DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Historia Psyche i Primavera Sandra Botticellego: o obrazach z kolekcji Karola Lanckorońskiego w Galerii Berlińskiej i zbiorach Abegg Stiftung
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0069
68
JERZY MIZIOŁEK
18. Niccolo' Fiorentino (?), Brązowy medal z potretem Giovanny Albizzi i trzema Gracjmi, ok. 1485,
Waszyngton, National Gallery of Art
odzielają trzy Gracje (il. 17). Wychodząc od tej interpretacji, własną, nieco tylko zmienioną, przedstawił
Giovanni Reale89. W jego opinii w domniemanej Chloris widzieć należy Poezję.
Primavera jest niezwykle wysublimowanym dziełem tak w formie, jak i w treści. Jeśli chodzi o jej
wzory formalne wskazano już nie tylko, znane najprawdopodobniej Botticellemu, przedstawienia trzech
Gracji, ale również antyczne rzeźby Flory-Wiosny i Wenus. Jeśli chodzi o źródła literackie, mogło ich być,
jak wykazał już Warburg, a za nim Edgar Wind, Erwin Panofsky, Ronald Lightbown, a ostatnio Villa i Reale,
co najmniej kilka. Jest też prawdopodobne, że któryś z ówczesnych florenckich humanistów - Ficino lub
Poliziano - stworzył ideową koncepcję, którą Botticelli znakomicie zobrazował. W świetle jednak omawia-
nej tu adaptacji kompozycji Botticellego na cassone w Riggisbergu jest zupełnie prawdopodobne, że to
właśnie dzieło Apulejusza, w tym zawarta w nim baśń o Amorze i Psyche, było jednym z najważniejszych
źródeł literackich Primavery90. Oto widzimy w niej opisane przez autora „Wenus [...] w samym środku
sceny", Gracje, Horę-Florę „ciskającą kwiaty" i nawet Merkurego. Wszystko więc wskazuje na to, że Pri-
mavera, podobnie jak cassoni i spalliery będące przedmiotem tego artykułu, powstała z okazji ważnych
zaślubin. Być może rzeczywiście, jak przypuszcza Lightbown, na ślub Pierfrancesca de'Medici z Semira-
midą d'Appiani w 1482 r. Ślub ten planowany na maj (stąd obecność w nim wielu wiosennych kwiatów91)
odbył się wreszcie w kolejnej porze tegoż roku, w lecie92.
A jaki zatem był cel adaptacji kompozycji Primavery i, do pewnego stopnia, Narodzin Venus na froncie
cassonawyml Być może ideą było ukazanie, jak przez wychłostanie (karę za nieposłuszeństwo i zbytnią
ciekawość), które może być odczytane jako rodzaj catharsis, Psyche dostaje się w końcu do nieba, poślu-
biając ukochanego Kupidyna. Ta „interpolacja", de facto rodem, przynajmniej w części, z tego samego
dzieła literackiego - Metamorfoz, zajmuje miejsce nieobecnych tu przedstawień prób. Zamiast Zejścia do
ю Reale 2001.
90 O możliwości interpretowania Primavery jako historii Psyche pisze nieco enigmatycznie Levis-Godechot 1999, z kolei
Balas 2001 dopatruje się w niej związku z historią Heleny Trojańskiej.
91 Levi d'Ancona 1983 naliczyła ich czterdzieści, we wszystkich dopatrując się symbolicznych znaczeń.
92 Zob. przyp. 71.
JERZY MIZIOŁEK
18. Niccolo' Fiorentino (?), Brązowy medal z potretem Giovanny Albizzi i trzema Gracjmi, ok. 1485,
Waszyngton, National Gallery of Art
odzielają trzy Gracje (il. 17). Wychodząc od tej interpretacji, własną, nieco tylko zmienioną, przedstawił
Giovanni Reale89. W jego opinii w domniemanej Chloris widzieć należy Poezję.
Primavera jest niezwykle wysublimowanym dziełem tak w formie, jak i w treści. Jeśli chodzi o jej
wzory formalne wskazano już nie tylko, znane najprawdopodobniej Botticellemu, przedstawienia trzech
Gracji, ale również antyczne rzeźby Flory-Wiosny i Wenus. Jeśli chodzi o źródła literackie, mogło ich być,
jak wykazał już Warburg, a za nim Edgar Wind, Erwin Panofsky, Ronald Lightbown, a ostatnio Villa i Reale,
co najmniej kilka. Jest też prawdopodobne, że któryś z ówczesnych florenckich humanistów - Ficino lub
Poliziano - stworzył ideową koncepcję, którą Botticelli znakomicie zobrazował. W świetle jednak omawia-
nej tu adaptacji kompozycji Botticellego na cassone w Riggisbergu jest zupełnie prawdopodobne, że to
właśnie dzieło Apulejusza, w tym zawarta w nim baśń o Amorze i Psyche, było jednym z najważniejszych
źródeł literackich Primavery90. Oto widzimy w niej opisane przez autora „Wenus [...] w samym środku
sceny", Gracje, Horę-Florę „ciskającą kwiaty" i nawet Merkurego. Wszystko więc wskazuje na to, że Pri-
mavera, podobnie jak cassoni i spalliery będące przedmiotem tego artykułu, powstała z okazji ważnych
zaślubin. Być może rzeczywiście, jak przypuszcza Lightbown, na ślub Pierfrancesca de'Medici z Semira-
midą d'Appiani w 1482 r. Ślub ten planowany na maj (stąd obecność w nim wielu wiosennych kwiatów91)
odbył się wreszcie w kolejnej porze tegoż roku, w lecie92.
A jaki zatem był cel adaptacji kompozycji Primavery i, do pewnego stopnia, Narodzin Venus na froncie
cassonawyml Być może ideą było ukazanie, jak przez wychłostanie (karę za nieposłuszeństwo i zbytnią
ciekawość), które może być odczytane jako rodzaj catharsis, Psyche dostaje się w końcu do nieba, poślu-
biając ukochanego Kupidyna. Ta „interpolacja", de facto rodem, przynajmniej w części, z tego samego
dzieła literackiego - Metamorfoz, zajmuje miejsce nieobecnych tu przedstawień prób. Zamiast Zejścia do
ю Reale 2001.
90 O możliwości interpretowania Primavery jako historii Psyche pisze nieco enigmatycznie Levis-Godechot 1999, z kolei
Balas 2001 dopatruje się w niej związku z historią Heleny Trojańskiej.
91 Levi d'Ancona 1983 naliczyła ich czterdzieści, we wszystkich dopatrując się symbolicznych znaczeń.
92 Zob. przyp. 71.