DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0244
ŚWIĄTYNIE I KLAS/TORY PÓŹNOBAROKOWE W ARCHIDffiCEZJ] LWOWSKIEJ
243
87. Bohorodczany, fasada kościoła dominikanów, 1742-1761. 88. Tyśmienica, fasada kościoła dominikanów, 1736.
Proj. restauracji architekt A. Broniewski 1916, zbiory Pomiar 1949. Fot. ze zbiorów J. Chrząszczewskiego
pomiarów IS PAN
rafialnego w Kąkolnikach (1741-1742) , z tym, że ta pierwsza była aż trójkondygnacjowa. Podobne są
obramienia okien i prostokątne portale zwieńczone łukowymi naczółkami. Najbliższą analogią dla fasady
kąkolnickiej stanowi kościół bernardynów w Józefowie nad Wisłą (1730-1743). Te dwie świątynie, ufundo-
wane przez hetmana Józefa Potockiego, mają także wieże dwukondygnacjowe, a więc zrównane z wysoko-
ścią całej fasady.
Oryginalną dwuwieżową i dwukondygnacjową fasadę otrzymał kościół parafialny w Monasterzyskach,
poświęcony w 1751 r.350 Dolna kondygnacja jest pięcioosiowa, górna - trójosiowa. Szerokość przęseł jest
alternacyjna. Wieże zostały niejako odsunięte od brzegów fasady i usytuowane nad wąskimi przęsłami po
bokach szerokiego przęsła środkowego, na osi filarów międzynawowych bazylikowego wnętrza (il. 89).
To niezwykłe rozwiązanie ma kilka ciekawych analogii kościołów: parafialnego w Tynnej na Podolu (1717
lub 1730)351 oraz jezuickich w Chodlu koło Lublina (przed 1755, architekt F. Koźmiński)352 i w Porycku na
Wołyniu (1744-1755 przypisany architektowi Pawłowi Giżyckiemu)353. Osoba fundatora i pewne analogie
w ukształtowaniu wnętrza z innymi kościołami jego fundacji pozwają przypuścić, że świątynię w Monaste-
rzyskach projektował jakiś inżynier wojskowy354. Dodajmy, że są interesujące analogie w architekturze włoskiej
(Oratorio di S. Quirico w Pawii, 1732-1734, architekt Giovanni Antonio Venerosi)355.
AAL, sygn. AV 2, k. 233; AV 5. Nie można się zgodzić ze stwierdzeniem Andrzeja Betleja, że „formy kościoła, a zwłasz-
cza ukształtowanie fasady, są wynikiem prac budowlanych w latach sześćdziesiątych XVIII wieku" (Betlej 1996b, s. 215).
350 Ostrowski 1996, s. 84.
351 Kowalczyk 1996, s. 95, il. 24.
352 Kowalczyk 1992, s. 89-90, il. 48.
353 Betlej 2000, s. 496.
354 J.K. Ostrowski uważa architekturę kościoła w Monasterzyskach za prowincjonalną. Wysuwa jednocześnie przypuszczenie,
że projekt „mógł zostać sporządzony równie dobrze przez cechowego budowniczego, jak i wojskowego czy też duchownego pa-
rającego się po amatorsku architekturą" (1996, s. 91, 92). Krytyczną opinię można odnieść tylko do wykonania detalu, a nic
koncepcji architektonicznej.
355 Grassi 1986, s. 445, il. 578. Na tę analogię wskazałem już z okazji omawiania kościoła w Tynnej (Kowalczyk 1996, s. 95).
243
87. Bohorodczany, fasada kościoła dominikanów, 1742-1761. 88. Tyśmienica, fasada kościoła dominikanów, 1736.
Proj. restauracji architekt A. Broniewski 1916, zbiory Pomiar 1949. Fot. ze zbiorów J. Chrząszczewskiego
pomiarów IS PAN
rafialnego w Kąkolnikach (1741-1742) , z tym, że ta pierwsza była aż trójkondygnacjowa. Podobne są
obramienia okien i prostokątne portale zwieńczone łukowymi naczółkami. Najbliższą analogią dla fasady
kąkolnickiej stanowi kościół bernardynów w Józefowie nad Wisłą (1730-1743). Te dwie świątynie, ufundo-
wane przez hetmana Józefa Potockiego, mają także wieże dwukondygnacjowe, a więc zrównane z wysoko-
ścią całej fasady.
Oryginalną dwuwieżową i dwukondygnacjową fasadę otrzymał kościół parafialny w Monasterzyskach,
poświęcony w 1751 r.350 Dolna kondygnacja jest pięcioosiowa, górna - trójosiowa. Szerokość przęseł jest
alternacyjna. Wieże zostały niejako odsunięte od brzegów fasady i usytuowane nad wąskimi przęsłami po
bokach szerokiego przęsła środkowego, na osi filarów międzynawowych bazylikowego wnętrza (il. 89).
To niezwykłe rozwiązanie ma kilka ciekawych analogii kościołów: parafialnego w Tynnej na Podolu (1717
lub 1730)351 oraz jezuickich w Chodlu koło Lublina (przed 1755, architekt F. Koźmiński)352 i w Porycku na
Wołyniu (1744-1755 przypisany architektowi Pawłowi Giżyckiemu)353. Osoba fundatora i pewne analogie
w ukształtowaniu wnętrza z innymi kościołami jego fundacji pozwają przypuścić, że świątynię w Monaste-
rzyskach projektował jakiś inżynier wojskowy354. Dodajmy, że są interesujące analogie w architekturze włoskiej
(Oratorio di S. Quirico w Pawii, 1732-1734, architekt Giovanni Antonio Venerosi)355.
AAL, sygn. AV 2, k. 233; AV 5. Nie można się zgodzić ze stwierdzeniem Andrzeja Betleja, że „formy kościoła, a zwłasz-
cza ukształtowanie fasady, są wynikiem prac budowlanych w latach sześćdziesiątych XVIII wieku" (Betlej 1996b, s. 215).
350 Ostrowski 1996, s. 84.
351 Kowalczyk 1996, s. 95, il. 24.
352 Kowalczyk 1992, s. 89-90, il. 48.
353 Betlej 2000, s. 496.
354 J.K. Ostrowski uważa architekturę kościoła w Monasterzyskach za prowincjonalną. Wysuwa jednocześnie przypuszczenie,
że projekt „mógł zostać sporządzony równie dobrze przez cechowego budowniczego, jak i wojskowego czy też duchownego pa-
rającego się po amatorsku architekturą" (1996, s. 91, 92). Krytyczną opinię można odnieść tylko do wykonania detalu, a nic
koncepcji architektonicznej.
355 Grassi 1986, s. 445, il. 578. Na tę analogię wskazałem już z okazji omawiania kościoła w Tynnej (Kowalczyk 1996, s. 95).