DOI article:
Talbierska, Jolanta: Twórczość Stefana della Belli (1610-1664)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0090
TWÓRCZOŚĆ STEFANA DELLA BELLI (1610 1664)
89
Najwięcej kłopotu przy obliczaniu graficznego œuvre Stefana delia Belli sprawia dopasowanie pozba-
wionych ilustracji opisów Jomberta i Vesme'a do konkretnej ryciny. Istnieje wiele przedstawień bardzo do
siebie zbliżonych pod względem kompozycji i wymiarów, zwłaszcza w tzw. seriach szkiców i prób akwa-
fortowych. Co więcej, nie można całkowicie ufać wymiarom podawanym w katalogach Jomberta i Vesme'a,
ponieważ pomijając nawet różnice w jakości papieru notowanych odbitek, część płyt została przycięta lub
rozcięta przez kolejnych wydawców, zanim powstały cytowane opracowania62. Do kontynuowania poszuki-
wań skłaniają jednak drobiazgowe opisy Vesme'a63 oraz Jomberta; niektóre z nich udało się bowiem ziden-
tyfikować - jak Amora z łukiem (V. 473), akwafortę odszukaną przez Massar w wiedeńskiej Albertinie.
Anna Forlani Tempesti uzupełniła cykl Śmierci (V. 87-92) o siódmą akwafortę, istniejącą w jedynej
odbitce ze zbiorów Uffizi64. Dalszą niewielką korektę w liczbie rycin przyniosła publikacja Tiziano Ortola-
niego, który odnalazł przypisaną Della Belli przez Vesme'a serię małych akwafort z przedstawieniami
zwierząt65, podobnie jak autorka niniejszej pracy, która dołączyła również do wczesnych prac artysty zna-
komitą kopię miedziorytu Albrechta Dlirera oraz cztery kopie akwafort Callota66. Reasumując powyższe
rozważania należy przyjąć, że aktualna liczba autorskich akwafort Stefana delia Belli wynosi 970, kopii
według rycin innych artystów - siedem67, prac wykonanych wspólnie z innymi grafikami - 3168, rycin
niepewnych (znanych jedynie z opisów Jomberta i Vesme'a) jest około 30, zidentyfikowanych prac innych
rytowników według rysunków artysty - około 14069. Największe zespoły tematyczne tworzą pejzaże, przed-
stawienia zwierząt, sceny i typy rodzajowe (w tym akwaforty typu capricci, variae figurae), frontispisy70
i ilustracje (około 100), ryciny ornamentacyjne (około 100) oraz teatralia i akwaforty okazjonalne (tezy,
uroczystości, pogrzeby, wjazdy)71. Wyjątkowe są prace alegoryczne - Cztery elementy {Żywioły), Pory Roku,
Śmierci, rzadsze o tematyce mitologicznej72 lub w charakterze burleski73 i religijne (głównie przedstawienia
Są to: V. 96, identyczna z akwafortą Claudine Bouzonnet według rysunku Jacques'a Stelli; V. 152-155, jako autora Massar
wskazuje François Collignona; V. 209, jako autora Massar wskazuje J. Stellę, V. 934, 786 bis, 948, 958.
61 Są to odbitki opisane przez Jomberta, nieodnalezione przez Vesme'a: V. 335, 356, 357, 360, 361, 413, 429, 432, 438, 439,
440, 446, 447, 448, 450, 451, 452, 453, 454, 455, 456.
62 Zwłaszcza serie V. 325-363 (Talbierska 2001, kat. II. 62-88, s. 66-71, il. s. 309-311), V. 389-411 ibidem, kat. II.
136-155, il. s. 318-320), V. 412-458 ibidem, kat. III. 18^12, s. 138-142, il. s. 375-377), V. 459-481 {ibidem, kat. III. 58-79,
s. 147-152, il. s. 383-384).
63 V. 421, 425, 441, 443, 449, 486, 487.
64 Uffizi, n. 102623, A. Forlani Tempesti, Stef ano delia Bella. Incisioni, scelte e annotate da Anna Forlani Tempesti,
Firenze 1972 (reprint La Nuova Italia éditrice, Firenze 1983; dalej cyt.: Forlani Tempesti 1972), il. CVII; e a d e m, Mostra
di incisioni di Stef ano delia Bella, Gabinetto Disegni e Stampe degli Uffizi, Firenze 1973 (dalej cyt.: Forlani Tempesti
1973), nr 98, il. 92; eadem, Un libro su Stefano delia Bella, „Paragone", 279, 1973, s. 54-76 (dalej cyt.: Forlani Tempesti
1973 I), il. 30b.
65 T. Ortolan i, Stefano delia Bella: Aggiornamento del „ Catalogue Raisonné" di A. De Vesme e Ph. D. Massar, Rosso
Tiziano Arte, Piacenza 1996, nr CII-CIV; Talbierska 2001, kat. III. 88, s. 154-155, Orzeł, odbitka w Muzeum Narodowym
w Warszawie.
