DOI Artikel:
Talbierska, Jolanta: Twórczość Stefana della Belli (1610-1664)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0091
90
JOLANTA TALBIERSKA
Marii z Dzieciątkiem i św. Jana Chrzciciela), w tym również sceny staro testamentowe (Bitwa z Amalekita-
mi, Jakub i Rachel, Jakub w drodze do Egiptu). Kilkanaście akwafort (prócz pejzaży) prezentuje zabytki
sztuki starożytnej, rzeźby i płaskorzeźby znajdujące się w rzymskich i florenckich kolekcjach.
PIERWSZY ETAP TWÓRCZOŚCI (1620-1638). FLORENCJA I RZYM
- W KRĘGU KSIĄŻĄT DE'MEDICI
Stefano delia Bella, syn rzeźbiarza Francesca di Girolamo delia Bella i Dianory Buonaiuti, urodził się
18 maja 1610 r. we Florencji jako piąte dziecko w rodzinie. Został ochrzczony w kościele San Giovanni
Battista (według Filippo Baldinucciego74) lub Sant'Ambrogio (według A. de Vesme'a75). Ojciec artysty zmarł
w 1612 г., lecz rodzina pozostała przy Via di Mezzo w usytuowanym nieopodal katedry, w dzielnicy Sant'Am-
brogio, dużym budynku z ogrodem, nabytym przez Francesca delia Bellę w 1605 r.76 Starsi bracia Stefana
otrzymali wykształcenie artystyczne: Girolamo został malarzem (zm. 1649 we Florencji), Lodovico złotni-
kiem (zm. 1673 we Florencji), Giovan Piero rzeźbiarzem (zm. 1662 we Florencji)77.
Wbrew potocznym opiniom, Florencja końca XVI i 1. połowy XVII w. była równie znacząca intelek-
tualnie i artystycznie, co kosmopolityczny Rzym około roku 1650. O ile jednak sztuka Wiecznego Miasta
pretendowała do miana uniwersalnej, o tyle środowisko kulturalno-naukowe Florencji, o wybitnie intelek-
tualnym charakterze, skupione było wokół dworu i tworzone zgodnie z indywidualnymi aspiracjami kolej-
nych książąt de'Medici. Różne narodowości i orientacje artystyczne zatrudnianych osób, z przewagą wło-
sko-niderlandzkiej, stworzyły dość jednorodny obraz kultury florenckiej tego okresu. Klaus Lankheit,
analizując barokową sztukę Florencji, wskazał na istnienie oryginalnej i homogenicznej twórczości tego
środowiska, mimo widocznych również inspiracji rzymskich78. Znawcami, kolekcjonerami i protektorami
artystów byli wielki książę Ferdynand I (1549-1609) oraz jego synowie - wielki książę Cosimo II (1590-
-1620), Lorenzo (1599-1648) i kardynał Carlo (1596-1666), wielki książę Ferdynand II (1610-1670) i jego
bracia, Mattias (1613-1671) oraz kardynałowie - Giovan Carlo (1611-1663) i Leopoldo (1617-1675).
Małżeństwo Cosima II z księżniczką austriacką Marią Magdaleną zacieśniło kontakty artystyczne z tą czę-
ścią Europy, rozbudzając szczególnie upodobania do postmanierystycznych form oraz kolekcjonerskich
przedmiotów z kości słoniowej i bursztynu. Florencja zatrudniała złotników z Niderlandów, wśród nich
braci van Vianen z Utrechtu, z których Paulus Willemsz. pracował również na dworze Rudolfa II w Pradze.
Wielki książę Cosimo III (1642-1723) podzielał zamiłowania i kontynuował dzieło swego ojca Ferdynan-
da II, który był postacią wybitną i wyjątkową (il. 6). Dzięki sprzyjającej sytuacji politycznej i gospodarczej
Ferdynand II mógł poświęcić się swojej największej pasji - kolekcjonerstwu. Patronował rozwojowi sztuk
i nauk, a wśród otaczających go osób przeważali erudyci, będący również sprawdzonymi i zaufanymi urzęd-
nikami państwowymi. Nie ustępował mu w niczym Lorenzo de'Medici (il. 7), oddany ozdabianiu i wypo-
sażaniu w dzieła sztuki ukochanej willi Petraia, pozostający jednak w cieniu spektakularnej działalności
panującego bratanka.
