DOI article:
Zlat, Mieczysław: Geneza gotycko-renesansowych portali zamku na Wawelu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14574#0101
GENEZA GOTYCKO-RENESANSOWYCH PORTALI ZAMKU NA WAWELU
97
Ï
14. Augsburg, kościół Św. Ulryka i Św. Afry, 15. Augsburg, kościół Św. Ulryka i Św. Afry, maswerk okna nawy bocznej.
portyk północny, 1497. ok. 1495. Wg J. Bureś, Ein unverôffentlichter Choraufriss aus der Ulmer Bau-
Wg B. Riehl. Augsburg. Leipzig 1903 hutte, „Zeitschrifts des Deutschen Vereins fur Kunstwissenschaft", XXIX, 1975
Jeszcze w czasie trwania robót budowlanych w kościele św. Ulryka i św. Afry, około 1493 г., postawio-
no dla Jakuba i Ulryka Fuggerów nowy dom, na kupionej przez nich parceli między Rindermarkt (obecnie
Annastrasse) a Philippine-Welser-Strasse. Dom Fuggerów został ostatecznie zniszczony w 1944 г., ale za-
chowało się kilka pierwotnych portali: dwa z nich przeniesiono w 1950 r. do siedziby Fundacji Fuggerów
(Jakoberstrasse), dwa inne pozostawiono na miejscu. Para skromniejszych portali pochodzi z sieni (il. 16,
17), pozostałe, zdobiąc fasady od strony obu ulic są odpowiednio okazałe i mieszczą w swych tympanonach
herby Fuggerów (il. 18, 19)35. Portale z sieni mają nadproża z lasek giętych w odcinki koła, krzyżujących
się oraz przenikających przez listwy - motywy znane z portali wawelskich, podobnie jak przerwane dwu-
łucze odcinkowe. Nadproża portali wejść frontowych musiały pomieścić duże kompozycje heraldyczne,
krzyżujące się laski i listwy tworzą więc jedynie ramę dla nich. W wejściu od ulicy Philippine-Welser rama
zakreśla łuk półkolisty dwuramienny - motyw na przełomie XV i XVI w. szczególnie w Augsburgu rozpo-
wszechniony, nie tylko w portalach, kamiennych obramieniach i maswerkach36, ale również w malarstwie
i grafice (il. 20). Jest to też schemat kompozycyjny niektórych portali zamków na Wawelu i w Piotrkowie.
Obramienia tego typu można dziś jeszcze znaleźć w bliskim sąsiedztwie dawnego ,,Fuggerhaus" (il. 21,
22)37, nieporównanie więcej jest ich w słynnej nekropoli augsburskiej - w krużgankach katedry38. Występują
M. Kornecki, Sztuka w Krakowie po Stwoszu. Epilog gotyku mieszczańskiego, „Folia Historiae Artium", XXV, 1989, s. 155-
188. Za import z augsburskiej pracowni Hansa Dauchera została uznana nastawa ołtarzowa w kościele św. Floriana w Krakowie.
W. Marcinkowski, Rzeźby retabulum Sw. Jana Chrzciciela w kościele Sw. Floriana na Kleparzu w Krakowie. Geneza stylu -
twórca, „Folia Historiae Artium", XXIV, 1988, s. 36.
35 R i e h L op. cit., s. 65-66; L i e b, Die Fugger..., s. 32-47; R. P f a u d, Das Burgerhaus in Augsburg, Tubingen 1976, s. 135.
Obydwa portale fasad były odnawiane i uzupełniane w latach 1898-1899 oraz 1949-1950.
36 W epitafium biskupa Friedricha von Zollem, wykonanym ok. 1504 r. i umieszczonym w kaplicy św. Gertrudy katedry
augsburskiej obramienie tego typu uzupełniają jeszcze spiralnie skręcana wstęga i ornament gałęziowy. Riehl, op. cit., s. 74;
D.A. С h e v a 1 1 e y, Der Dom zu Augsburg (Die Kunst denkmal er von Bayern, N.F.I), Munchen 1995, s. 294—296.
■7 W portalu domu Annastrasse 25 występuje motyw łuku odcinkowego odwróconego (grzbietem do dołu), charakterystyczny
dla kilku najpóźniej powstałych portali skrzydła wschodniego zamku w Krakowie.
