DOI article:
Talbierska, Jolanta: Twórczość Stefana della Belli (1610-1664)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0084
TWÓRCZOŚĆ STEFANA DELLA BELLI (1610 1664)
83
z rycinami: Polowanie na jelenia (il. I)18, Jeździec19 i Pasterz na koniu20. Dwa pozostałe przedstawiają
projekt rebusu (il. 2)21 oraz studium jeźdźca (il. 3), gdzie na verso znalazł się szkic drzewa, postaci i orna-
mentu22. Wśród doborowego zespołu akwafort można obejrzeć przepiękne przykłady odbitek eksperymen-
talnych, rzadko spotykane contre-épreuves23 z serii Principii del disegno24, także włoskie, francuskie i pol-
skie kopie rycin, m.in. wykonane przez Richarda de Saint-Nona i Kajetana W. Kielisińskiego.
W krakowskim Muzeum Narodowym, prócz kompletu akwafort, przechowywane są rysunki wiązane
z artystą: projekt kartusza25, portret Fulvia Testiego (1593-1646)26 i projekt zdobniczy (recto)21, który raczej
należy związać z Bacciem del Bianco. Dokładna proweniencja rycin i rysunków jest w większości przypad-
ków nieustalona, choć zbiór powstał m.in. z kolekcji Władysława Ostrowskiego, Emeryka Hutten-Czapskie-
go, Adama Friedleina i Antoniego Zaleskiego. Na krakowskiej aukcji w 1884 r. muzeum nabyło prawie 800
akwafort Stefana delia Belli, za sumę 800 koron austriackich28. Znakomite odbitki eksperymentalne pocho-
dzą od A. Zaleskiego29, Stanisława Kostki Potockiego30, Ambrożego Grabowskiego31, a także z berlińskiego
zasobu Heinricha Buttstaedta32, który wpłynął wraz z zakupem w 1884 r. W Rysunkach szkół obcych33
znalazły się dwie prace ze zbiorów krakowskich, łączone z Della Bellą. O ile wspomniany szkic jeźdźca
z kolekcji Czartoryskich jest przykładem pięknego, lekkiego rysunku artysty, o tyle efektowna praca na
pergaminie z Muzeum Narodowego jest jawną kompilacją motywów z akwafort florentyńczyka, a nie dzie-
łem autorskim34. Główny motyw kompozycji, majestatyczny łuk skalny z prześwitem - Falaise w Norman-
dii, to niezwykle popularny element rysunków i rycin wielu artystów, tak francuskich, włoskich, jak i ho-
lenderskich. Lewa strona pracy jest dokładnym przerysem akwaforty Della Belli (V. 748), prawa zaś równie
wierną kopią fragmentu innej ryciny artysty, prezentującej widok Livorno (V. 844).
W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się prawie 950 akwafort Stefana delia Belli. Szczegól-
nie cenne i dobre egzemplarze pochodzą z dwóch historycznych zbiorów wrocławskich, które po 1945 r.
R. r. 2058, znakomite studium jelenia, 160 x 146 mm, papier żeberkowy, jasnokremowy, czarna kredka, tusz jasnobrązowy,
pióro, pędzel, lawowanie w tonach szarych, sygnowany z prawej, u dołu piórem S. delabella. Do serii Polowań (V. 737), Ta 1 b i e r-
ska 2001, kat. Ш. 95, il. s. 390.
19 R. г. 2060, 80 x 93 mm, papier żeberkowy, cienki, pióro, tusz jasnobrązowy, sygnowany z lewej, u dołu piórem S. delabella.
Do serii Diversi Capńcci (V. 133), ibidem, kat. II. 219, il. s. 332.
20 R. г. 2061, 82 x 102 mm, papier żeberkowy, dość gruby, tusz ciemnobrązowy, pióro, tusz, sygnowany pośrodku, z lewej
piórem S. Delabella. Do serii Diversi Capńcci (V. 151), ibidem, kat. II. 237, il. s. 337.
21 R. г. 2057, 295 x 210 mm, papier żeberkowy, tusz jasnobrązowy, pióro, napisy w języku włoskim ołówkiem: che dal..di;
ibidem, kat. Ш. 55-56, s. 146.
22 R. r. 2059 recto, czarna kredka, pióro, tusz jasnobrązowy, pędzel, szare lawowanie, sygnowany piórem S. Delabella.
R. r. 2059 verso, pióro, tusz brązowy, Rysunki szkól obcych w zbiorach polskich, pod red. M. Mrozińskiej i S. Sawickiej,
Warszawa 1976, nr 52, il.; Ta lb i er ska 2001, kat. IV. 27-37, s. 180.
