DOI article:
Skibiński, Szczęsny: Udział warsztatów francuskich w gotyckim przełomie w Europie Środkowej w latach 1233 - 1248: (na przykładzie Niemiec i Polski)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14574#0074
70
SZCZĘSNY SKIBIŃSKI
14. Kościół w Montataire. Fragment kapitela filara nawowego. Fot. S. Skibiński
względu na niewielki zakres przeprowadzonych w Montataire prac w trakcie tej pierwszej modernizacji
gotyckiej.
Rozpoczęcie budowy pierwszego w pełni gotyckiego dzieła w architekturze niemieckiej, mianowicie
kościoła w Trewirze (il. 15), przypada niemal dokładnie na czas rewolty mieszczan w Reims. W monografii
kościoła trewirskiego, nie sugerując się w żaden sposób wydarzeniami w Reims, na podstawie źródeł trewir-
skich określono rozpoczęcie jego budowy tuż po roku 123316. Czy jest możliwe, by powiązać warsztatowo
formy kościoła w Trewirze z katedrą w Reims? We wszystkich opracowaniach stylistyka kościoła trewir-
skiego jest zawsze określana jako reimska, jest jednak oczywiste, że taka charakterystyka nie wyczerpuje
całokształtu formalnej i znaczeniowej problematyki tej budowli. Poza reimską stylistyką, od dawna obecny
jest w literaturze pogląd o znaczeniu kościoła Saint-Yved w Braine dla programu kościoła trewirskiego. Te
nawiązania do dzieł francuskiego gotyku były najczęściej interpretowane w kategoriach stylistycznych.
Pojawiła się jednak też interpretacja tych odniesień jako celowo wprowadzonych cytatów architektonicz-
nych, które określają budowlę jako nośnika znaczenia. I tak cytaty ze świątyni premonstratensów w Braine
miałyby oznaczać, że jest to kościół zreformowanej kolegiaty katedralnej. Centralny układ i sposób zaak-
centowania fasady zachodniej z kolei miałyby odnosić się do kaplicy akwizgrańskiej pojętej jako kościół
koronacyjny królów niemieckich. Reimskie cytaty natomiast uzasadnione miały być pojmowaniem tej ka-
tedry jako koronacyjnej królów francuskich, jednak przede wszystkim w tym znaczeniu, że była to katedra
biskupa koronatora królów francuskich. Te monarchiczne francuskie i niemieckie odniesienia miały się
aktualizować w rywalizacji trzech wielkich arcybiskupstw: trewirskiego, mogunckiego i kolońskiego17.
Wewnętrzne odniesienia niemieckie interesują nas tutaj w mniejszym stopniu. Trzeba też stwierdzić, że są
one daleko mniej wyraźne aniżeli odwołania do wzorów francuskich. Ponowne zwrócenie uwagi na wzo-
rzec Saint-Yved w Braine, jako uzasadniony dążeniem do reformy katedralnego kanonikatu18, przywraca
N. Borger-Keweloh, Die Liebfrauenkirche in Trier. Studien zur Baugeschichte, Trier 1986. s. 24-27.
17 W. Schenkluhn, P. van Stipelen, Architektur ais Zitat. Die Trier Liebfrauenkirche in Marburg, [w:] Die
Elisabethkirche-Architektur in der Geschichte. Ein Handbuch zur Ausstellung des Kunsthistorischen Instituts der Philipps-Univer-
sitat Marburg, Marburg 1983, s. 28-38.
18 Ibidem, s. 34.
SZCZĘSNY SKIBIŃSKI
14. Kościół w Montataire. Fragment kapitela filara nawowego. Fot. S. Skibiński
względu na niewielki zakres przeprowadzonych w Montataire prac w trakcie tej pierwszej modernizacji
gotyckiej.
Rozpoczęcie budowy pierwszego w pełni gotyckiego dzieła w architekturze niemieckiej, mianowicie
kościoła w Trewirze (il. 15), przypada niemal dokładnie na czas rewolty mieszczan w Reims. W monografii
kościoła trewirskiego, nie sugerując się w żaden sposób wydarzeniami w Reims, na podstawie źródeł trewir-
skich określono rozpoczęcie jego budowy tuż po roku 123316. Czy jest możliwe, by powiązać warsztatowo
formy kościoła w Trewirze z katedrą w Reims? We wszystkich opracowaniach stylistyka kościoła trewir-
skiego jest zawsze określana jako reimska, jest jednak oczywiste, że taka charakterystyka nie wyczerpuje
całokształtu formalnej i znaczeniowej problematyki tej budowli. Poza reimską stylistyką, od dawna obecny
jest w literaturze pogląd o znaczeniu kościoła Saint-Yved w Braine dla programu kościoła trewirskiego. Te
nawiązania do dzieł francuskiego gotyku były najczęściej interpretowane w kategoriach stylistycznych.
Pojawiła się jednak też interpretacja tych odniesień jako celowo wprowadzonych cytatów architektonicz-
nych, które określają budowlę jako nośnika znaczenia. I tak cytaty ze świątyni premonstratensów w Braine
miałyby oznaczać, że jest to kościół zreformowanej kolegiaty katedralnej. Centralny układ i sposób zaak-
centowania fasady zachodniej z kolei miałyby odnosić się do kaplicy akwizgrańskiej pojętej jako kościół
koronacyjny królów niemieckich. Reimskie cytaty natomiast uzasadnione miały być pojmowaniem tej ka-
tedry jako koronacyjnej królów francuskich, jednak przede wszystkim w tym znaczeniu, że była to katedra
biskupa koronatora królów francuskich. Te monarchiczne francuskie i niemieckie odniesienia miały się
aktualizować w rywalizacji trzech wielkich arcybiskupstw: trewirskiego, mogunckiego i kolońskiego17.
Wewnętrzne odniesienia niemieckie interesują nas tutaj w mniejszym stopniu. Trzeba też stwierdzić, że są
one daleko mniej wyraźne aniżeli odwołania do wzorów francuskich. Ponowne zwrócenie uwagi na wzo-
rzec Saint-Yved w Braine, jako uzasadniony dążeniem do reformy katedralnego kanonikatu18, przywraca
N. Borger-Keweloh, Die Liebfrauenkirche in Trier. Studien zur Baugeschichte, Trier 1986. s. 24-27.
17 W. Schenkluhn, P. van Stipelen, Architektur ais Zitat. Die Trier Liebfrauenkirche in Marburg, [w:] Die
Elisabethkirche-Architektur in der Geschichte. Ein Handbuch zur Ausstellung des Kunsthistorischen Instituts der Philipps-Univer-
sitat Marburg, Marburg 1983, s. 28-38.
18 Ibidem, s. 34.