18 R i e h 1. op. cit., s. 71 nn.: К. К о s e 1, Der Augsburger Domkreuzgang und seine Denkmaler, Sigmaringen 1991, s. 87 nn.
97
Ï
14. Augsburg, kościół Św. Ulryka i Św. Afry, 15. Augsburg, kościół Św. Ulryka i Św. Afry, maswerk okna nawy bocznej.
portyk północny, 1497. ok. 1495. Wg J. Bureś, Ein unverôffentlichter Choraufriss aus der Ulmer Bau-
Wg B. Riehl. Augsburg. Leipzig 1903 hutte, „Zeitschrifts des Deutschen Vereins fur Kunstwissenschaft", XXIX, 1975
Jeszcze w czasie trwania robót budowlanych w kościele św. Ulryka i św. Afry, około 1493 г., postawio-
no dla Jakuba i Ulryka Fuggerów nowy dom, na kupionej przez nich parceli między Rindermarkt (obecnie
Annastrasse) a Philippine-Welser-Strasse. Dom Fuggerów został ostatecznie zniszczony w 1944 г., ale za-
chowało się kilka pierwotnych portali: dwa z nich przeniesiono w 1950 r. do siedziby Fundacji Fuggerów
(Jakoberstrasse), dwa inne pozostawiono na miejscu. Para skromniejszych portali pochodzi z sieni (il. 16,
17), pozostałe, zdobiąc fasady od strony obu ulic są odpowiednio okazałe i mieszczą w swych tympanonach
herby Fuggerów (il. 18, 19)35. Portale z sieni mają nadproża z lasek giętych w odcinki koła, krzyżujących
się oraz przenikających przez listwy - motywy znane z portali wawelskich, podobnie jak przerwane dwu-
łucze odcinkowe. Nadproża portali wejść frontowych musiały pomieścić duże kompozycje heraldyczne,
krzyżujące się laski i listwy tworzą więc jedynie ramę dla nich. W wejściu od ulicy Philippine-Welser rama
zakreśla łuk półkolisty dwuramienny - motyw na przełomie XV i XVI w. szczególnie w Augsburgu rozpo-
wszechniony, nie tylko w portalach, kamiennych obramieniach i maswerkach36, ale również w malarstwie
i grafice (il. 20). Jest to też schemat kompozycyjny niektórych portali zamków na Wawelu i w Piotrkowie.
Obramienia tego typu można dziś jeszcze znaleźć w bliskim sąsiedztwie dawnego ,,Fuggerhaus" (il. 21,
22)37, nieporównanie więcej jest ich w słynnej nekropoli augsburskiej - w krużgankach katedry38. Występują
M. Kornecki, Sztuka w Krakowie po Stwoszu. Epilog gotyku mieszczańskiego, „Folia Historiae Artium", XXV, 1989, s. 155-
188. Za import z augsburskiej pracowni Hansa Dauchera została uznana nastawa ołtarzowa w kościele św. Floriana w Krakowie.
W. Marcinkowski, Rzeźby retabulum Sw. Jana Chrzciciela w kościele Sw. Floriana na Kleparzu w Krakowie. Geneza stylu -
twórca, „Folia Historiae Artium", XXIV, 1988, s. 36.
35 R i e h L op. cit., s. 65-66; L i e b, Die Fugger..., s. 32-47; R. P f a u d, Das Burgerhaus in Augsburg, Tubingen 1976, s. 135.
Obydwa portale fasad były odnawiane i uzupełniane w latach 1898-1899 oraz 1949-1950.
36 W epitafium biskupa Friedricha von Zollem, wykonanym ok. 1504 r. i umieszczonym w kaplicy św. Gertrudy katedry
augsburskiej obramienie tego typu uzupełniają jeszcze spiralnie skręcana wstęga i ornament gałęziowy. Riehl, op. cit., s. 74;
D.A. С h e v a 1 1 e y, Der Dom zu Augsburg (Die Kunst denkmal er von Bayern, N.F.I), Munchen 1995, s. 294—296.
■7 W portalu domu Annastrasse 25 występuje motyw łuku odcinkowego odwróconego (grzbietem do dołu), charakterystyczny
dla kilku najpóźniej powstałych portali skrzydła wschodniego zamku w Krakowie.
18 R i e h 1. op. cit., s. 71 nn.: К. К о s e 1, Der Augsburger Domkreuzgang und seine Denkmaler, Sigmaringen 1991, s. 87 nn.