66 Talbierska 2001, kat. I. 1-4, il. s. 281, kat. I. 6, il. s. 281 (według A. Durera).
67 Vesme, Massar 1971, 101; Talbierska 2001, kat. I. 7, il. s. 281 (według Guida Reniego); Vesme, Massar
1971, LXVI; Talbierska 2001, kat. I. 5, il. s. 281 (według Guercina); ibidem, kat. I. 1-4 (według J. Callota); ibidem, kat. I. 6,
il. s. 281 (według A. Durera).
68 Vesme, Massar 1971, 40 (z Pierrem Daretem); 83-86 (z Abrahamem Bosse'em); 851-876 (z Israelem Silvestre'em,
Jeanem Marotem).
69 François Collignon, Claude Goyrand, François Poilly, Nicolas (lub Noël) Cochin, François Richer, Bernardo Lucini, Va-
lerio Spada i inni.
70 G. Boffito, Frontespizi incisi nel libro italiano del Seicento, Firenze 1922, s. 55, 57, 88; idem, Battaglia di marche
tipografiche di Stefano delia Bella e l'ultima memoria scientifica dettata da Galileo Galilei, „La Bibliofilia", XLIII, Luglio-Agosto-
-Settembre 1941, s. 145-156.
71 M. Fabri, E. Garbero Zorzi, A.M. Pe trio li Tofani, // luogo teatrale a Firenze. Cat. mostra, Firenze 1975;
G. Capecchi, Stefano delia Bella e lo spettacolo delie armi, [w:] Stefano delia Bella un dipinto riemerso dal buio dei secoli,
Alessandro Falciani Libri, Firenze 1997, s. 41-63; A. Forlani Tempesti, Caramogi di Stefano delia Bella, [w:] Itinerari.
Contribua alla storia deli'arte in memoria di Maria Luisa Ferrari, Firenze 1979, t. 1, s. 117-122; e a d e m, Callot et Stefano delia
Bella: fêtes et caramogi, [w:] Jacques Callot 1592-1635, a cura di D. Terno i s, Paris, Klincksieck 1993, s. 483-510, il.
72 S.Massar i, S.Prosperi Valenti R o d i n ô, Tra mitto e allegoria. Immagini a stampa nel '500 e '600. Cat. mostra,
Firenze 1989, nr 223-242, il., s. 543-571.
73 F. Borroni, Stefano delia Bella. Satira e umorismo, Caricatura, grottesco e macabro, Biblioteca degli Eruditi e dei
Bibliofili II, Firenze 1953.
89
Najwięcej kłopotu przy obliczaniu graficznego œuvre Stefana delia Belli sprawia dopasowanie pozba-
wionych ilustracji opisów Jomberta i Vesme'a do konkretnej ryciny. Istnieje wiele przedstawień bardzo do
siebie zbliżonych pod względem kompozycji i wymiarów, zwłaszcza w tzw. seriach szkiców i prób akwa-
fortowych. Co więcej, nie można całkowicie ufać wymiarom podawanym w katalogach Jomberta i Vesme'a,
ponieważ pomijając nawet różnice w jakości papieru notowanych odbitek, część płyt została przycięta lub
rozcięta przez kolejnych wydawców, zanim powstały cytowane opracowania62. Do kontynuowania poszuki-
wań skłaniają jednak drobiazgowe opisy Vesme'a63 oraz Jomberta; niektóre z nich udało się bowiem ziden-
tyfikować - jak Amora z łukiem (V. 473), akwafortę odszukaną przez Massar w wiedeńskiej Albertinie.
Anna Forlani Tempesti uzupełniła cykl Śmierci (V. 87-92) o siódmą akwafortę, istniejącą w jedynej
odbitce ze zbiorów Uffizi64. Dalszą niewielką korektę w liczbie rycin przyniosła publikacja Tiziano Ortola-
niego, który odnalazł przypisaną Della Belli przez Vesme'a serię małych akwafort z przedstawieniami
zwierząt65, podobnie jak autorka niniejszej pracy, która dołączyła również do wczesnych prac artysty zna-
komitą kopię miedziorytu Albrechta Dlirera oraz cztery kopie akwafort Callota66. Reasumując powyższe
rozważania należy przyjąć, że aktualna liczba autorskich akwafort Stefana delia Belli wynosi 970, kopii
według rycin innych artystów - siedem67, prac wykonanych wspólnie z innymi grafikami - 3168, rycin
niepewnych (znanych jedynie z opisów Jomberta i Vesme'a) jest około 30, zidentyfikowanych prac innych
rytowników według rysunków artysty - około 14069. Największe zespoły tematyczne tworzą pejzaże, przed-
stawienia zwierząt, sceny i typy rodzajowe (w tym akwaforty typu capricci, variae figurae), frontispisy70
i ilustracje (około 100), ryciny ornamentacyjne (około 100) oraz teatralia i akwaforty okazjonalne (tezy,
uroczystości, pogrzeby, wjazdy)71. Wyjątkowe są prace alegoryczne - Cztery elementy {Żywioły), Pory Roku,
Śmierci, rzadsze o tematyce mitologicznej72 lub w charakterze burleski73 i religijne (głównie przedstawienia
Są to: V. 96, identyczna z akwafortą Claudine Bouzonnet według rysunku Jacques'a Stelli; V. 152-155, jako autora Massar
wskazuje François Collignona; V. 209, jako autora Massar wskazuje J. Stellę, V. 934, 786 bis, 948, 958.
