DOI Artikel:
Skibiński, Szczęsny: Udział warsztatów francuskich w gotyckim przełomie w Europie Środkowej w latach 1233 - 1248: (na przykładzie Niemiec i Polski)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14574#0071
UDZIAŁ WARSZTATÓW FRANCUSKICH W GOTYCKIM PRZEŁOMIE W EUROPIE ŚRODKOWEJ W LATACH 1233-1248 67
11. Kościół opacki w Saint-Denis. Bazy filara nawy. Fot. S. Skibiński
cie rozety z północnego ramienia transeptu w Reims11. W historii architektury przyjęła się data „około
1231" jako początek przebudowy Saint-Denis. Została ona zaczerpnięta z Annales de Saint-Denis, gdzie pod
rokiem 1238 zanotowano następującą wiadomość: „...minęło sześć czy siedem lat, gdy opat Eudes de Clé-
ment rozpoczął prace..."12. Nie dysponowano wiedzą o dokładnej dacie zainicjowania prac. Na podstawie
wzmianki w Annales równie dobrze można przyjąć, że je rozpoczęto „około 1232" czy wręcz „w 1233", co
nas bardzo przybliża do momentu zawieszenia prac na budowie katedry w Reims.
Drugim wybitnym przykładem tej fazy stylu dworskiego jest kaplica na zamku królewskim w Saint-
-Germain-en-Laye (il. 12). Dopiero co wzniesiona przez Filipa Augusta, po zaledwie 15 latach użytkowania
została zbudowana od nowa i wykończona do roku 123813. Jak pokazuje nieco późniejszy przykład Sainte-
-Chapelle, kilka lat na wzniesienie takiej budowli, finansowanej przez króla, to rzecz normalna. Zaskakująca
jest jednak decyzja o przebudowie dopiero co wykończonej kaplicy. W tym przypadku wartości formalne,
jakie reprezentował projekt nowej kaplicy musiały być decydujące. Warsztatowo jest ona powiązana z Saint-
Denis. Budowa obu tych dzieł przypadała na ten sam czas, choć oczywiście wznoszenie kaplicy trwało
znacznie krócej. Jest bardzo prawdopodobne, co zdają się potwierdzać też źródła, że obie te budowle zaczę-
to tuż po zawieszeniu prac w Reims. Wielka musiała być siła perswazji mistrzów reimskich, że król dopiero
co wykończoną kaplicę zdecydował się zburzyć i wznieść od nowa. Ale też dzięki temu powstała budowla
awangardowa. Z kolei w Saint-Denis od czasów Sugera czekano już zbyt długo na ukończenie kościoła.
Możliwość zatrudnienia mistrzów ze znakomitego warsztatu z Reims mogła być ważną przesłanką podjęcia
decyzji o dokończeniu Sugerowego dzieła. Z kolei naturalne wydaje się poszukiwanie przez warsztat reim-
ski zatrudnienia właśnie w okolicach Paryża i to w kręgu mecenatu królewskiego, bowiem wielkie zapasy
finansowe w monarszej kasie umożliwiały prowadzenie skutecznych inwestycji, wobec wyczerpywania się
zasobów finansowych Kościoła i miast.
Mniej więcej w tym samym czasie co w Reims, może kilka lat wcześniej, około roku 1230, zatrzymane
zostały prace przy rozplanowanym z wielkim rozmachem kościele benedyktyńskim w Lagny (il. 13). Roz-
" Reinhardt, La cathédrale..., s. 91 ; К u r m a n n, op. cit., s. 27, przyp. 100 sugeruje odwrotną kolejność - to rozeta
z Saint-Denis miałaby być wzorem dla tej z Reims. Dla nas obie hipotezy są w pewnym sensie równoważne, wskazują bowiem na
współpracę między Reims i Saint-Denis.
12 J. F o r m i g é, L'abbaye royale de Saint-Denis. Recherches nouvelles, Paris 1960, s. 107.
13 В r a n n e r, op. cit., s. 51 nn.
11. Kościół opacki w Saint-Denis. Bazy filara nawy. Fot. S. Skibiński
cie rozety z północnego ramienia transeptu w Reims11. W historii architektury przyjęła się data „około
1231" jako początek przebudowy Saint-Denis. Została ona zaczerpnięta z Annales de Saint-Denis, gdzie pod
rokiem 1238 zanotowano następującą wiadomość: „...minęło sześć czy siedem lat, gdy opat Eudes de Clé-
ment rozpoczął prace..."12. Nie dysponowano wiedzą o dokładnej dacie zainicjowania prac. Na podstawie
wzmianki w Annales równie dobrze można przyjąć, że je rozpoczęto „około 1232" czy wręcz „w 1233", co
nas bardzo przybliża do momentu zawieszenia prac na budowie katedry w Reims.
Drugim wybitnym przykładem tej fazy stylu dworskiego jest kaplica na zamku królewskim w Saint-
-Germain-en-Laye (il. 12). Dopiero co wzniesiona przez Filipa Augusta, po zaledwie 15 latach użytkowania
została zbudowana od nowa i wykończona do roku 123813. Jak pokazuje nieco późniejszy przykład Sainte-
-Chapelle, kilka lat na wzniesienie takiej budowli, finansowanej przez króla, to rzecz normalna. Zaskakująca
jest jednak decyzja o przebudowie dopiero co wykończonej kaplicy. W tym przypadku wartości formalne,
jakie reprezentował projekt nowej kaplicy musiały być decydujące. Warsztatowo jest ona powiązana z Saint-
Denis. Budowa obu tych dzieł przypadała na ten sam czas, choć oczywiście wznoszenie kaplicy trwało
znacznie krócej. Jest bardzo prawdopodobne, co zdają się potwierdzać też źródła, że obie te budowle zaczę-
to tuż po zawieszeniu prac w Reims. Wielka musiała być siła perswazji mistrzów reimskich, że król dopiero
co wykończoną kaplicę zdecydował się zburzyć i wznieść od nowa. Ale też dzięki temu powstała budowla
awangardowa. Z kolei w Saint-Denis od czasów Sugera czekano już zbyt długo na ukończenie kościoła.
Możliwość zatrudnienia mistrzów ze znakomitego warsztatu z Reims mogła być ważną przesłanką podjęcia
decyzji o dokończeniu Sugerowego dzieła. Z kolei naturalne wydaje się poszukiwanie przez warsztat reim-
ski zatrudnienia właśnie w okolicach Paryża i to w kręgu mecenatu królewskiego, bowiem wielkie zapasy
finansowe w monarszej kasie umożliwiały prowadzenie skutecznych inwestycji, wobec wyczerpywania się
zasobów finansowych Kościoła i miast.
Mniej więcej w tym samym czasie co w Reims, może kilka lat wcześniej, około roku 1230, zatrzymane
zostały prace przy rozplanowanym z wielkim rozmachem kościele benedyktyńskim w Lagny (il. 13). Roz-
" Reinhardt, La cathédrale..., s. 91 ; К u r m a n n, op. cit., s. 27, przyp. 100 sugeruje odwrotną kolejność - to rozeta
z Saint-Denis miałaby być wzorem dla tej z Reims. Dla nas obie hipotezy są w pewnym sensie równoważne, wskazują bowiem na
współpracę między Reims i Saint-Denis.
12 J. F o r m i g é, L'abbaye royale de Saint-Denis. Recherches nouvelles, Paris 1960, s. 107.
13 В r a n n e r, op. cit., s. 51 nn.