Z dworem związani byli znakomici uczeni, literaci, muzycy i politycy, jak Ainolfo dei Bardi (1573-
-1638), kawaler maltański, podejmujący liczne misje dyplomatyczne, który w 1608 r. zawarł małżeństwo
per procura w imieniu Cosima II z Marią Magdaleną Austriacką79, Giovanni Carlo Coppola (1599-1651),
biskup Muro i autor libretta Nozze degli dei, Alessandro Segni (1633-1697), sekretarz Accademia delia
Crusca (pod imieniem Guarnito) i Accademia del Cimento, Isaac Benserade (ok. 1613-1691), librecista,
autor Ballet Royal de la nuict (1653) czy zatrudniony od 1623 r. Galileo Galilei (1564-1642), w latach
74 F. В aldinucci, Cominciamento e progresse dell'arte, deU'intagliare in rame, colle vite di molti de'più eccellenti Ma-
estri delia Stessa Professione. Di Filippo Baldinucci fiorentino, Accademico delia Crusca. All'illustriss. sig. abate Francesco Ma-
rucelli in Firenze, MDCLXXXVI, s. 65-77: Vita di Stefano delia Bella, intagliator fiorentino. Discepolo di Cesare Dandini, nato
1610-1664, s. 65 (2 wyd. Firenze 1767, s. 139-164, 3 wyd. Milano 1808, s. 163-192).
75Vesme, Massar 1971, s. 31.
76 Ibidem, s. 3.
77 Florencja, Biblioteca Nazionale Centrale di Firenze, Poligrafo Gargani n. 242 c. n.n.; В elle si, Stefano delia Bella otto
dipinti..., s. 51-52.
78 K. Lankheit, Florentinische Barockplastik - Die Kunst am Hofe der Letzten Medici, Munchen 1962.
79 S. Melo ni Trkulja, Al servizio del Granduca. Ricognizione di cento immagini delia gente di corte. Cat. mostra,
Firenze, Palazzo Pitti, 24 luglio - 21 settembre 1980, Firenze 1980, kat. III. 4, s. 21.
JOLANTA TALBIERSKA
Marii z Dzieciątkiem i św. Jana Chrzciciela), w tym również sceny staro testamentowe (Bitwa z Amalekita-
mi, Jakub i Rachel, Jakub w drodze do Egiptu). Kilkanaście akwafort (prócz pejzaży) prezentuje zabytki
sztuki starożytnej, rzeźby i płaskorzeźby znajdujące się w rzymskich i florenckich kolekcjach.
PIERWSZY ETAP TWÓRCZOŚCI (1620-1638). FLORENCJA I RZYM
- W KRĘGU KSIĄŻĄT DE'MEDICI
Stefano delia Bella, syn rzeźbiarza Francesca di Girolamo delia Bella i Dianory Buonaiuti, urodził się
18 maja 1610 r. we Florencji jako piąte dziecko w rodzinie. Został ochrzczony w kościele San Giovanni
Battista (według Filippo Baldinucciego74) lub Sant'Ambrogio (według A. de Vesme'a75). Ojciec artysty zmarł
w 1612 г., lecz rodzina pozostała przy Via di Mezzo w usytuowanym nieopodal katedry, w dzielnicy Sant'Am-
brogio, dużym budynku z ogrodem, nabytym przez Francesca delia Bellę w 1605 r.76 Starsi bracia Stefana
otrzymali wykształcenie artystyczne: Girolamo został malarzem (zm. 1649 we Florencji), Lodovico złotni-
kiem (zm. 1673 we Florencji), Giovan Piero rzeźbiarzem (zm. 1662 we Florencji)77.
