DOI Artikel:
Krasny, Piotr: Lwowskie środowisko artystyczne wobec idei symbiozy sztuk w wystroju i wyposażeniu wnętrz sakralnych (1730 - 1780)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14574#0189
LWOWSKIE ŚRODOWISKO ARTYSTYCZNE WOBEC IDEI SYMBIOZY SZTUK
177
20. Lwów, katedra łacińska, malowidło upamiętniające przekształcenie katedry przez arcybiskupa Wacława
Hieronima Sierakowskiego, mai. Stanisław Stroiński, 1776. Fototeka Instytutu Historii Sztuki UJ
schematyzmem rozwiązań przestrzennych, jak i bardzo skromnym opracowaniem elewacji143. Okazuje się
więc, że artysta ten wyspecjalizował się jako Dekorationsingenieur, tak jak wielu środkowoeuropejskich
rzeźbiarzy aspirujących pod koniec XVII i w XVIII stuleciu do statusu architekta (Johannes Paul Schor,
Egid Quirin Asam, Georg Raphaël Donner)144. Taka wąska specjalizacja trafiła znakomicie w zapotrzebowa-
nie inwestorów na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej, dzięki czemu Polejowski zrobił bardzo szybką i bły-
skotliwą karierę, a także doczekał się naśladowców, powielających szczególnie chętnie formy jego wielopla-
nowych, ażurowych i bardzo dekoracyjnych ołtarzy. Znakomitym przykładem adaptacji takich rozwiązań
może być m.in. wystrój wnętrza kościoła Pijarów w Chełmie, wykonany (a być może także zaprojektowany)
przez Michała Filewicza w latach 1774—177514\ a przede wszystkim wnętrza świątyń urządzone przez Macieja
Polej owskiego.
Dzieje barokizacji katedry lwowskiej świadczą że Maciej Polejowski pozostawał początkowo w cieniu
starszego brata, wykonując figury na projektowane przez niego retabula. Można jednak przypuszczać, że już
wtedy ćwiczył się w „rysowaniu ołtarzów", co pozwoliło mu - tak jak Piotrowi - rozwinąć karierę archi-
tekta-dekoratora146.
Znakomitą okazję do zaprezentowania talentów architektonicznych dało mu zamówienie na ołtarze do
korpusu kolegiaty w Sandomierzu, realizowane w latach 1770-1773141. Ta gotycka hala narzucała podobne
uwarunkowania przestrzenne jak katedra lwowska. Maciej Polejowski wykorzystał zatem pomysł brata,
przystawiając do szczupłych filarów bardzo smukłe i płaskie, niearchitektoniczne ołtarze, które nie ingero-
l4' S. Lenartowicz, Kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła w Malechowie, [w:] Kościoły i klasztory rzymsko-
katolickie dawnego województwa ruskiego, t. 8, red. J.K. Ostrowski, Kraków 2000, s. 184-187, il. 350-359.
144 Np. P. We г к n e r. Johannes Paul Schor ais rômischer „Dekorationsingenieur". ,.Alte und moderne Kunst", XXV, 1980,
nr 169, s. 20-28; H.J. Sauermost, Die Asams ais Architekten, Miinchen-Ziirich 1986, passim; P. Fidler, Georg Raphaël
Donner - Baudirektor und Architekt, [w:] Georg Raphaël Donner. Einflusse und Auswirkungen seiner Kunst, Wien 1998, s. 149-164.
145 S. M i с h a 1 с z u к, W sprawie autorstwa rzeźb figuralnych w kościele popaulińskim we Włodawie i popijarskim w Cheł-
mie. ..Biuletyn Historii Sztuki", XX, 1958, nr Ъ-\, s. 405-407; Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 8, z. 5: Powiat chełmski, oprać.
E. Smulikowska-Rowińska, Warszawa 1968, s. 8, il. 65.
14ft G ę b a r o w i с z, op. cit., s. 39 (list Macieja Polejowskiego do przełożonych Ławry w Poczajowie z 1 I 1783).