23 Termin oznaczający odwrotną odbitkę z rysunku lub ryciny. Aby ją otrzymać, papier z rysunkiem nawilżano od spodu,
przykładano z wierzchu drugi arkusz i odciskano pod prasą miedziorytniczą. Contre-épreuves były bardziej miękkie i płaskie niż
oryginał i w odróżnieniu od rysunku kredką nie dawały się zetrzeć z podłoża. Najlepiej nadawały się do tego celu sangwiny i czarna
kredka. Contre-épreuve z ryciny pozyskiwano bezpośrednio po wykonaniu właściwej odbitki, zanim wyschła farba, zwykle w celu
kontrolowania efektów podczas przygotowania płyty.
24 Talbierska 2001, kat. П. 37-61, s. 61-70.
25 MNK III r. a. 376, pióro, tusz brązowo-czarny, papier żeberkowy brunatny, 208 x 168 mm. Związany z kompozycją V. 1037
ibidem, kat. П. 252-255, il. s. 343), lecz jest to naprawdopodobniej przerys z ryciny, podobny do prac z zespołu analizo-
wanego przez RD. Mas sar, Drawings after Prints by Stefano delia Bella, „The Print Quarterly", XIV, September 1997, 3,
s. 283-288.
26 MNK III r. a. 14055, kompozycja w owalu, sangwina, 91 x 72 mm.
27 MNK III r. a. 14056, verso: plan?, sangwina, pióro, tusz czarno-brązowy, papier mięsisty, żeberkowy z filigranem, 179 x
279 mm, z kolekcji Władysława Ostrowskiego.
28 H. В lu m, Muzeum Narodowe w Krakowie. Dział Rycin, Rysunków i Akwarel, [w:] Polskie kolekcjonerstwo grafiki i ry-
sunku, Warszawa 1980, s. 60.
29 V. 272 [MNK III 16138], V 280 [MNK III 16146].
30 V. 271 [MNK 16136].
31 V. 90 [MNK 15367, 15368]
32 Odbitki z serii V. 87-92 [MNK III 15362-15366].
33 Rysunki szkól obcych..., nr 52, 53, il.
34 Jako praca Della Belli znalazł się również w katalogu i na wystawie, prezentującej najwybitniejsze rysunki dawnych
mistrzów ze zbiorów polskich w czterech muzeach USA i Kanady, Master European Drawings from Polish Collections. Katalog
wystawy pod red. A. Kozak i M. Monkiewicza, przy współpracy T. S u 1 er z y s к i ej, Washington DC 1993, nr 2, s. 18, il.
83
z rycinami: Polowanie na jelenia (il. I)18, Jeździec19 i Pasterz na koniu20. Dwa pozostałe przedstawiają
projekt rebusu (il. 2)21 oraz studium jeźdźca (il. 3), gdzie na verso znalazł się szkic drzewa, postaci i orna-
mentu22. Wśród doborowego zespołu akwafort można obejrzeć przepiękne przykłady odbitek eksperymen-
talnych, rzadko spotykane contre-épreuves23 z serii Principii del disegno24, także włoskie, francuskie i pol-
skie kopie rycin, m.in. wykonane przez Richarda de Saint-Nona i Kajetana W. Kielisińskiego.
W krakowskim Muzeum Narodowym, prócz kompletu akwafort, przechowywane są rysunki wiązane
z artystą: projekt kartusza25, portret Fulvia Testiego (1593-1646)26 i projekt zdobniczy (recto)21, który raczej
należy związać z Bacciem del Bianco. Dokładna proweniencja rycin i rysunków jest w większości przypad-
ków nieustalona, choć zbiór powstał m.in. z kolekcji Władysława Ostrowskiego, Emeryka Hutten-Czapskie-
go, Adama Friedleina i Antoniego Zaleskiego. Na krakowskiej aukcji w 1884 r. muzeum nabyło prawie 800
akwafort Stefana delia Belli, za sumę 800 koron austriackich28. Znakomite odbitki eksperymentalne pocho-
dzą od A. Zaleskiego29, Stanisława Kostki Potockiego30, Ambrożego Grabowskiego31, a także z berlińskiego
zasobu Heinricha Buttstaedta32, który wpłynął wraz z zakupem w 1884 r. W Rysunkach szkół obcych33
znalazły się dwie prace ze zbiorów krakowskich, łączone z Della Bellą. O ile wspomniany szkic jeźdźca
z kolekcji Czartoryskich jest przykładem pięknego, lekkiego rysunku artysty, o tyle efektowna praca na
pergaminie z Muzeum Narodowego jest jawną kompilacją motywów z akwafort florentyńczyka, a nie dzie-
łem autorskim34. Główny motyw kompozycji, majestatyczny łuk skalny z prześwitem - Falaise w Norman-
dii, to niezwykle popularny element rysunków i rycin wielu artystów, tak francuskich, włoskich, jak i ho-
lenderskich. Lewa strona pracy jest dokładnym przerysem akwaforty Della Belli (V. 748), prawa zaś równie
wierną kopią fragmentu innej ryciny artysty, prezentującej widok Livorno (V. 844).
