DOI Artikel:
Jaworski, Piotr: Antyk w Królikarni: architektura i zbiory artystyczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0215
ANTYK W KRÓLIKARNI. ARCHITEKTURA I ZBIORY ARTYSTYCZNE
209
ślej szych tej okolicy, z któremi łączy się tylko mostem, hrabia począł budować dom wiejski, chociaż niebardzo
wytwornego smaku; obiecuje on coś nadzwyczajnego, gdy zostanie ukończony. Wielki gmach już skończony,
zawiera kuchnię; leży on w dolinie na lewo i ma pozór starożytnego rzymskiego monumentu na kształt Ce-
cylii Metelli pod Rzymem, znanego pospolicie pod nazwiskiem Capo di Bove"59. Jak widać z opisu, budowa
kuchni wyprzedziła realizację projektu pałacu. Wiadomo, że miała ona miejsce w latach 1780-178260.
Można sądzić, że malownicza lokalizacja Królikarni na skarpie - z rozległym widokiem w kierunku
Wisły (il. 5) - nie pozostawała bez znaczenia przy wyborze przez Merliniego palladiańskiego wzoru budow-
li centralnej dla planowanej budowli pałacowej. Andréa Palladio tak pisał na temat lokalizacji Rotondy:
„Miejsce to jest jednym z najbardziej uroczych i przyjemnych, jakie można sobie wyobrazić, znajduje się
bowiem na bardzo łagodnym stoku wzgórza i ma z jednej strony [...] rzekę [...], z drugiej zaś inne wdzięczne
pagórki [...], a wszystkie uprawne, obfitują w wyśmienite owoce i najlepszą winorośl"61.
Trzykondygnacyjny budynek kuchenny Merlini zaprojektował na planie koła. Od strony podjazdu przed
pałacem przylega do niego aneks na planie wycinka koła. Wewnątrz budynku architekt umieścił niewielki
kolisty dziedzińczyk, na który wychodzą okna pomieszczeń.
Projektując kuchnię, Merlini w oryginalny sposób wykorzystał zbocze skarpy. Od strony podjazdu
pałacowego jawi się ona bowiem jako niewielki parterowy pawilonik, zaś od strony dolnego ogrodu - jako
monumentalna budowla ogrodowa.
W tym miejscu - poprzedzając rozważania na temat genezy budynku kuchni w Królikarni - kilka uwag
poświęcić wypada lokalizacji kuchni jako typu pomieszczenia gospodarczego62. W tradycji polskiej archi-
59 S.B. Zug, Ogrody w Warszawie i jej okolicach, opisane w roku 1784 przez [--] Budowniczego Kościoła Ewangelickiego
w Warszawie, „Kurier Niedzielny", 1898, nr 26, s. 410.
60 Kwiatkowski, Dzieje..., s. 66. Por. wyżej w tekście.
61 A. Pal 1 ad i o, / Quattro libri deli' architettura, Venetia 1570, ks. II, rozdz. 3 (korzystam z przekładu M. Rzepińskiej w
polskiej edycji dzieła: idem, Cztery księgi o architekturze, Warszawa 1955, s. 90).
62 Uwagi ogólne zawiera hasło: Cucina, [w:] Diz.ionario Enciclopedico di Architettura e Urbanistica, t. I. red. P. Porto -
ghesi, Roma 1968, s. 118-1 19.
209
ślej szych tej okolicy, z któremi łączy się tylko mostem, hrabia począł budować dom wiejski, chociaż niebardzo
wytwornego smaku; obiecuje on coś nadzwyczajnego, gdy zostanie ukończony. Wielki gmach już skończony,
zawiera kuchnię; leży on w dolinie na lewo i ma pozór starożytnego rzymskiego monumentu na kształt Ce-
cylii Metelli pod Rzymem, znanego pospolicie pod nazwiskiem Capo di Bove"59. Jak widać z opisu, budowa
kuchni wyprzedziła realizację projektu pałacu. Wiadomo, że miała ona miejsce w latach 1780-178260.
Można sądzić, że malownicza lokalizacja Królikarni na skarpie - z rozległym widokiem w kierunku
Wisły (il. 5) - nie pozostawała bez znaczenia przy wyborze przez Merliniego palladiańskiego wzoru budow-
li centralnej dla planowanej budowli pałacowej. Andréa Palladio tak pisał na temat lokalizacji Rotondy:
„Miejsce to jest jednym z najbardziej uroczych i przyjemnych, jakie można sobie wyobrazić, znajduje się
bowiem na bardzo łagodnym stoku wzgórza i ma z jednej strony [...] rzekę [...], z drugiej zaś inne wdzięczne
pagórki [...], a wszystkie uprawne, obfitują w wyśmienite owoce i najlepszą winorośl"61.
Trzykondygnacyjny budynek kuchenny Merlini zaprojektował na planie koła. Od strony podjazdu przed
pałacem przylega do niego aneks na planie wycinka koła. Wewnątrz budynku architekt umieścił niewielki
kolisty dziedzińczyk, na który wychodzą okna pomieszczeń.
Projektując kuchnię, Merlini w oryginalny sposób wykorzystał zbocze skarpy. Od strony podjazdu
pałacowego jawi się ona bowiem jako niewielki parterowy pawilonik, zaś od strony dolnego ogrodu - jako
monumentalna budowla ogrodowa.
W tym miejscu - poprzedzając rozważania na temat genezy budynku kuchni w Królikarni - kilka uwag
poświęcić wypada lokalizacji kuchni jako typu pomieszczenia gospodarczego62. W tradycji polskiej archi-
59 S.B. Zug, Ogrody w Warszawie i jej okolicach, opisane w roku 1784 przez [--] Budowniczego Kościoła Ewangelickiego
w Warszawie, „Kurier Niedzielny", 1898, nr 26, s. 410.
60 Kwiatkowski, Dzieje..., s. 66. Por. wyżej w tekście.
61 A. Pal 1 ad i o, / Quattro libri deli' architettura, Venetia 1570, ks. II, rozdz. 3 (korzystam z przekładu M. Rzepińskiej w
polskiej edycji dzieła: idem, Cztery księgi o architekturze, Warszawa 1955, s. 90).
62 Uwagi ogólne zawiera hasło: Cucina, [w:] Diz.ionario Enciclopedico di Architettura e Urbanistica, t. I. red. P. Porto -
ghesi, Roma 1968, s. 118-1 19.