156
PIOTR KRASNY
4. Leżajsk, kościół Bernardynów, jednolity wystrój korpusu, od lat 40. XVIII w., malowidła ścienne Stanisław Stroiński i inni.
ołtarze Antoni Osiński i inni. Fot. M. Kurzej
jednolitego wystroju wnętrz, pozwalającej zmodernizować świątynię bez uciekania się do kosztownych i ry-
zykownych prac budowlanych.
Znakomite rezultaty ich prac zainspirowały kolejne konwenty bernardyńskie w prowincji ruskiej do
gruntownego przekształcenia wystroju wnętrz ich świątyń. Ze szczególnym rozmachem przeprowadzono
prace w Leżajsku, przygotowując się od lat 40. XVIII w. do koronacji czczonego w nim cudownego obrazu
Matki Boskiej35. Prostotę bazylikowego układu przestrzennego wczesnobarokowej świątyni zamaskowano -
podobnie jak we Lwowie - pokryciem ścian i sklepień malowidłami iluzjonistycznymi, które otwierały
wnętrze ku niebiosom lub rozszerzały je o „sztuczne" aneksy, skomponowane z motywów architektonicz-
nych, zestawianych w fantazyjny sposób. Nowe ołtarze sprawiono tylko do korpusu świątyni i do kaplicy
Matki Boskiej, dążąc przede wszystkim do ukrycia masywnych prostopadłościennych filarów za smukłymi
retabulami o formach dynamizowanych przez kolumny, odsunięte mocno od pól środkowych oraz uwysmu-
klone i dramatycznie powyginane figury świętych, wkraczające zdecydowanie w przestrzeń naw (il. 4).
Ołtarze o podobnych formach ustawiono także w nawach bocznych, przystawiając je pod ostrym kątem do
ścian obwodowych, aby ukazywały się w korzystnym skrócie widzowi podążającemu nawą główną. Dla
osób znajdujących w nawach bocznych retabula te odgrywały zaś rolę zwielokrotnionych kulis, kierujących
55 Z. H o r n u n g, Antoni Osiński, najwybitniejszy rzeźbiarz lwowski XVIII stulecia. Warszawa 1937, s. 34-36; i d e m. Stani-
sław Stroiński..., s. 345-359, B.Majchrzycka, Ołtarzowa rzeźba figuralna Antoniego Osińskiego w kościele 00. Bernardynów
w Leżajsku, „Roczniki Humanistyczne", VI, 1958, z. 4, s. 185-201; W. M u r a w i e c. Leżajsk, [w:] Klasztory bernardyńskie w Pol-
sce w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 177-179; Katalog zabytków sztuki
w Polsce, Seria Nowa, t. 3, z. 4: Leżajsk, Sokołów Małopolski i okolice, oprać. E. Ś n i e ż y ń s к а - S t o 1 o t o w a. F. S t о 1 o t.
Warszawa 1989, s. 33-51 ; E. i F. S t о 1 o t o w i e, Zabytki sztuki w Leżajsku i w okolicy, [w: ] Dzieje Leżajska, red. K. Bączkow-
ski, J. P ó łć w i art e k, Leżajsk 1996, s. 598-604, 621-624.
PIOTR KRASNY
4. Leżajsk, kościół Bernardynów, jednolity wystrój korpusu, od lat 40. XVIII w., malowidła ścienne Stanisław Stroiński i inni.
ołtarze Antoni Osiński i inni. Fot. M. Kurzej
jednolitego wystroju wnętrz, pozwalającej zmodernizować świątynię bez uciekania się do kosztownych i ry-
zykownych prac budowlanych.
Znakomite rezultaty ich prac zainspirowały kolejne konwenty bernardyńskie w prowincji ruskiej do
gruntownego przekształcenia wystroju wnętrz ich świątyń. Ze szczególnym rozmachem przeprowadzono
prace w Leżajsku, przygotowując się od lat 40. XVIII w. do koronacji czczonego w nim cudownego obrazu
Matki Boskiej35. Prostotę bazylikowego układu przestrzennego wczesnobarokowej świątyni zamaskowano -
podobnie jak we Lwowie - pokryciem ścian i sklepień malowidłami iluzjonistycznymi, które otwierały
wnętrze ku niebiosom lub rozszerzały je o „sztuczne" aneksy, skomponowane z motywów architektonicz-
nych, zestawianych w fantazyjny sposób. Nowe ołtarze sprawiono tylko do korpusu świątyni i do kaplicy
Matki Boskiej, dążąc przede wszystkim do ukrycia masywnych prostopadłościennych filarów za smukłymi
retabulami o formach dynamizowanych przez kolumny, odsunięte mocno od pól środkowych oraz uwysmu-
klone i dramatycznie powyginane figury świętych, wkraczające zdecydowanie w przestrzeń naw (il. 4).
Ołtarze o podobnych formach ustawiono także w nawach bocznych, przystawiając je pod ostrym kątem do
ścian obwodowych, aby ukazywały się w korzystnym skrócie widzowi podążającemu nawą główną. Dla
osób znajdujących w nawach bocznych retabula te odgrywały zaś rolę zwielokrotnionych kulis, kierujących
55 Z. H o r n u n g, Antoni Osiński, najwybitniejszy rzeźbiarz lwowski XVIII stulecia. Warszawa 1937, s. 34-36; i d e m. Stani-
sław Stroiński..., s. 345-359, B.Majchrzycka, Ołtarzowa rzeźba figuralna Antoniego Osińskiego w kościele 00. Bernardynów
w Leżajsku, „Roczniki Humanistyczne", VI, 1958, z. 4, s. 185-201; W. M u r a w i e c. Leżajsk, [w:] Klasztory bernardyńskie w Pol-
sce w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 177-179; Katalog zabytków sztuki
w Polsce, Seria Nowa, t. 3, z. 4: Leżajsk, Sokołów Małopolski i okolice, oprać. E. Ś n i e ż y ń s к а - S t o 1 o t o w a. F. S t о 1 o t.
Warszawa 1989, s. 33-51 ; E. i F. S t о 1 o t o w i e, Zabytki sztuki w Leżajsku i w okolicy, [w: ] Dzieje Leżajska, red. K. Bączkow-
ski, J. P ó łć w i art e k, Leżajsk 1996, s. 598-604, 621-624.