DOI article:
Zlat, Mieczysław: Geneza gotycko-renesansowych portali zamku na Wawelu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14574#0109
GENEZA GOTYCKO-RENESANSOWYCH PORTALI ZAMKU NA WAWELU
105
27. Hans Burgkmair, Święci patronowie miasta Freising (fragment), 1502.
Wg katalogu wystawy Hans Burgkmair 1473-1973. Das graphische Werk, Stuttgart 1973
z mistrzem Benedyktem. I tylko na tym opiera się domysł, że był wykonawcą członu późnogotyckiego lub
nawet całości wzorcowych portali typu wawelskiego. Nie ma wszakże żadnego dowodu na to, że zajmował
na budowie wawelskiej stanowisko samodzielne, które uprawniałoby go do projektowania względnie akcep-
towania projektów portali. Jedyne znane dzieło Simona, powstałe po 1533 г., to kamienne tabernakulum
kościoła w podkrakowskich Zielonkach; ma pogrubione formy renesansowe i poza jednym ornamentem
(laska spiralnie owinięta wstęgą) w niczym nie przypomina portali wawelskich; nie zbliża się też do nich
poziomem wykonania. Jak wykazał Juliusz Ross, kamienne obramienie w Zielonkach powtarza wiernie
wcześniejsze portale w słowackim Sabinowie i okolicy, skąd pochodził Simon31.
„Magister Benedictus almanus", budowniczy i kamieniarz królewski, był z portalami „typu wawelskie-
go" związany wielorako. Pojawiały się one na prowadzonych przez niego budowach - w Piotrkowie, San-
domierzu i w „nowym domu" (skrzydle wschodnim) pałacu wawelskiego. Nieprzerwanie w ciągu blisko
dwudziestu lat, projektował je w kilkunastu wariantach, reprezentujących ten sam typ, co obramienia naj-
wcześniejsze. On więc wydaje się najbardziej prawdopodobnym autorem póżnogotyckich odrzwi z ok. 1507 r.
Niezależnie od tego, czy przybył z Franciszkiem Florentczykiem ze Słowacji, czy trafił do Krakowa (naj-
pierw do Sandomierza?) inną drogą, swoje kwalifikacje zawodowe zdobywał na wielkich budowach połu-
dniowoniemieckich, a przede wszystkim w Augsburgu. W dokumencie z 1511 r. występuje jako sygnata-
riusz umowy o samodzielną budowę zamku królewskiego w Piotrkowie52. Takiej pracy nie mógł Zygmunt
Stary powierzyć osobie nieznanej, może więc rekomendacją Benedykta były dzieła stworzone przez niego
wcześniej w Krakowie i na wawelskim placu budowy? Odrzucając tę atrybucję późnogotyckiego członu
portali gotycko-renesansowych należałoby przyjąć, że inny ich twórca (Kasper Simon?) miał identyczną jak
51 B.Przybyszewski, Kościół parafialny w Zielonkach pod Krakowem z 1-ej połowy w, XVI, „Sprawozdania z czynności
i posiedzeń PAU", 50, 1949, nr 2, s. 40-42; J. R o s s, Z badań nad związkami Słowaczyzny i Małopolski w dziedzinie architektury
i rzeźby architektonicznej z okresu renesansu (do 1580 г.), [w:] Renesans..., s. 435-441.
,2 Szabłowski, Kilka uwag..., s. 215.
105
27. Hans Burgkmair, Święci patronowie miasta Freising (fragment), 1502.
Wg katalogu wystawy Hans Burgkmair 1473-1973. Das graphische Werk, Stuttgart 1973
z mistrzem Benedyktem. I tylko na tym opiera się domysł, że był wykonawcą członu późnogotyckiego lub
nawet całości wzorcowych portali typu wawelskiego. Nie ma wszakże żadnego dowodu na to, że zajmował
na budowie wawelskiej stanowisko samodzielne, które uprawniałoby go do projektowania względnie akcep-
towania projektów portali. Jedyne znane dzieło Simona, powstałe po 1533 г., to kamienne tabernakulum
kościoła w podkrakowskich Zielonkach; ma pogrubione formy renesansowe i poza jednym ornamentem
(laska spiralnie owinięta wstęgą) w niczym nie przypomina portali wawelskich; nie zbliża się też do nich
poziomem wykonania. Jak wykazał Juliusz Ross, kamienne obramienie w Zielonkach powtarza wiernie
wcześniejsze portale w słowackim Sabinowie i okolicy, skąd pochodził Simon31.
„Magister Benedictus almanus", budowniczy i kamieniarz królewski, był z portalami „typu wawelskie-
go" związany wielorako. Pojawiały się one na prowadzonych przez niego budowach - w Piotrkowie, San-
domierzu i w „nowym domu" (skrzydle wschodnim) pałacu wawelskiego. Nieprzerwanie w ciągu blisko
dwudziestu lat, projektował je w kilkunastu wariantach, reprezentujących ten sam typ, co obramienia naj-
wcześniejsze. On więc wydaje się najbardziej prawdopodobnym autorem póżnogotyckich odrzwi z ok. 1507 r.
Niezależnie od tego, czy przybył z Franciszkiem Florentczykiem ze Słowacji, czy trafił do Krakowa (naj-
pierw do Sandomierza?) inną drogą, swoje kwalifikacje zawodowe zdobywał na wielkich budowach połu-
dniowoniemieckich, a przede wszystkim w Augsburgu. W dokumencie z 1511 r. występuje jako sygnata-
riusz umowy o samodzielną budowę zamku królewskiego w Piotrkowie52. Takiej pracy nie mógł Zygmunt
Stary powierzyć osobie nieznanej, może więc rekomendacją Benedykta były dzieła stworzone przez niego
wcześniej w Krakowie i na wawelskim placu budowy? Odrzucając tę atrybucję późnogotyckiego członu
portali gotycko-renesansowych należałoby przyjąć, że inny ich twórca (Kasper Simon?) miał identyczną jak
51 B.Przybyszewski, Kościół parafialny w Zielonkach pod Krakowem z 1-ej połowy w, XVI, „Sprawozdania z czynności
i posiedzeń PAU", 50, 1949, nr 2, s. 40-42; J. R o s s, Z badań nad związkami Słowaczyzny i Małopolski w dziedzinie architektury
i rzeźby architektonicznej z okresu renesansu (do 1580 г.), [w:] Renesans..., s. 435-441.
,2 Szabłowski, Kilka uwag..., s. 215.