W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się prawie 950 akwafort Stefana delia Belli. Szczegól-
nie cenne i dobre egzemplarze pochodzą z dwóch historycznych zbiorów wrocławskich, które po 1945 r.
R. r. 2058, znakomite studium jelenia, 160 x 146 mm, papier żeberkowy, jasnokremowy, czarna kredka, tusz jasnobrązowy,
pióro, pędzel, lawowanie w tonach szarych, sygnowany z prawej, u dołu piórem S. delabella. Do serii Polowań (V. 737), Ta 1 b i e r-
ska 2001, kat. Ш. 95, il. s. 390.
19 R. г. 2060, 80 x 93 mm, papier żeberkowy, cienki, pióro, tusz jasnobrązowy, sygnowany z lewej, u dołu piórem S. delabella.
Do serii Diversi Capńcci (V. 133), ibidem, kat. II. 219, il. s. 332.
20 R. г. 2061, 82 x 102 mm, papier żeberkowy, dość gruby, tusz ciemnobrązowy, pióro, tusz, sygnowany pośrodku, z lewej
piórem S. Delabella. Do serii Diversi Capńcci (V. 151), ibidem, kat. II. 237, il. s. 337.
21 R. г. 2057, 295 x 210 mm, papier żeberkowy, tusz jasnobrązowy, pióro, napisy w języku włoskim ołówkiem: che dal..di;
ibidem, kat. Ш. 55-56, s. 146.
22 R. r. 2059 recto, czarna kredka, pióro, tusz jasnobrązowy, pędzel, szare lawowanie, sygnowany piórem S. Delabella.
R. r. 2059 verso, pióro, tusz brązowy, Rysunki szkól obcych w zbiorach polskich, pod red. M. Mrozińskiej i S. Sawickiej,
Warszawa 1976, nr 52, il.; Ta lb i er ska 2001, kat. IV. 27-37, s. 180.
23 Termin oznaczający odwrotną odbitkę z rysunku lub ryciny. Aby ją otrzymać, papier z rysunkiem nawilżano od spodu,
przykładano z wierzchu drugi arkusz i odciskano pod prasą miedziorytniczą. Contre-épreuves były bardziej miękkie i płaskie niż
oryginał i w odróżnieniu od rysunku kredką nie dawały się zetrzeć z podłoża. Najlepiej nadawały się do tego celu sangwiny i czarna
kredka. Contre-épreuve z ryciny pozyskiwano bezpośrednio po wykonaniu właściwej odbitki, zanim wyschła farba, zwykle w celu
kontrolowania efektów podczas przygotowania płyty.
24 Talbierska 2001, kat. П. 37-61, s. 61-70.
25 MNK III r. a. 376, pióro, tusz brązowo-czarny, papier żeberkowy brunatny, 208 x 168 mm. Związany z kompozycją V. 1037
ibidem, kat. П. 252-255, il. s. 343), lecz jest to naprawdopodobniej przerys z ryciny, podobny do prac z zespołu analizo-
wanego przez RD. Mas sar, Drawings after Prints by Stefano delia Bella, „The Print Quarterly", XIV, September 1997, 3,
s. 283-288.
26 MNK III r. a. 14055, kompozycja w owalu, sangwina, 91 x 72 mm.
27 MNK III r. a. 14056, verso: plan?, sangwina, pióro, tusz czarno-brązowy, papier mięsisty, żeberkowy z filigranem, 179 x
279 mm, z kolekcji Władysława Ostrowskiego.
28 H. В lu m, Muzeum Narodowe w Krakowie. Dział Rycin, Rysunków i Akwarel, [w:] Polskie kolekcjonerstwo grafiki i ry-
sunku, Warszawa 1980, s. 60.
29 V. 272 [MNK III 16138], V 280 [MNK III 16146].
30 V. 271 [MNK 16136].
31 V. 90 [MNK 15367, 15368]
32 Odbitki z serii V. 87-92 [MNK III 15362-15366].
33 Rysunki szkól obcych..., nr 52, 53, il.
34 Jako praca Della Belli znalazł się również w katalogu i na wystawie, prezentującej najwybitniejsze rysunki dawnych
mistrzów ze zbiorów polskich w czterech muzeach USA i Kanady, Master European Drawings from Polish Collections. Katalog
wystawy pod red. A. Kozak i M. Monkiewicza, przy współpracy T. S u 1 er z y s к i ej, Washington DC 1993, nr 2, s. 18, il.