147 Kowalczyk, Dzieła Macieja Polejowskiego..., s. 192-219.
177
20. Lwów, katedra łacińska, malowidło upamiętniające przekształcenie katedry przez arcybiskupa Wacława
Hieronima Sierakowskiego, mai. Stanisław Stroiński, 1776. Fototeka Instytutu Historii Sztuki UJ
schematyzmem rozwiązań przestrzennych, jak i bardzo skromnym opracowaniem elewacji143. Okazuje się
więc, że artysta ten wyspecjalizował się jako Dekorationsingenieur, tak jak wielu środkowoeuropejskich
rzeźbiarzy aspirujących pod koniec XVII i w XVIII stuleciu do statusu architekta (Johannes Paul Schor,
Egid Quirin Asam, Georg Raphaël Donner)144. Taka wąska specjalizacja trafiła znakomicie w zapotrzebowa-
nie inwestorów na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej, dzięki czemu Polejowski zrobił bardzo szybką i bły-
skotliwą karierę, a także doczekał się naśladowców, powielających szczególnie chętnie formy jego wielopla-
nowych, ażurowych i bardzo dekoracyjnych ołtarzy. Znakomitym przykładem adaptacji takich rozwiązań
może być m.in. wystrój wnętrza kościoła Pijarów w Chełmie, wykonany (a być może także zaprojektowany)
przez Michała Filewicza w latach 1774—177514\ a przede wszystkim wnętrza świątyń urządzone przez Macieja
Polej owskiego.
Dzieje barokizacji katedry lwowskiej świadczą że Maciej Polejowski pozostawał początkowo w cieniu
starszego brata, wykonując figury na projektowane przez niego retabula. Można jednak przypuszczać, że już
wtedy ćwiczył się w „rysowaniu ołtarzów", co pozwoliło mu - tak jak Piotrowi - rozwinąć karierę archi-
tekta-dekoratora146.
Znakomitą okazję do zaprezentowania talentów architektonicznych dało mu zamówienie na ołtarze do
korpusu kolegiaty w Sandomierzu, realizowane w latach 1770-1773141. Ta gotycka hala narzucała podobne
uwarunkowania przestrzenne jak katedra lwowska. Maciej Polejowski wykorzystał zatem pomysł brata,
przystawiając do szczupłych filarów bardzo smukłe i płaskie, niearchitektoniczne ołtarze, które nie ingero-
l4' S. Lenartowicz, Kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła w Malechowie, [w:] Kościoły i klasztory rzymsko-
katolickie dawnego województwa ruskiego, t. 8, red. J.K. Ostrowski, Kraków 2000, s. 184-187, il. 350-359.
144 Np. P. We г к n e r. Johannes Paul Schor ais rômischer „Dekorationsingenieur". ,.Alte und moderne Kunst", XXV, 1980,
nr 169, s. 20-28; H.J. Sauermost, Die Asams ais Architekten, Miinchen-Ziirich 1986, passim; P. Fidler, Georg Raphaël
Donner - Baudirektor und Architekt, [w:] Georg Raphaël Donner. Einflusse und Auswirkungen seiner Kunst, Wien 1998, s. 149-164.
145 S. M i с h a 1 с z u к, W sprawie autorstwa rzeźb figuralnych w kościele popaulińskim we Włodawie i popijarskim w Cheł-
mie. ..Biuletyn Historii Sztuki", XX, 1958, nr Ъ-\, s. 405-407; Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 8, z. 5: Powiat chełmski, oprać.
E. Smulikowska-Rowińska, Warszawa 1968, s. 8, il. 65.
14ft G ę b a r o w i с z, op. cit., s. 39 (list Macieja Polejowskiego do przełożonych Ławry w Poczajowie z 1 I 1783).
147 Kowalczyk, Dzieła Macieja Polejowskiego..., s. 192-219.