DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0241
240
JERZY KOWALCZYK
84. Lwów, kościół karmelitów bosych, ołtarz-konfesja, 85. Stanisławów, kolegiata, ołtarz-konfesja, ok. poł. XVIII w.
poł. XVIII w. Fot. A. Bochnak, 1925, neg. IS PAN Fot. A. Bochnak, 1925, neg. IS PAN
są tu ołtarze na zamknięciu naw bocznych w katedrze łacińskiej (il. 75) oraz przy tęczy w kościele farnym
w Buczaczu (il. 51).
Ważnym etapem ku uspokojeniu formy był monumentalny, sześciokolumnowy, dwustronny ołtarz główny
w kościele dominikanów Bożego Ciała (1764)334 (il. 82). Kolumny dźwigające odcinki belkowań są połą-
czone tylko gzymsami. Ustawienie kolumn z belkowaniem polega na uskokowym wysuwaniu. Dwie środ-
kowe flankują krucyfiks zawieszony pod arkadą z baldachimem. Część centralną wieńczy kielich z hostią
w glorii. Ołtarz, opracowany podobnie z dwu stron, ma od strony nawy pięć figur nadnaturalnej wielkości:
pośrodku - śś. Piotra i Pawła, po bokach - śś. Jana Chrzciciela i Andrzeja. Figury były niesłusznie przypi-
sywane Maciejowi Polejowskiemu335. Większą szansę powodzenia ma, wysunięta nieśmiało przez Hornun-
ga, atrybucja Sebastianowi Fesingerowi336. Architektura ołtarza jednorodnie powiązana z architekturą świą-
tyni (identyczne profile belkowań) pozwala przyjąć, że jego autorem był Jan de Witte. Omawiany ołtarz
główny inauguruje nurt klasyczny w architekturze sakralnej archidiecezji lwowskiej, a przez to zasługuje na
miano prekursorskiego.
Znamienne dla późnego baroku są ołtarze z architektonicznymi nastawami malowanymi, określanymi
z włoska jako ąuadratura. Najwspanialsze dzieło tego typu powstało w Hodowicy w 1757 r.337 Meretyn
połączył malowaną architekturę ołtarza głównego z pełnoplastycznymi rzeźbami i światłem ukrytym, two-
rząc genialną kompozycję (il. 83). Dramatyczna scena religijna, związana ze Starym i Nowym Testamentem
334 Wyznacznikiem daty powstania ołtarza głównego jest konsekracja świątyni 29 VI 1764 г., jak słusznie podkreślił Hornung
(1995, s. 86-88). Należy odrzucić późne datowanie ołtarza na lata 70. XVIII w., wysunięte przez Mańkowskiego (1937, s. 31).
335 Mańkowski 1937, s. 31.
336 Hornung 1995, s. 88-89.
337 Mańkowski 1937, s. 92-93; Ostrowski 1993b, s. 30, 37; Ostrowski 2000b, s. 197-216.
JERZY KOWALCZYK
84. Lwów, kościół karmelitów bosych, ołtarz-konfesja, 85. Stanisławów, kolegiata, ołtarz-konfesja, ok. poł. XVIII w.
poł. XVIII w. Fot. A. Bochnak, 1925, neg. IS PAN Fot. A. Bochnak, 1925, neg. IS PAN
są tu ołtarze na zamknięciu naw bocznych w katedrze łacińskiej (il. 75) oraz przy tęczy w kościele farnym
w Buczaczu (il. 51).
Ważnym etapem ku uspokojeniu formy był monumentalny, sześciokolumnowy, dwustronny ołtarz główny
w kościele dominikanów Bożego Ciała (1764)334 (il. 82). Kolumny dźwigające odcinki belkowań są połą-
czone tylko gzymsami. Ustawienie kolumn z belkowaniem polega na uskokowym wysuwaniu. Dwie środ-
kowe flankują krucyfiks zawieszony pod arkadą z baldachimem. Część centralną wieńczy kielich z hostią
w glorii. Ołtarz, opracowany podobnie z dwu stron, ma od strony nawy pięć figur nadnaturalnej wielkości:
pośrodku - śś. Piotra i Pawła, po bokach - śś. Jana Chrzciciela i Andrzeja. Figury były niesłusznie przypi-
sywane Maciejowi Polejowskiemu335. Większą szansę powodzenia ma, wysunięta nieśmiało przez Hornun-
ga, atrybucja Sebastianowi Fesingerowi336. Architektura ołtarza jednorodnie powiązana z architekturą świą-
tyni (identyczne profile belkowań) pozwala przyjąć, że jego autorem był Jan de Witte. Omawiany ołtarz
główny inauguruje nurt klasyczny w architekturze sakralnej archidiecezji lwowskiej, a przez to zasługuje na
miano prekursorskiego.
Znamienne dla późnego baroku są ołtarze z architektonicznymi nastawami malowanymi, określanymi
z włoska jako ąuadratura. Najwspanialsze dzieło tego typu powstało w Hodowicy w 1757 r.337 Meretyn
połączył malowaną architekturę ołtarza głównego z pełnoplastycznymi rzeźbami i światłem ukrytym, two-
rząc genialną kompozycję (il. 83). Dramatyczna scena religijna, związana ze Starym i Nowym Testamentem
334 Wyznacznikiem daty powstania ołtarza głównego jest konsekracja świątyni 29 VI 1764 г., jak słusznie podkreślił Hornung
(1995, s. 86-88). Należy odrzucić późne datowanie ołtarza na lata 70. XVIII w., wysunięte przez Mańkowskiego (1937, s. 31).
335 Mańkowski 1937, s. 31.
336 Hornung 1995, s. 88-89.
337 Mańkowski 1937, s. 92-93; Ostrowski 1993b, s. 30, 37; Ostrowski 2000b, s. 197-216.