Wbrew potocznym opiniom, Florencja końca XVI i 1. połowy XVII w. była równie znacząca intelek-
tualnie i artystycznie, co kosmopolityczny Rzym około roku 1650. O ile jednak sztuka Wiecznego Miasta
pretendowała do miana uniwersalnej, o tyle środowisko kulturalno-naukowe Florencji, o wybitnie intelek-
tualnym charakterze, skupione było wokół dworu i tworzone zgodnie z indywidualnymi aspiracjami kolej-
nych książąt de'Medici. Różne narodowości i orientacje artystyczne zatrudnianych osób, z przewagą wło-
sko-niderlandzkiej, stworzyły dość jednorodny obraz kultury florenckiej tego okresu. Klaus Lankheit,
analizując barokową sztukę Florencji, wskazał na istnienie oryginalnej i homogenicznej twórczości tego
środowiska, mimo widocznych również inspiracji rzymskich78. Znawcami, kolekcjonerami i protektorami
artystów byli wielki książę Ferdynand I (1549-1609) oraz jego synowie - wielki książę Cosimo II (1590-
-1620), Lorenzo (1599-1648) i kardynał Carlo (1596-1666), wielki książę Ferdynand II (1610-1670) i jego
bracia, Mattias (1613-1671) oraz kardynałowie - Giovan Carlo (1611-1663) i Leopoldo (1617-1675).
Małżeństwo Cosima II z księżniczką austriacką Marią Magdaleną zacieśniło kontakty artystyczne z tą czę-
ścią Europy, rozbudzając szczególnie upodobania do postmanierystycznych form oraz kolekcjonerskich
przedmiotów z kości słoniowej i bursztynu. Florencja zatrudniała złotników z Niderlandów, wśród nich
braci van Vianen z Utrechtu, z których Paulus Willemsz. pracował również na dworze Rudolfa II w Pradze.
Wielki książę Cosimo III (1642-1723) podzielał zamiłowania i kontynuował dzieło swego ojca Ferdynan-
da II, który był postacią wybitną i wyjątkową (il. 6). Dzięki sprzyjającej sytuacji politycznej i gospodarczej
Ferdynand II mógł poświęcić się swojej największej pasji - kolekcjonerstwu. Patronował rozwojowi sztuk
i nauk, a wśród otaczających go osób przeważali erudyci, będący również sprawdzonymi i zaufanymi urzęd-
nikami państwowymi. Nie ustępował mu w niczym Lorenzo de'Medici (il. 7), oddany ozdabianiu i wypo-
sażaniu w dzieła sztuki ukochanej willi Petraia, pozostający jednak w cieniu spektakularnej działalności
panującego bratanka.
Z dworem związani byli znakomici uczeni, literaci, muzycy i politycy, jak Ainolfo dei Bardi (1573-
-1638), kawaler maltański, podejmujący liczne misje dyplomatyczne, który w 1608 r. zawarł małżeństwo
per procura w imieniu Cosima II z Marią Magdaleną Austriacką79, Giovanni Carlo Coppola (1599-1651),
biskup Muro i autor libretta Nozze degli dei, Alessandro Segni (1633-1697), sekretarz Accademia delia
Crusca (pod imieniem Guarnito) i Accademia del Cimento, Isaac Benserade (ok. 1613-1691), librecista,
autor Ballet Royal de la nuict (1653) czy zatrudniony od 1623 r. Galileo Galilei (1564-1642), w latach
74 F. В aldinucci, Cominciamento e progresse dell'arte, deU'intagliare in rame, colle vite di molti de'più eccellenti Ma-
estri delia Stessa Professione. Di Filippo Baldinucci fiorentino, Accademico delia Crusca. All'illustriss. sig. abate Francesco Ma-
rucelli in Firenze, MDCLXXXVI, s. 65-77: Vita di Stefano delia Bella, intagliator fiorentino. Discepolo di Cesare Dandini, nato
1610-1664, s. 65 (2 wyd. Firenze 1767, s. 139-164, 3 wyd. Milano 1808, s. 163-192).
75Vesme, Massar 1971, s. 31.
76 Ibidem, s. 3.
77 Florencja, Biblioteca Nazionale Centrale di Firenze, Poligrafo Gargani n. 242 c. n.n.; В elle si, Stefano delia Bella otto
dipinti..., s. 51-52.
78 K. Lankheit, Florentinische Barockplastik - Die Kunst am Hofe der Letzten Medici, Munchen 1962.
79 S. Melo ni Trkulja, Al servizio del Granduca. Ricognizione di cento immagini delia gente di corte. Cat. mostra,
Firenze, Palazzo Pitti, 24 luglio - 21 settembre 1980, Firenze 1980, kat. III. 4, s. 21.