dzieł Botticellego są słuszne, mamy do czynienia
nie tylko z prawdziwym unikatem w sztuce florenckiego renesansu, ale również z potwierdzeniem faktu, że
omawiane malowidło zostało wykonane nie wcześniej niż w późnych latach osiemdziesiątych XV w.70
Wprawdzie data namalowania Primavery ciągle nie jest ustalona (jedni badacze sugerują
inni czas po powrocie Botticellego z Rzymu w połowie 1482 г., a nawet jeszcze później) to jednak wyko-
nanie Narodzin Wenus ustala się dość powszecnie na połowę lat osiemdziesiątych71. Choć kwestia tych
Odnośnie do nowej interpretacji malowidła: Villa 1998, s. 1-28 i ostatnio Reale 2001.
69 Lightbown 1978, s. 82-90, tabl. VIII. W tej samej książce (s. 121-122) są omawiane i reprodukowane trzy mniej znane
malowidła tego malarza przedstawiające Wenus. Nascita di Venere 1987 - jest to osobny tom studiów poświęconych malowidłu po
jego konserwacji.
70 Datowanie malowideł z Bostonu i z Riggisbergu na 1490 r. zostało wcześniej zaproponowane przez niektórych badaczy,
np. przez Schubringa 1916, s. 315; Kantera 1994, s. 173.
71 Dempsey 1992, s. 23-24 i passim, który podobnie jak m.in. Herbert Horne jest zdania, że dzieło powstało w 1477 г.; idem
2001, s. 352-253 z wcześniejszą literaturą przedmiotu. Por. Kanter, Goldfarb, Hankins 1997, s. 6; Rubin, Wright 1999, s. 36,
il. 15. Według Lightbowna 1978, t. I, s. 72; idem 1989 s. 120-123 Primavera miała zostać namalowana na zaślubiny Lorenza di