DOI Artikel:
Jaworski, Piotr: Antyk w Królikarni: architektura i zbiory artystyczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0216
210
PIOTR JAWORSKI
5. Autor nieokreślony, Widok na tarasy w Królikarni (MNW, Muzeum w Nieborowie i Arkadii, nr inw. A. 160 MNb).
Fot. S. Sobkowicz
tektury rezydencjonalnej pomieszczenia kuchenne starano się umieszczać w pawilonach oddzielonych od
pałacu. Autor Krótkiej nauki budowniczej63 pisał: „Kuchnie w budynku pod tym dachem, gdzie pan mieszka,
nie mieć, zwłaszcza w pałacu, który dziedzińca nie ma. Przyczyna ta, że stąd fnetor być musi. Bo w Pol-
szczę kuchnia być nie może ochędożna dlatego, że w niej siła warzą, siła pieką, siła smażą kur, gęsi, prosiąt
s
i carnificina sroga". Źródło ogromnej popularności w Polsce założenia pałacowego typu palladiańskiego
niektórzy badacze dostrzegają m.in. w tradycji umieszczania kuchni w osobnym budynku64. Nieco inaczej,
głównie ze względu na ograniczenia finansowe właścicieli, wyglądała praktyka lokalizacji kuchni w dwo-
rach szlacheckich. Kuchnie oddzielone od domu mieszkalnego (niekiedy połączone ćwierćkolistymi galeria-
mi) odnajdujemy w większości klasycy stycznych rezydencji ogrodowych w Warszawie i okolicach. Tak
było m.in. w Łazienkach, Mokotowie, Olesinie, Rozkoszy oraz na Książęcem. W ostatnim z wymienionych
założeń budynek kuchni, wyprzedzający realizację budowli w Królikarni, połączony był podziemnym kory-
tarzem z salą zwaną Elizeum, a na zewnątrz przyjmował formę meczeciku z dwoma minaretami (tzw. Domek
Imama)65. Nie była więc kuchnia w Królikarni pierwszą ani jedyną budowlą, która, obok użytkowego prze-
znaczenia, pełniła zarazem funkcje pawilonu ogrodowego. Zaskakujące formy architektoniczne spotykane
w ówczesnych ogrodach stały się celem satyry Ignacego Krasickiego, który tak opisał swą przygodę w Mo-
kotowie: „Jadąc dalej przez ulicę/Postrzegłem jakąś świątnicę:/Gust pięknej architektury,AVieże, baszty,
mosty, mury./Więc się nieco zatrzymałem,/A gdy, co to jest, pytałem/Chociażem pięknie przywitał,/Roz-
śmiał się ten, com go pytał./I poniekąd miał sprawiedliwą przyczynę: dowiedziałem się albowiem od niego
63 [Ł. Opaliński], Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego [Teksty źró-
dłowe do dziejów teorii i sztuki, t. VII], oprać. A. Miłobędzki, Wrocław 1957, s. 13.
64 Jaroszewski, Ze studiów..., s. 153-154.
65 Kwiatkowski, Szymon Bogumił Zug..., s. 52.
PIOTR JAWORSKI
5. Autor nieokreślony, Widok na tarasy w Królikarni (MNW, Muzeum w Nieborowie i Arkadii, nr inw. A. 160 MNb).
Fot. S. Sobkowicz
tektury rezydencjonalnej pomieszczenia kuchenne starano się umieszczać w pawilonach oddzielonych od
pałacu. Autor Krótkiej nauki budowniczej63 pisał: „Kuchnie w budynku pod tym dachem, gdzie pan mieszka,
nie mieć, zwłaszcza w pałacu, który dziedzińca nie ma. Przyczyna ta, że stąd fnetor być musi. Bo w Pol-
szczę kuchnia być nie może ochędożna dlatego, że w niej siła warzą, siła pieką, siła smażą kur, gęsi, prosiąt
s
i carnificina sroga". Źródło ogromnej popularności w Polsce założenia pałacowego typu palladiańskiego
niektórzy badacze dostrzegają m.in. w tradycji umieszczania kuchni w osobnym budynku64. Nieco inaczej,
głównie ze względu na ograniczenia finansowe właścicieli, wyglądała praktyka lokalizacji kuchni w dwo-
rach szlacheckich. Kuchnie oddzielone od domu mieszkalnego (niekiedy połączone ćwierćkolistymi galeria-
mi) odnajdujemy w większości klasycy stycznych rezydencji ogrodowych w Warszawie i okolicach. Tak
było m.in. w Łazienkach, Mokotowie, Olesinie, Rozkoszy oraz na Książęcem. W ostatnim z wymienionych
założeń budynek kuchni, wyprzedzający realizację budowli w Królikarni, połączony był podziemnym kory-
tarzem z salą zwaną Elizeum, a na zewnątrz przyjmował formę meczeciku z dwoma minaretami (tzw. Domek
Imama)65. Nie była więc kuchnia w Królikarni pierwszą ani jedyną budowlą, która, obok użytkowego prze-
znaczenia, pełniła zarazem funkcje pawilonu ogrodowego. Zaskakujące formy architektoniczne spotykane
w ówczesnych ogrodach stały się celem satyry Ignacego Krasickiego, który tak opisał swą przygodę w Mo-
kotowie: „Jadąc dalej przez ulicę/Postrzegłem jakąś świątnicę:/Gust pięknej architektury,AVieże, baszty,
mosty, mury./Więc się nieco zatrzymałem,/A gdy, co to jest, pytałem/Chociażem pięknie przywitał,/Roz-
śmiał się ten, com go pytał./I poniekąd miał sprawiedliwą przyczynę: dowiedziałem się albowiem od niego
63 [Ł. Opaliński], Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego [Teksty źró-
dłowe do dziejów teorii i sztuki, t. VII], oprać. A. Miłobędzki, Wrocław 1957, s. 13.
64 Jaroszewski, Ze studiów..., s. 153-154.
65 Kwiatkowski, Szymon Bogumił Zug..., s. 52.