DOI article:
Brykowska, Maria: O architekturze "Manor Houses" w Anglii: (od połowy XIV do początku XVII wieku)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14574#0114
по
MARIA BRYKOWSKA
1. Roydon (Kent), manor, typowy plan z ok. 1530. 1 ) dziedziniec główny; 2) dziedziniec gospodarczy; 3) ogród; 4) młyn; 5) kościół
parafialny; 6) zabudowania wsi, 7) dwór: a. Wielki Hall; b. część mieszkalna od wschodu; c. część kuchenna od zachodu; d. fosa.
Oprać. M. Brykowska wg A.R. Cook, A manor through four centuries, London-New York-Toronto 1938, il. po s. 56
nych, biorąc pod uwagę zarówno względy merytoryczne, jak i możliwość dostępu do nich w celu wykona-
nia badań z autopsji6. Podjęta próba podsumowania tych badań ma na celu zasygnalizowanie przekształceń
architektury dworów jako jednego z typów rezydencji wiejskich w Anglii oraz przybliżenie polskiemu czy-
telnikowi trudno dostępnych, rozproszonych materiałów monograficznych.
Zespoły dworskie w Anglii i w całej Europie stanowiły samodzielną jednostkę ekonomiczną, powiąza-
ną z gospodarką rolno-hodowlaną. Wpływ na intensyfikację powstawania dworów miały zmiany, jakie do-
konały się w Anglii w połowie XIV w. - przede wszystkim brak zewnętrznego i wewnętrznego zagrożenia
prowadził do zaniechania budowy zamków, a szybki rozwój przemysłu tkackiego i handlu sprzyjał bogaceniu
się szlachty. Arystokracja i szlachta związane z królewskim dworem, jak np. właściciele dworu w Penshurst
(Royal Tunbridge Wells, Kent), Dick Whittington i John Poultney - Lord Major Londynu7, gromadziła nieraz
ogromne majątki. W centrum dóbr lokalizowano obszerne dwory, otwarte lub nieznacznie umocnione fosą,
a przy nich gospodarstwa rolne (farmy); niekiedy w jednym majątku znajdowały się dwa lub trzy dwory8.
Układ przestrzenny zespołów dworskich był zależny od funkcji budynków. Na przykładzie rozplano-
wania jednego z dworów z początku XIV w. w hrabstwie Oxfordshire można stwierdzić, że zespół {manor.
farm) składał się z wielu budynków wolno stojących w trzech grupach. Dom mieszkalny (manor house) był
odizolowany rzeką od części gospodarczej, zgrupowanej przy dwóch dziedzińcach. Przy pierwszym dzie-
dzińcu między drogą a rzeką zlokalizowane były dworskie budynki gospodarcze, a dalej, przy drugim dzie-
dzińcu obok stawu rybnego - stodoły, chlewy, obory i dwa gołębniki, mające oddzielny wjazd od strony pól.
1 Materiały zebrano i analizę architektury wykonano in situ w 1989 г., podczas pobytu na stypendium Fundacji Lanckoroń-
skich z Brzezia (na wniosek Profesora Lecha Kalinowskiego, za co winna jestem serdeczną wdzięczność i pamięć). Jak niegdyś,
tak i dzisiaj zespoły dworskie są rozrzucone w terenie niezabudowanym, mimo to dotarcie do nich stało się możliwe dzięki pomocy
architektów Jacka Wawrzyńskiego (Macclesfield) i Jana Siedleckiego (Londyn), za co składam serdeczne podziękowanie.
7 A.R. С o o k, A manor through four centuries, London-New York-Toronto 1938, s. 57.
H M i ł o b ę d z к i, Architektura..., s. 69-72; О. С o o k, The English Country House. an art ami a way oflife. London 1984.
s. 9.
MARIA BRYKOWSKA
1. Roydon (Kent), manor, typowy plan z ok. 1530. 1 ) dziedziniec główny; 2) dziedziniec gospodarczy; 3) ogród; 4) młyn; 5) kościół
parafialny; 6) zabudowania wsi, 7) dwór: a. Wielki Hall; b. część mieszkalna od wschodu; c. część kuchenna od zachodu; d. fosa.
Oprać. M. Brykowska wg A.R. Cook, A manor through four centuries, London-New York-Toronto 1938, il. po s. 56
nych, biorąc pod uwagę zarówno względy merytoryczne, jak i możliwość dostępu do nich w celu wykona-
nia badań z autopsji6. Podjęta próba podsumowania tych badań ma na celu zasygnalizowanie przekształceń
architektury dworów jako jednego z typów rezydencji wiejskich w Anglii oraz przybliżenie polskiemu czy-
telnikowi trudno dostępnych, rozproszonych materiałów monograficznych.
Zespoły dworskie w Anglii i w całej Europie stanowiły samodzielną jednostkę ekonomiczną, powiąza-
ną z gospodarką rolno-hodowlaną. Wpływ na intensyfikację powstawania dworów miały zmiany, jakie do-
konały się w Anglii w połowie XIV w. - przede wszystkim brak zewnętrznego i wewnętrznego zagrożenia
prowadził do zaniechania budowy zamków, a szybki rozwój przemysłu tkackiego i handlu sprzyjał bogaceniu
się szlachty. Arystokracja i szlachta związane z królewskim dworem, jak np. właściciele dworu w Penshurst
(Royal Tunbridge Wells, Kent), Dick Whittington i John Poultney - Lord Major Londynu7, gromadziła nieraz
ogromne majątki. W centrum dóbr lokalizowano obszerne dwory, otwarte lub nieznacznie umocnione fosą,
a przy nich gospodarstwa rolne (farmy); niekiedy w jednym majątku znajdowały się dwa lub trzy dwory8.
Układ przestrzenny zespołów dworskich był zależny od funkcji budynków. Na przykładzie rozplano-
wania jednego z dworów z początku XIV w. w hrabstwie Oxfordshire można stwierdzić, że zespół {manor.
farm) składał się z wielu budynków wolno stojących w trzech grupach. Dom mieszkalny (manor house) był
odizolowany rzeką od części gospodarczej, zgrupowanej przy dwóch dziedzińcach. Przy pierwszym dzie-
dzińcu między drogą a rzeką zlokalizowane były dworskie budynki gospodarcze, a dalej, przy drugim dzie-
dzińcu obok stawu rybnego - stodoły, chlewy, obory i dwa gołębniki, mające oddzielny wjazd od strony pól.
1 Materiały zebrano i analizę architektury wykonano in situ w 1989 г., podczas pobytu na stypendium Fundacji Lanckoroń-
skich z Brzezia (na wniosek Profesora Lecha Kalinowskiego, za co winna jestem serdeczną wdzięczność i pamięć). Jak niegdyś,
tak i dzisiaj zespoły dworskie są rozrzucone w terenie niezabudowanym, mimo to dotarcie do nich stało się możliwe dzięki pomocy
architektów Jacka Wawrzyńskiego (Macclesfield) i Jana Siedleckiego (Londyn), za co składam serdeczne podziękowanie.
7 A.R. С o o k, A manor through four centuries, London-New York-Toronto 1938, s. 57.
H M i ł o b ę d z к i, Architektura..., s. 69-72; О. С o o k, The English Country House. an art ami a way oflife. London 1984.
s. 9.