DOI Artikel:
Błachut, Adam Jan: Zespoły kościelno-klasztorne reformatów prowincji małopolskiej i ruskiej w XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14574#0206
194
ADAM JAN BŁACHUT, OFM
2. Plan kościoła i klasztoru dla fundacji reformatów w Kętach, zatwierdzony przez zarząd prowincji małopolskiej, rzut parteru,
1689, architekt Jan Michał Link. Archiwum Prowincji Franciszkanów-Reformatów w Krakowie. Fot. W. Kryński
W zakresie planu i dyspozycji wewnętrznej kościoła, reformaci małopolscy jako obowiązujący typ
przyjęli budowlę jednonawową, bezwieżową, z węższym i wydłużonym prezbiterium zamkniętym prostą
ścianą (trójboczne zamknięcie było wyjątkiem) i przedzielonym w połowie ołtarzem głównym, za którym
mieścił się chór zakonny. Prezbiterium było niższe, najczęściej dwuprzęsłowe, rzadziej trójprzęsłowe21, zaś
nawa rozwiązywana jako trójprzęsłowa, czasem czteroprzęsłowa24, a tylko w jednym przypadku dwuprzę-
słowa25. Prezbiterium oddzielała od korpusu nawowego ściana tęczowa o łuku półkolistym. Wnętrze - tak
nawy, jak i prezbiterium - rozwiązywano bardzo prosto, powściągliwie stosując dekorację architektoniczną.
Kościoły różniły się jedynie skalą dekoracyjności i użytych elementów. Pod całą świątynią znajdowały się
nisko sklepione podziemia26. Ustawodawstwo prowincji małopolskiej nie określało dokładnych wymiarów
kościołów i klasztorów, niemniej wydaje się pewne, że istniał wypracowany model i miara założenia refor-
mackiego27. Niewątpliwie modelem dla reformackich kościołów prowincji małopolskiej była ich pierwsza
murowana świątynia w Wieliczce (il. 1, 3). Na niej wzorowały się wszystkie murowane kościoły wzniesione
w 1. poł. XVII w., tworzące jednolitą grupę wiernie naśladującą pierwowzór i rygorystycznie przestrzega-
jącą reformackie przepisy budowlane28. Niewielka ich skala była również zgodna z wymiarami określonymi
23 Trójprzęsłowe prezbiterium miały kościoły w Wieliczce, pierwszy kościół w Krakowie, w Bieczu i Kazimierzu Dolnym.
24 Czteroprzęsłową nawę miały kościoły z prezbiterium trój przęsło wy m. Jedynie kościół pińczowski, wzniesiony wcześniej
jako kolegiacki, miał nawę pięcioprzęsłową.
25 Dwuprzęsłową nawę miał jedynie kościół w Zakliczynie.
26 В ł а с h u t. Architektura..., s. 227.
7 O istnieniu takiego modelu możemy wnioskować na podstawie zalecenia, jakie zostało wydane w 1678 r. przy okazji
budowy kościołów w Sandomierzu i Zamościu. Podobnie jest w odniesieniu do nowych budynków klasztornych w Gliwicach.
Sandomierzu i Zamościu, które powinny być wzorowane na klasztorze w Zakliczynie z wyjątkiem usytuowania refektarza, który
miał mieć położenie takie jak w klasztorze bieckim. APR Kraków, Monimentum seu archivum Conventus Civitatis Metropolitanae
Cracoviensis ad S. Casimirum 1625-1753, s. 181.
28 В ł а с h u t, Architektura..., s. 227.
ADAM JAN BŁACHUT, OFM
2. Plan kościoła i klasztoru dla fundacji reformatów w Kętach, zatwierdzony przez zarząd prowincji małopolskiej, rzut parteru,
1689, architekt Jan Michał Link. Archiwum Prowincji Franciszkanów-Reformatów w Krakowie. Fot. W. Kryński
W zakresie planu i dyspozycji wewnętrznej kościoła, reformaci małopolscy jako obowiązujący typ
przyjęli budowlę jednonawową, bezwieżową, z węższym i wydłużonym prezbiterium zamkniętym prostą
ścianą (trójboczne zamknięcie było wyjątkiem) i przedzielonym w połowie ołtarzem głównym, za którym
mieścił się chór zakonny. Prezbiterium było niższe, najczęściej dwuprzęsłowe, rzadziej trójprzęsłowe21, zaś
nawa rozwiązywana jako trójprzęsłowa, czasem czteroprzęsłowa24, a tylko w jednym przypadku dwuprzę-
słowa25. Prezbiterium oddzielała od korpusu nawowego ściana tęczowa o łuku półkolistym. Wnętrze - tak
nawy, jak i prezbiterium - rozwiązywano bardzo prosto, powściągliwie stosując dekorację architektoniczną.
Kościoły różniły się jedynie skalą dekoracyjności i użytych elementów. Pod całą świątynią znajdowały się
nisko sklepione podziemia26. Ustawodawstwo prowincji małopolskiej nie określało dokładnych wymiarów
kościołów i klasztorów, niemniej wydaje się pewne, że istniał wypracowany model i miara założenia refor-
mackiego27. Niewątpliwie modelem dla reformackich kościołów prowincji małopolskiej była ich pierwsza
murowana świątynia w Wieliczce (il. 1, 3). Na niej wzorowały się wszystkie murowane kościoły wzniesione
w 1. poł. XVII w., tworzące jednolitą grupę wiernie naśladującą pierwowzór i rygorystycznie przestrzega-
jącą reformackie przepisy budowlane28. Niewielka ich skala była również zgodna z wymiarami określonymi
23 Trójprzęsłowe prezbiterium miały kościoły w Wieliczce, pierwszy kościół w Krakowie, w Bieczu i Kazimierzu Dolnym.
24 Czteroprzęsłową nawę miały kościoły z prezbiterium trój przęsło wy m. Jedynie kościół pińczowski, wzniesiony wcześniej
jako kolegiacki, miał nawę pięcioprzęsłową.
25 Dwuprzęsłową nawę miał jedynie kościół w Zakliczynie.
26 В ł а с h u t. Architektura..., s. 227.
7 O istnieniu takiego modelu możemy wnioskować na podstawie zalecenia, jakie zostało wydane w 1678 r. przy okazji
budowy kościołów w Sandomierzu i Zamościu. Podobnie jest w odniesieniu do nowych budynków klasztornych w Gliwicach.
Sandomierzu i Zamościu, które powinny być wzorowane na klasztorze w Zakliczynie z wyjątkiem usytuowania refektarza, który
miał mieć położenie takie jak w klasztorze bieckim. APR Kraków, Monimentum seu archivum Conventus Civitatis Metropolitanae
Cracoviensis ad S. Casimirum 1625-1753, s. 181.
28 В ł а с h u t, Architektura..., s. 227.