61 Są to odbitki opisane przez Jomberta, nieodnalezione przez Vesme'a: V. 335, 356, 357, 360, 361, 413, 429, 432, 438, 439,
440, 446, 447, 448, 450, 451, 452, 453, 454, 455, 456.
62 Zwłaszcza serie V. 325-363 (Talbierska 2001, kat. II. 62-88, s. 66-71, il. s. 309-311), V. 389-411 ibidem, kat. II.
136-155, il. s. 318-320), V. 412-458 ibidem, kat. III. 18^12, s. 138-142, il. s. 375-377), V. 459-481 {ibidem, kat. III. 58-79,
s. 147-152, il. s. 383-384).
63 V. 421, 425, 441, 443, 449, 486, 487.
64 Uffizi, n. 102623, A. Forlani Tempesti, Stef ano delia Bella. Incisioni, scelte e annotate da Anna Forlani Tempesti,
Firenze 1972 (reprint La Nuova Italia éditrice, Firenze 1983; dalej cyt.: Forlani Tempesti 1972), il. CVII; e a d e m, Mostra
di incisioni di Stef ano delia Bella, Gabinetto Disegni e Stampe degli Uffizi, Firenze 1973 (dalej cyt.: Forlani Tempesti
1973), nr 98, il. 92; eadem, Un libro su Stefano delia Bella, „Paragone", 279, 1973, s. 54-76 (dalej cyt.: Forlani Tempesti
1973 I), il. 30b.
65 T. Ortolan i, Stefano delia Bella: Aggiornamento del „ Catalogue Raisonné" di A. De Vesme e Ph. D. Massar, Rosso
Tiziano Arte, Piacenza 1996, nr CII-CIV; Talbierska 2001, kat. III. 88, s. 154-155, Orzeł, odbitka w Muzeum Narodowym
w Warszawie.
66 Talbierska 2001, kat. I. 1-4, il. s. 281, kat. I. 6, il. s. 281 (według A. Durera).
67 Vesme, Massar 1971, 101; Talbierska 2001, kat. I. 7, il. s. 281 (według Guida Reniego); Vesme, Massar
1971, LXVI; Talbierska 2001, kat. I. 5, il. s. 281 (według Guercina); ibidem, kat. I. 1-4 (według J. Callota); ibidem, kat. I. 6,
il. s. 281 (według A. Durera).
68 Vesme, Massar 1971, 40 (z Pierrem Daretem); 83-86 (z Abrahamem Bosse'em); 851-876 (z Israelem Silvestre'em,
Jeanem Marotem).
69 François Collignon, Claude Goyrand, François Poilly, Nicolas (lub Noël) Cochin, François Richer, Bernardo Lucini, Va-
lerio Spada i inni.
70 G. Boffito, Frontespizi incisi nel libro italiano del Seicento, Firenze 1922, s. 55, 57, 88; idem, Battaglia di marche
tipografiche di Stefano delia Bella e l'ultima memoria scientifica dettata da Galileo Galilei, „La Bibliofilia", XLIII, Luglio-Agosto-
-Settembre 1941, s. 145-156.
71 M. Fabri, E. Garbero Zorzi, A.M. Pe trio li Tofani, // luogo teatrale a Firenze. Cat. mostra, Firenze 1975;
G. Capecchi, Stefano delia Bella e lo spettacolo delie armi, [w:] Stefano delia Bella un dipinto riemerso dal buio dei secoli,
Alessandro Falciani Libri, Firenze 1997, s. 41-63; A. Forlani Tempesti, Caramogi di Stefano delia Bella, [w:] Itinerari.
Contribua alla storia deli'arte in memoria di Maria Luisa Ferrari, Firenze 1979, t. 1, s. 117-122; e a d e m, Callot et Stefano delia
Bella: fêtes et caramogi, [w:] Jacques Callot 1592-1635, a cura di D. Terno i s, Paris, Klincksieck 1993, s. 483-510, il.
72 S.Massar i, S.Prosperi Valenti R o d i n ô, Tra mitto e allegoria. Immagini a stampa nel '500 e '600. Cat. mostra,
Firenze 1989, nr 223-242, il., s. 543-571.
73 F. Borroni, Stefano delia Bella. Satira e umorismo, Caricatura, grottesco e macabro, Biblioteca degli Eruditi e dei
Bibliofili II, Firenze 1953.